Proverbs 30
1 These are the words of Agur, son of Jakeh. An oracle. This is what the man says, God, I'm really tired, I'm worn out.
Słowa Agura, syna Jake, proroctwo tego człowieka do Itiela, do Itiela i Ukala.
2 I'm so stupid I'm not really a man; I can't even think like a human being.
Zaprawdę jestem najgłupszym z ludzi i nie mam ludzkiego rozumu.
3 I have not learned wisdom; I have no knowledge of the Holy One.
Ani nie nauczyłem się mądrości, ani nie mam wiedzy o tym, co święty.
4 Who has gone up to heaven, and come down? Who holds the winds in the palm of his hands? Who has wrapped up the waters in his cloak? Who has set the earth's boundaries? What is his name, and what is his son's name? Are you sure you don't know?
Któż wstąpił do nieba i zstąpił? Któż zebrał wiatr w swoje garście? Któż zgarnął wody do [swej] szaty? Któż utwierdził wszystkie krańce ziemi? Jakie [jest] jego imię? A jakie [jest] imię jego syna? Czy wiesz?
5 Every word God says has been proved true. He defends everyone who comes to him for protection.
Każde słowo Boga jest czyste; on [jest] tarczą dla tych, którzy mu ufają.
6 Don't add anything to his words, or he will criticize you and you'll be shown to be a liar.
Nie dodawaj nic do jego słów, aby cię nie strofował i abyś nie okazał się kłamcą.
7 God, I want to request two things from you. Please don't refuse to let me have them before I come to die.
Proszę cię o dwie rzeczy; nie odmawiaj mi [ich], zanim umrę.
8 Keep me from being false, help me not to tell lies. Don't make me poor or rich; just provide me with the food I need.
Oddal ode mnie marność i słowo kłamliwe; nie dawaj mi ani ubóstwa, ani bogactwa; żyw mnie odpowiednim dla mnie pokarmem;
9 Otherwise if I have plenty of money, I may give up on you, saying, “Who is the Lord?” while if I'm poor I may steal and bring the name of my God into disrepute.
Abym będąc syty, nie zaparł się [ciebie] i nie mówił: Kim jest PAN? Albo zubożawszy, nie kradł i nie brał imienia mego Boga [nadaremnie].
10 Don't slander a servant to his master, or he will curse you and you'll suffer for it.
Nie oczerniaj sługi przed jego panem, aby ci nie złorzeczył i byś nie okazał się winny.
11 There are some who curse their fathers and do not bless their mothers.
[Jest] pokolenie, które złorzeczy swemu ojcu i nie błogosławi swojej matce.
12 There are some who see themselves as pure but they're still filthy—they have not been washed.
[Jest] pokolenie, które we własnych oczach jest czyste, lecz nie jest obmyte ze swego plugastwa.
13 There are some who think themselves so high and mighty, and who look down on others.
[Jest] pokolenie, którego oczy są wyniosłe i powieki wzniesione.
14 There are some who have teeth like swords, incisors like knives, ready to devour the poor from the earth, the needy from society.
[Jest] pokolenie, którego zęby [są jak] miecze, a zęby trzonowe [jak] noże, by pożreć ubogich na ziemi i nędzarzy spośród ludzi.
15 The leech has two daughters who cry out, “Give me! Give me!” There are three things that are never satisfied, four that never say, “Enough!”:
Pijawka ma dwie córki, [które mówią]: Daj, daj. Trzy są rzeczy, które nie mogą się nasycić; cztery, które nie mówią: Dość.
16 The grave, the womb that doesn't become pregnant, the earth thirsty for water, and the fire that never says, “Enough!” (Sheol h7585)
Grób, niepłodne łono, ziemia niesyta wody i ogień, [który] nie mówi: Dość. (Sheol h7585)
17 People who ridicule their fathers and despise obedience to the mother will have their eyes pecked out by wild ravens and eaten by young vultures.
Oko, [które] wyśmiewa ojca i gardzi posłuszeństwem matce, wydziobią kruki [nad] potokami i wyjedzą orlęta.
18 These three things are amazingly hard for me, four things I just can't understand:
Trzy [są] rzeczy dla mnie zbyt zdumiewające, czterech nie znam:
19 The way an eagle soars in the sky, the way a snake slides over a rock, the way a ship sails across the sea, the way a man and a woman fall in love.
Drogi orła w powietrzu, drogi węża na skale, drogi okrętu na środku morza i drogi mężczyzny z młodą kobietą.
20 This is the way of a woman who commits adultery: she eats, she wipes her mouth, and then says, “I haven't done anything wrong!”
Taka [jest] droga kobiety cudzołożnej: je i obciera swoje usta, i mówi: Nie zrobiłam nic złego.
21 Three things make the earth tremble, there are four things it can't support:
Pod trzema rzeczami drży ziemia, czterech nie może znieść:
22 a slave becoming a king, a stupid person eating like a pig,
Sługi, kiedy panuje, głupca, kiedy syci się chlebem;
23 an unbearable woman getting married, and a maidservant taking her mistress's place.
Obmierzłej [kobiety], kiedy wychodzi za mąż, [i] służącej, kiedy dziedziczy po swojej pani.
24 There are four things on earth that are small, but very wise:
Cztery są rzeczy najmniejsze na ziemi, jednak mędrsze nad mędrców:
25 Ants—they're not strong, but they work hard all summer storing up food.
Mrówki, lud słaby, a jednak w lecie przygotowują pokarm;
26 Hyraxes—they don't have much power, but they make their homes in the rock.
Króliki, lud słaby, a jednak budują swój dom w skale;
27 Locusts—they don't have a king, but they all march in line abreast.
Szarańcze nie mają króla, a jednak wszystkie wyruszają chmarą;
28 Lizards—you can catch them in your hands, but they live in the king's palace.
Pająk pracuje rękoma, a bywa w pałacach królewskich.
29 There are three things that are glorious to watch as they walk, four that look dignified as they move:
Trzy są rzeczy, które poruszają się wspaniale, cztery kroczą dostojnie:
30 The lion, supreme among wild animals, who isn't frightened of anything.
Lew, najsilniejszy wśród zwierząt, który przed nikim nie ustępuje;
31 The strutting starling, the male goat, and a king with his army.
Chart i kozioł, i król, przeciw któremu nikt nie powstaje.
32 If you have been foolishly boasting about yourself, or if you've been planning to do something wrong, stop and put your hand over your mouth.
Jeśli głupio postąpiłeś, wynosząc się, albo jeśli pomyślałeś źle, [połóż] rękę na ustach.
33 Just as churning milk produces butter, and twisting someone's nose makes it bleed, so stirring up anger causes arguments.
Jak ubijanie mleka daje masło i wycieranie nosa wywołuje krew, tak kto wzbudza gniew, wszczyna kłótnię.
