Luke 12
1 Meanwhile, when a crowd of many thousands had gathered together, so much so that they trampled on each other, he began to tell his disciples first of all, "Beware of the yeast of the Pharisees, which is hypocrisy.
Андэ кодья вряма стидэпэ бут мануша, кадя со тасавэнаспэ машкар пэстэ. Исусо ля тэ пхэнэл майанглал Пэстирэ сытярнэнди: — Фэрисавэн фарисеёнэндиря закваскатар, кай тэ на авэн тумэ дуемуендирэ.
2 But there is nothing covered up, that will not be revealed, nor hidden, that will not be known.
Нинай нисо гарадо, со на отпхэрнавэлапэ, и нисо чёрэхано, со на ужандёла.
3 Therefore whatever you have said in the darkness will be heard in the light. What you have spoken in the ear in the inner chambers will be proclaimed on the housetops.
Со тумэ пхэнэн чёрэханэс рятяса, кода ашундёла десэ; и со тумэ пхэнэнас тыхо андрэ андо чер, авэла тэ цыписавэлпэ упрал пай чера.
4 "I tell you, my friends, do not be afraid of those who kill the body, and after that have no more that they can do.
Мэ пхэнав тумэнди, Мэрнэ амалэнди: на даран колэндар, ко умарэла тило и будэр нисо на терэла.
5 But I will warn you whom you should fear. Fear him, who after he has killed, has power to cast into hell. Yes, I tell you, fear him. (Geenna g1067)
Мэ сикавава тумэнди, Кастар трэбуй тэ даран: даран Колэстар, Ко на качи умарэла, но исин Лэстэ баримос тэ шол андо геена. Чячес пхэнав тумэнди, Лэстар даран. (Geenna g1067)
6 "Are not five sparrows sold for two assaria coins? Not one of them is forgotten by God.
Най панч цэкнэ чирикля битиндён пала дуй копийки? И ни пала екх лэндар о Дэл на бистардя.
7 But the very hairs of your head are all numbered. Therefore do not be afraid. You are of more value than many sparrows.
А тумэндэ и бал по шэро всаворэ побиндэ! На даран — тумэ майкуч бутэ цэкнэ чирикляндар.
8 "I tell you, everyone who confesses me before people, him will the Son of Man also confess before the angels of God;
Пхэнав тумэнди: всаворэ, ко прижанэна Ман англай мануша, и Шаво Манушыкано прижанэла колэс англай ангелоря Дэвлэстирэ.
9 but the one who denies me in the presence of people will be denied in the presence of the angels of God.
А ко отпхэндёла Мандар англай мануш, колэстар и Вов отпхэндёла англай ангелоря Дэвлэстирэ.
10 Everyone who speaks a word against the Son of Man will be forgiven, but those who blaspheme against the Holy Spirit will not be forgiven.
Всаворэ, ко пхэнэла вырито лав по Шаво Манушыкано, эртисардёла лэсти, а ко пхэнэла вырито лав пэ Свэнто Духо, колэсти на эртисардёла.
11 When they bring you before the synagogues, the rulers, and the authorities, do not be anxious how or what you will answer, or what you will say;
Кала тумэн андярэна андэ синагоги, кай пхурэдэра и барэ рая, на гындон пала кода, сар тэ фэрисарэн пэс и со тэ пхэнэн.
12 for the Holy Spirit will teach you in that same hour what you must say."
Свэнто Духо сытярэла тумэн, со андэ кодья вряма трэбуй тэ пхэнэн.
13 And someone in the crowd said to him, "Teacher, tell my brother to divide the inheritance with me."
Варико андай мануш пхэндя Исусости: — Сытяримари! Пхэн мэрнэ пхралэсти, кай вов тэ дэл котор андар хулаимос, саво ашыляпэ амэнди дадэстар.
14 But he said to him, "Man, who made me a judge or an arbitrator over you?"
Исусо пхэндя: — Мануш, ко тховдя Ман тэ сындосарав тумэн и тэ роздав тумаро хулаимос машкар тумэндэ?
