Proverbs 25
1 These are the miscellaneous instructions of Solomon, which the friends of Ezekias king of Judea copied out.
To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
2 The glory of God conceals a matter: but the glory of a king honors business.
Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
3 Heaven is high, and earth is deep, and a king's heart is unsearchable.
Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
4 Beat the drossy silver, and it shall be made entirely pure.
Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
5 Slay the ungodly from before the king, and his throne shall prosper in righteousness.
Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
6 Be not boastful in the presence of the king, and remain not in the places of princes;
Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
7 for [it is] better for you that it should be said, Come up to me, than that [one] should humble you in the presence of the prince; speak of that which your eyes have seen.
Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
8 Get not suddenly into a quarrel, lest you repent at last.
Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
9 Whenever your friend shall reproach you, retreat backward, despise [him] not;
Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
10 lest your friend continue to reproach you, so your quarrel and enmity shall not depart, but shall be to you like death. Favour and friendship set [a man] free, which do you keep for yourself, lest you be made liable to reproach; but take heed to your ways peaceably.
By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
11 [As] a golden apple in a necklace of sardius, so [is it] to speak a [wise] word.
Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
12 In an ear-ring of gold a precious sardius is also set; [so is] a wise word to an obedient ear.
Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
13 As a fall of snow in the time of harvest is good against heat, so a faithful messenger [refreshes] those that send him; for he helps the souls of his employers.
Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
14 As winds and clouds and rains are most evident [objects], so is he that boasts of a false gift.
Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
15 In longsuffering is prosperity to kings, and a soft tongue breaks the bones.
Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
16 Having found honey, eat [only] what is enough, lest haply you be filled, and vomit it up.
Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
17 Enter sparingly into your friend's house, lest he be satiated with your company, and hate you.
Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
18 [As] a club, and a dagger, and a pointed arrow, so also is a man who bears false witness against his friend.
Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
19 The way of the wicked and the foot of the transgressor shall perish in an evil day.
Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
20 As vinegar is bad for a sore, so trouble befalling the body afflicts the heart. As a moth in a garment, and a worm in wood, so the grief of a man hurts the heart.
[Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
21 If your enemy hunger, feed him; if he thirst, give him drink;
Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
22 for so doing you shall heap coals of fire upon his head, and the Lord shall reward you [with] good.
Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
23 The north wind raises clouds; so an impudent face provokes the tongue.
[Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
24 [It is] better to dwell on a corner of the roof, than with a railing woman in an open house.
Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
25 As cold water is agreeable to a thirsting soul, so is a good message from a land far off.
[Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
26 As if one should stop a well, and corrupt a spring of water, so [is it] unseemly for a righteous man to fall before an ungodly man.
[Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
27 [It is] not good to eat much honey; but it is right to honor venerable sayings.
Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
28 As a city whose walls are broken down, and which is unfortified, so is a man who does anything without counsel.
Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
