Proverbs 25

1 These [are] also proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.

امثال دیگری از سلیمان که مردان حِزِقیا، پادشاه یهودا، آنها را به رشتهٔ تحریر درآوردند:

2 [It is] the glory of God to conceal a thing: but the honour of kings [is] to search out a matter.

عظمت خدا در پوشاندن اسرارش می‌باشد، اما عظمت پادشاه در پی بردن به عمق مسائل.

3 The heaven for height, and the earth for depth, and the heart of kings [is] unsearchable.

پی بردن به افکار پادشاهان مانند دست یافتن به آسمان و عمق زمین، غیرممکن است.

4 Take away the dross from the silver, and there shall come forth a vessel for the finer.

ناخالصی‌ها را از نقره جدا کن تا زرگر بتواند از آن ظرفی بسازد.

5 Take away the wicked [from] before the king, and his throne shall be established in righteousness.

اطرافیان بدکار پادشاه را از او دور کن تا تخت او به عدالت پایدار بماند.

6 Put not forth thyself in the presence of the king, and stand not in the place of great [men: ]

وقتی به حضور پادشاه می‌روی خود را آدم بزرگی ندان و در جای بزرگان نایست،

7 For better [it is] that it be said unto thee, Come up hither; than that thou shouldest be put lower in the presence of the prince whom thine eyes have seen.

چون بهتر است به تو گفته شود: «بالاتر بنشین»، از اینکه تو را در برابر چشمان بزرگان در جای پایینتر بنشانند. اگر حتی با چشمانت چیزی می‌بینی،

8 Go not forth hastily to strive, lest [thou know not] what to do in the end thereof, when thy neighbour hath put thee to shame.

شتابزده همسایه‌ات را به دادگاه نبر، زیرا اگر در آخر ثابت شود که حق با وی بوده است، تو چه خواهی کرد؟

9 Debate thy cause with thy neighbour [himself; ] and discover not a secret to another:

وقتی با همسایه‌ات دعوا می‌کنی رازی را که از دیگری شنیده‌ای فاش نکن،

10 Lest he that heareth [it] put thee to shame, and thine infamy turn not away.

زیرا دیگر کسی به تو اطمینان نخواهد کرد و تو بدنام خواهی شد.

11 A word fitly spoken [is like] apples of gold in pictures of silver.

سخنی که بجا گفته شود مانند نگینهای طلاست که در ظرف نقره‌ای نشانده باشند.

12 [As] an earring of gold, and an ornament of fine gold, [so is] a wise reprover upon an obedient ear.

نصیحت شخص دانا برای گوش شنوا مانند حلقه طلا و جواهر، با ارزش است.

13 As the cold of snow in the time of harvest, [so is] a faithful messenger to them that send him: for he refresheth the soul of his masters.

خدمتگزار امین همچون آب خنک در گرمای تابستان، جان اربابش را تازه می‌کند.

14 Whoso boasteth himself of a false gift [is like] clouds and wind without rain.

کسی که دم از بخشندگی خود می‌زند، ولی چیزی به کسی نمی‌بخشد مانند ابر و بادی است که باران نمی‌دهد.

15 By long forbearing is a prince persuaded, and a soft tongue breaketh the bone.

شخص صبور می‌تواند حتی حاکم را متقاعد کند و زبان نرم می‌تواند هر مقاومت سختی را در هم بشکند.

16 Hast thou found honey? eat so much as is sufficient for thee, lest thou be filled therewith, and vomit it.

اگر به عسل دست یافتی زیاد از حد نخور، زیرا ممکن است دلت به هم بخورد و استفراغ کنی.

17 Withdraw thy foot from thy neighbour’s house; lest he be weary of thee, and [so] hate thee.

به خانهٔ همسایه‌ات زیاد از حد نرو، مبادا از تو سیر و متنفر شود.

18 A man that beareth false witness against his neighbour [is] a maul, and a sword, and a sharp arrow.

شهادت دروغ مثل تبر و شمشیر و تیر تیز صدمه می‌زند.

19 Confidence in an unfaithful man in time of trouble [is like] a broken tooth, and a foot out of joint.

اعتماد کردن به آدم خائن در زمان تنگی مانند جویدن غذا با دندان لق و دویدن با پای شکسته است.

20 [As] he that taketh away a garment in cold weather, [and as] vinegar upon nitre, so [is] he that singeth songs to an heavy heart.

آواز خواندن برای آدم غصه‌دار مثل درآوردن لباس او در هوای سرد و پاشیدن نمک روی زخم اوست.

21 If thine enemy be hungry, give him bread to eat; and if he be thirsty, give him water to drink:

اگر دشمن تو گرسنه است به او غذا بده و اگر تشنه است به او آب بنوشان.

22 For thou shalt heap coals of fire upon his head, and the LORD shall reward thee.

با این عملت، اخگرهای شرم بر سرش خواهی انباشت، و خداوند به تو پاداش خواهد داد.

23 The north wind driveth away rain: so [doth] an angry countenance a backbiting tongue.

همان‌طور که باد شمال باران می‌آورد، همچنان بدگویی، خشم و عصبانیت به بار می‌آورد.

24 [It is] better to dwell in the corner of the housetop, than with a brawling woman and in a wide house.

سکونت در گوشهٔ پشت بام بهتر است از زندگی کردن با زن غرغرو در یک خانه.

25 [As] cold waters to a thirsty soul, so [is] good news from a far country.

خبر خوشی که از دیار دور می‌رسد، همچون آب خنکی است که به کام تشنه لب می‌رسد.

26 A righteous man falling down before the wicked [is as] a troubled fountain, and a corrupt spring.

سازش شخص درستکار با آدم بدکار، مانند آلوده کردن منبع آب و گل‌آلود ساختن چشمه است.

27 [It is] not good to eat much honey: so [for men] to search their own glory [is not] glory.

همان‌طور که زیاده‌روی در خوردن عسل مضر است، طلبیدن تعریف و تمجید از مردم نیز ناپسند است.

28 He that [hath] no rule over his own spirit [is like] a city [that is] broken down, [and] without walls.

کسی که بر نفس خویش تسلط ندارد، مثل شهری بی‌حصار است.