15 He said to them, "Beware. Keep yourselves from all covetousness, for a man's life does not consist of the abundance of the things which he possesses."
Вов пхэндя лэнди: — Дикхэн, кай тэ на стидэн бут барвалимос. Вов тумаро жувимос бахталэса на терэла.
16 He spoke a parable to them, saying, "The ground of a certain rich man brought forth abundantly.
Тай Исусо роспхэндя лэнди дума: — Екхэ барвалэ манушэстэ бариля пэ мал бут ворзо.
17 He reasoned within himself, saying, 'What will I do, because I do not have room to store my crops?'
Тай вов гындолас пэсти: «Со манди тэ терав? Най кай мандэ тэ тхав кода, со выбариля».
18 He said, 'This is what I will do. I will pull down my barns, and build bigger ones, and there I will store all my grain and my goods.
Тунчи Вов пхэндя: «Акэ со мэ терава: пхагава пусына мэрнэ и терава авэр майбарэ, стидава тай тхава о ворзо и всаворо барвалимос мэрно кордэ.
19 I will tell my soul, "Soul, you have many goods laid up for many years. Take your ease, eat, drink, be merry."'
Тунчи мэ пхэнава пэстирэ жувимасти: "Ай, жувимос мэрно! Акана бут барвалимос пашлёл тутэ, пэ бут бэрша хутилэла. Отчиюв, ха, пи и радосав!"»
20 "But God said to him, 'You foolish one, tonight your soul is required of you. The things which you have prepared—whose will they be?'
О Дэл пхэндя лэсти: «Бигодяко! Адес андэ кадья рят залэна тутар жувимос тиро. Касти доросэлапэ када, со ту гытосардян?»
21 So is he who lays up treasure for himself, and is not rich toward God."
Кадя авэла всаворэнца, ко стидэл барвалимос важ пэсти, а на стидэл барвалимос важ о Дэл.
22 He said to his disciples, "Therefore I tell you, do not be anxious for your life, what you will eat, nor yet for your body, what you will wear.
Тунчи Исусо пхэндя пэстирэ сытярнэнди: — Важ кода Мэ пхэнав тумэнди: на пэрэжувэн пала тумаро жувимос, со тумэнди тэ ха, и пала тило, андэр со тумэнди тэ урядён.
23 Life is more than food, and the body is more than clothing.
Жувимос майкуч хамастар, и тумаро тило майкуч йидатар.
24 Consider the ravens: they do not sow, they do not reap, they have no warehouse or barn, and God feeds them. How much more valuable are you than birds.
Подикхэн пэ вороноря: онэ на шон ворзо и на стидэн, нинай пэстирэ пусына и амбароря, но о Дэл праварэл лэн. Пэ скачи тумэ фэдэр чирикляндар!
25 Which of you by being anxious can add a cubit to his height?
Ко ж тумэндар, грыжатар, терэла майлунго пэско жувимос пэ екх чясо?
26 If then you are not able to do even the least things, why are you anxious about the rest?
Сар тумэ на стерна када найбаро рындо, состар грыжонпэ пала вся авэр?
27 Consider the lilies, how they grow. They do not toil, neither do they spin; yet I tell you, even Solomon in all his glory was not arrayed like one of these.
Подикхэн, сар барён лулудя. Онэ на терэн бути и на сувэн пэсти йида, нэ пхэнав тумэнди, со Соломоно андай всаворо пэско барвалимос и баримос на урявдяпэ кадя, сар екх лэндар.
28 But if this is how God clothes the grass in the field, which today exists, and tomorrow is cast into the oven, how much more will he clothe you, O you of little faith?
Сар о Дэл кадя урявэл чяр пэ мал, сави адес исин, а тэся шона ла андо бов, чи на урявэла Вов и тумэн, ко цыра патял?
29 Do not seek what you will eat or what you will drink; neither be anxious.
На родэн, со тумэнди тэ ха тай со тэ пэ, и на грыжавэн пала када.
