Proverbs 6
1 My son, suppose you have pledged to guarantee your neighbor's debt, or you have shaken hands in agreement with a stranger,
Synu mój, jeśli poręczyłeś za swego bliźniego i dałeś porękę za obcego;
2 then you've trapped yourself by what you promised, you've been caught by what you said.
Związałeś się słowami ust twoich, schwytany jesteś mową twoich ust.
3 So this is what you have to do. You need to get out of it, because you've put yourself in that person's power. Go to your neighbor in all humility and ask him to release you from the commitment.
Uczyń więc tak, synu mój, uwolnij się, gdy wpadłeś w ręce swego bliźniego; idź, upokórz się i nalegaj na twego bliźniego.
4 Don't delay, saying that you'll sleep on it. Don't rest until you've done it.
Nie daj snu swoim oczom i nie pozwól powiekom drzemać.
5 Get out of it like a gazelle escaping from a trap, like a bird from a bird-catcher's net.
Uwolnij się jak sarna z rąk [myśliwego] i jak ptak z ręki ptasznika.
6 Go and observe the ants, you slacker! Learn from what they do and become wise.
Idź do mrówki, leniwcze, przypatrz się jej drogom i bądź mądry;
7 They don't have a leader, an officer, or a ruler,
Chociaż nie ma ona wodza ani przełożonego, ani pana;
8 yet they work hard during the summer getting their food, gathering what they need during the harvest.
To w lecie przygotowuje swój pokarm i gromadzi w żniwa swą żywność.
9 So how long are you going to lie there, you slacker? When are you going to get up from your sleep?
Jak długo będziesz leżał, leniwcze? Kiedy wstaniesz ze swego snu?
10 You may say, “Please, just a little more sleep, a little longer snooze, a little more folding of the arms to rest”—
Jeszcze trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, aby zasnąć;
11 and poverty will attack you like a robber, destitution like an armed warrior.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny i twój niedostatek jak mąż uzbrojony.
12 Rebellious and wicked people go around telling lies,
Człowiek nikczemny i niegodziwy chodzi z przewrotnością na ustach;
13 winking slyly, giving sneaky foot gestures, rudely pointing with their fingers.
Mruga swymi oczyma, mówi swymi nogami, wskazuje swymi palcami;
14 Their warped minds plot evil schemes; they're always causing trouble.
Przewrotność [jest] w jego sercu, stale knuje zło [i] sieje niezgodę.
15 As a result, disaster falls suddenly on such people; in just a moment they're destroyed without hope of healing.
Dlatego nagle spadnie na niego nieszczęście; nagle zostanie złamany i pozbawiony ratunku.
16 There are six things that the Lord hates, seven things that he absolutely detests:
Jest sześć rzeczy, których nienawidzi PAN, siedem budzi w nim odrazę:
17 arrogant eyes, a lying tongue, hands that murder the innocent,
Wyniosłe oczy, kłamliwy język i ręce, które przelewają krew niewinną;
18 a mind that plots evil schemes, feet that hurriedly run to do wrong,
Serce, które knuje złe myśli; nogi, które spiesznie biegną do zła;
19 a false witness that speaks lies, those who caused arguments in families.
Fałszywy świadek, który mówi kłamstwa, i ten, który sieje niezgodę między braćmi.
20 My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
Synu mój, strzeż przykazania twego ojca i nie odrzucaj prawa twojej matki.
21 Keep them always in mind. Tie them around your neck.
Przywiąż je na zawsze do serca twego i zawieś je sobie na szyi.
22 They will lead you as you walk along; they will watch over you as you sleep; when you wake up they will talk with you.
Gdy będziesz chodził, poprowadzi cię; gdy zaśniesz, strzec cię będzie, a gdy się obudzisz, będzie mówić do ciebie;
23 For the instruction is a lamp, and the teaching is a light. The correction that comes from discipline is the way to life.
Bo przykazanie [jest] pochodnią, prawo światłością, a upomnienia do karności są drogą życia;
24 It will protect you from an evil woman and the seductive words of a prostitute.
Aby cię strzegły przed złą kobietą [i] przed gładkim językiem obcej kobiety.
25 Don't let your mind lust after her beauty, or let her hypnotize you with her fluttering eyelashes.
Nie pożądaj w twoim sercu jej piękności i niech cię nie łowi swymi powiekami.
26 You can buy a prostitute for the price of a loaf of bread, but adultery with another man's wife can cost you your life.
Bo dla kobiety nierządnej [zubożeje człowiek] o kawałek chleba, a żona cudzołożna czyha na cenne życie.
27 Can you put fire in your lap and not burn your clothes?
Czy może ktoś wziąć ogień w zanadrze, a jego szaty się nie spalą?
28 Can you walk on hot coals and not scorch your feet?
Czy może ktoś chodzić po rozżarzonych węglach, a jego nogi się nie poparzą?
29 It's the same for anyone who sleeps with another man's wife. No one who touches her will remain unpunished.
Tak ten, kto wchodzi do żony swego bliźniego; ktokolwiek ją dotknie, nie będzie bez winy.
30 People don't condemn a thief if he steals to satisfy himself when he's hungry.
Nie pogardza się złodziejem, jeśli kradnie, by nasycić swoją duszę, będąc głodnym;
31 But if he's caught, he has to pay back seven times what he stole, even if it means handing over everything he has in his house.
Ale [jeśli] go złapią, zwróci siedmiokrotnie [albo] odda cały dobytek swego domu.
32 Any man who commits adultery with a woman has no sense; he who does so destroys himself.
Lecz kto cudzołoży z kobietą, jest pozbawiony rozsądku; kto tak robi, gubi swoją duszę.
33 He will be wounded and dishonored. His disgrace will never be removed.
Znajdzie chłostę i wstyd, a jego hańba nie będzie zmazana.
34 For jealousy makes a husband furious, and he won't hold back when he takes revenge.
Bo zazdrość rozpala gniew mężczyzny i nie będzie pobłażał w dniu zemsty.
35 He refuses any compensation, and won't be paid off, however big the amount.
Nie będzie miał względu na żaden okup i nie przyjmie darów, choćbyś najwięcej mu dawał.
