Proverbs 17
1 Better [is] a dry morsel, and rest with it, Than a house full of the sacrifices of strife.
Lepszy [jest] kęs suchego [chleba], a przy tym spokój, niż dom pełen bydła ofiarnego z kłótnią.
2 A wise servant rules over a son causing shame, And he apportions an inheritance in the midst of brothers.
Sługa roztropny będzie panował nad synem, który przynosi hańbę, i wraz z [jego] braćmi będzie miał udział w dziedzictwie.
3 A refining pot [is] for silver, and a furnace for gold, And the trier of hearts [is] YHWH.
Tygiel dla srebra, piec dla złota, ale serca bada PAN.
4 An evildoer is attentive to lips of vanity, Falsehood is giving ear to a mischievous tongue.
Zły zważa na wargi fałszywe, a kłamca słucha przewrotnego języka.
5 Whoever is mocking at the poor Has reproached his Maker, Whoever is rejoicing at calamity is not acquitted.
Kto naśmiewa się z ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a kto się cieszy z nieszczęścia, nie uniknie kary.
6 Sons’ sons [are] the crown of old men, And the glory of sons [are] their fathers.
Koroną starców są synowie synów, a chlubą synów są ich ojcowie.
7 A lip of excellence is not fitting for a fool, much less a lip of falsehood for a noble.
Poważna mowa nie przystoi głupiemu, tym mniej kłamliwe usta dostojnikowi.
8 A stone of grace [is] the bribe in the eyes of its possessors, Wherever it turns, it prospers.
Dar jest [jak] drogocenny kamień w oczach tego, kto go posiada; gdziekolwiek [z nim] zmierza, ma powodzenie.
9 Whoever is covering transgression is seeking love, And whoever is repeating a matter Is separating a familiar friend.
Kto kryje grzech, szuka miłości, a kto wyjawia sprawę, rozdziela przyjaciół.
10 Rebuke comes down on the intelligent More than one hundred stripes on a fool.
Nagana lepiej działa na rozumnego niż sto razów na głupiego.
11 An evil man seeks only rebellion, And a fierce messenger is sent against him.
Zły szuka jedynie buntu; dlatego zostanie wysłany przeciw niemu okrutny posłaniec.
12 The meeting of a bereaved bear by a man, And—not a fool in his folly.
[Lepiej] człowiekowi spotkać się z niedźwiedzicą, której zabrano młode, niż z głupim w jego głupocie.
13 Whoever is returning evil for good, Evil does not move from his house.
Kto odpłaca złem za dobro, temu zło z domu nie ustąpi.
14 The beginning of contention [is] a letting out of waters, And leave the strife before it is meddled with.
Kto zaczyna kłótnię, [jest jak] ten, co puszcza wodę; [dlatego] zaniechaj sporu, zanim wybuchnie.
15 Whoever is justifying the wicked, And condemning the righteous, Even both of these [are] an abomination to YHWH.
Kto usprawiedliwia niegodziwego i kto potępia sprawiedliwego, obaj budzą odrazę w PANU.
16 Why [is] this—a price in the hand of a fool to buy wisdom, And a heart—there is none?
Na cóż w ręku głupiego pieniądze, by zdobyć mądrość, [skoro] nie ma rozumu?
17 The friend is loving at all times, And a brother is born for adversity.
Przyjaciel kocha w każdym czasie, a brat rodzi się w nieszczęściu.
18 A man lacking heart is striking hands, He becomes a guarantor before his friend.
Nierozumny człowiek daje porękę i ręczy na oczach przyjaciela.
19 Whoever is loving transgression is loving debate, Whoever is making his entrance high is seeking destruction.
Kto kocha grzech, kocha spór, a kto podwyższa swoją bramę, szuka zagłady.
20 The perverse of heart does not find good, And the [one] turned in his tongue falls into evil.
Przewrotny w sercu nie znajduje dobra, a kto ma przewrotny język, wpadnie w zło.
21 Whoever is begetting a fool has affliction for it, Indeed, the father of a fool does not rejoice.
Kto spłodzi głupca, [zrobi to] na swój smutek, a ojciec głupiego nie doznaje radości.
22 A rejoicing heart does good to the body, And a struck spirit dries the bone.
Wesołe serce działa dobrze [jak] lekarstwo, a przygnębiony duch wysusza kości.
23 The wicked takes a bribe from the bosom, To turn aside the paths of judgment.
Niegodziwy bierze dar z zanadrza, aby wypaczać ścieżki sądu.
24 The face of the intelligent [is] to wisdom, And the eyes of a fool—at the end of the earth.
Mądrość [jest] przed obliczem rozumnego, a oczy głupca są aż na krańcu ziemi.
25 A foolish son [is] a provocation to his father, And bitterness to her bearing him.
Głupi syn jest zmartwieniem dla ojca i goryczą dla rodzicielki.
26 Also, [it] is not good to fine the righteous, To strike nobles for uprightness.
Zaprawdę to niedobrze wymierzyć karę sprawiedliwemu ani bić władców za prawość.
27 One acquainted with knowledge is sparing his words, And the cool of temper [is] a man of understanding.
Kto ma wiedzę, powściąga swoje słowa, człowiek roztropny [jest] zacnego ducha.
28 Even a fool keeping silence is reckoned wise, He who is shutting his lips [seems] intelligent!
Nawet głupi, gdy milczy, uchodzi za mądrego, [a] kto zamyka swoje wargi – za rozumnego.