30 For the nations of the world seek after all of these things, but your Father knows that you need these things.
Всаворэ народоря кала люматирэ качи гындосарэн пала када. Ай тумаро Дад жанэл, со тумэнди трэбуй вся када.
31 But seek his kingdom, and these things will be added to you.
Родэн фэдэр Лэско Тхагаримос, а када вся додэна тумэнди.
32 Do not be afraid, little flock, for it is your Father's good pleasure to give you the kingdom.
На даран, найбаро стадо! Дад тумаро камэл тэ дэл тумэнди Тхагаримос.
33 Sell that which you have, and give gifts to the needy. Make for yourselves purses which do not grow old, a treasure in the heavens that does not fail, where no thief approaches, neither moth destroys.
Битинэн тумаро хабэ и дэн чёрорэнди. Терэн пэсти кацавэ тышылы, савэ на спхиравэнпэ, барвалимос по болыбэн, саво на цэкнёл, каринг ни чёр на дожала, ни моль на схала.
34 For where your treasure is, there will your heart be also.
Кай тумаро барвалимос, котэ авэла и води тумаро.
35 "Let your waist be girded and your lamps burning.
Авэнтэ гытомэ: йида пэр тумэндэ мэк авэла пэрэпхангли кущикаса, и мэк пхабон тумарэ каганцоря.
36 Be like people watching for their lord, when he returns from the marriage feast; that, when he comes and knocks, they may immediately open to him.
Авэнтэ сар бутярнэ, савэ ажутярэн пэстирэс хулас пав ябьяв. Кала хулай авэла и марэла андэ удар, онэ андэ кодья вряма отпхэрнавэна лэсти.
37 Blessed are those servants, whom the lord will find watching when he comes. Truly I tell you, that he will dress himself, and make them recline, and will come and serve them.
Бахталэ кола бутярнэ, савэн о хулай, сар рисавэла, аракхэла лэн, кай на совэн. Чячимаса пхэнав тумэнди, вов тунчи ежэно пэрэпхандёла кущикаса, бэшлярэла лэн палай мэсали и авэла тэ подэл важ лэнди.
38 And if he comes in the second watch, or even in the third, and finds them so, blessed are they.
Бахталэ кола бутярнэ, савэн хулай аракхэла, кай онэ ажутярэн лэс андэ епаш рят, и тэсара.
39 But know this, that if the master of the house had known in what hour the thief was coming, he would have watched and not have allowed his house to be broken into.
Жанэнтэ, сар тэ жанэл о хулай лэ черэско, андэ сави вряма авэла чёр, вов на домэкэлас бы, кай вов тэ загулел андо чер.
40 Therefore be ready also, for the Son of Man is coming in an hour that you do not expect him."
И тумэ авэнтэ гытомэ, колэстар со Шаво Манушыкано авэла андэ кодья вряма, андэ сави тумэ на ажутярэн.
41 And Peter said, "Lord, are you telling this parable to us, or to everyone?"
Пэтро пхэндя: — Рай, Ту пхэнэс кадья дума качи амэнди чи всаворэнди?
42 The Lord said, "Who then is the faithful and wise steward, whom his lord will set over his household, to give them their portion of food at the right time?
Рай пхэндя: — Саво исин патимаско и годяко пхурэдэр бутярно андо чер, савэс о хулай тховдя пашай пэстирэ бутярнэ, кай тэ роздэл хамос лэнди пай вряма?
43 Blessed is that servant whom his lord will find doing so when he comes.
Бахтало кодва бутярно, савэс о хулай, кала рисавэла, удикхэла, со вов кадя терэл.
44 Truly I tell you, that he will set him over all that he has.
Пхэнав тумэнди чячимаса, калэс бутярнэс хулай тховэла пэ всаворо пэско хабэ.
45 But if that servant says in his heart, 'My lord delays his coming,' and begins to beat the menservants and the maidservants, and to eat and drink, and to be drunk,
А сар кодва бутярно пхэнэла андэ води: «Мэрно хулай авэла на сыго», — и авэла тэ марэ бутярнэн и бутярнян, тэ ха и тэ пэ, кай тэ матёл,
46 then the lord of that servant will come in a day when he is not expecting him, and in an hour that he does not know, and will cut him in two, and place his portion with the unfaithful.
тунчи авэла лэско хулай андо дес, кала вов на ажутярэл, и андэ кодья вряма, кала вов на жанэл. Вов росшынэла по епаш лэс и дэла лэсти екх шана найпатимастирэ манушэнца.
47 That servant, who knew his lord's will, and did not prepare, nor do what he wanted, will be beaten with many stripes,
Кодва бутярно, саво жанэлас, со камэл хулай, и на терэлас, сар камля хулай, нэ на сас гытомэ и на терэлас, авэла фартэ мардо.
48 but he who did not know, and did things worthy of stripes, will be beaten with few stripes. To whomever much is given, of him will much be required; and to whom much was entrusted, of him more will be asked.
А кодва, саво на жанэлас, и терэлас кода, пала со трэбуй тэ марэн, мардо авэла цыра. Касти сас бут дино, колэстар и бут замангэна, и касти бут дэласпэ, майбут пушэлапэ.
49 "I came to throw fire on the earth. I wish it were already kindled.
Мэ авилем тэ анав яг пэ пхув, и сар Мэ камав, соб вой икхатар тэ роспхаболпэ!
50 But I have a baptism to be baptized with, and how distressed I am until it is accomplished.
Манди трэбуй тэ прожав болдимос, и сар Мэ грыжосавав, кала када терэлапэ!
51 Do you think that I have come to give peace in the earth? I tell you, no, but rather division.
Тумэ гындосарэн, Мэ авилем, кай тэ анав пэ пхув миро? Най, пхэнав тумэнди, мэ авилем тэ анав вражымос.
52 For from now on, there will be five in one house divided, three against two, and two against three.
Йири андай панч мануш розжалапэ: трин англай дуй, и дуй англай трин.
53 They will be divided, father against son, and son against father; mother against daughter, and daughter against her mother; mother-in-law against her daughter-in-law, and daughter-in-law against her mother-in-law."
Дад розжалапэ лэ шавэса, ай шаво лэ дадэса; дэй розжалапэ ла щяса, ай и щей пэстиря даса; свэкруха розжалапэ ла боряса, ай и бори ла свэкрухаса.
54 He said to the crowds also, "When you see a cloud rising from the west, immediately you say, 'A shower is coming,' and so it happens.
Исусо пхэндя лэ манушэнди: — Сар тумэ дикхэн по западо тучя, андэ кодья вряма пхэнэн, со авэла брышынд, и кадя терэлпэ.
55 When a south wind blows, you say, 'There will be a scorching heat,' and it happens.
Кала пхурдэл тати балвал пав юго, тумэ пхэнэн: «Авэла фартэ тато», — и кади терэлпэ.
56 Hypocrites. You know how to interpret the appearance of the earth and the sky, but why do you not know how to interpret this time?
Дуемуендирэ! Тумэ жанэн, сар тэ полэн шпэры по болыбэн и пэ пхув, а состар на полэн, сави икхатар авиля вряма?
57 Why do you not judge for yourselves what is right?
Важ со тумэ ежэнэ на сындосарэн, андэр со о чячимос?
58 For when you are going with your adversary before the magistrate, try diligently on the way to be released from him, lest perhaps he drag you to the judge, and the judge deliver you to the officer, and the officer throw you into prison.
Сар жас тирэса вражымареса кав пхурэдэр, допхэнпэ лэса пав дром. Сар када на терэса, вов тут андярэла кав сындомари, ай о сындомари отдэла тут халавдэнди, а халавдэ бэшлярэна тут андо баруно.
59 I tell you, you will by no means get out of there, until you have paid the very last penny."
Пхэнав тути, со на выжаса котар, аж сар на выпотинэса всаворэ ловэ.
