Proverbs 30
1 These are the words of Agur, son of Jakeh. An oracle. This is what the man says, God, I'm really tired, I'm worn out.
Te są słowa Agóra, syna Jakiego, i zebranie mów tegoż męża do Ityjela, do Ityjela i Uchala.
2 I'm so stupid I'm not really a man; I can't even think like a human being.
Zaistem jest głupszy nad innych, a rozumu człowieczego nie mam.
3 I have not learned wisdom; I have no knowledge of the Holy One.
I nie nauczyłem się mądrości, a umiejętności świętych nie umiem.
4 Who has gone up to heaven, and come down? Who holds the winds in the palm of his hands? Who has wrapped up the waters in his cloak? Who has set the earth's boundaries? What is his name, and what is his son's name? Are you sure you don't know?
Któż wstąpił na niebo, i zasię zstąpił? któż zgromadził wiatr do garści swych? Któż zagarnął wody do szaty swej? któż utwierdził wszystkie kończyny ziemi? Cóż za imię jego? i co za imię syna jego? Wieszże?
5 Every word God says has been proved true. He defends everyone who comes to him for protection.
Wszelka mowa Boża jest czysta; on jest tarczą tym, którzy ufają w nim.
6 Don't add anything to his words, or he will criticize you and you'll be shown to be a liar.
Nie przydawaj do słów jego, aby cię nie karał, a byłbyś znaleziony w kłamstwie.
7 God, I want to request two things from you. Please don't refuse to let me have them before I come to die.
Dwóch rzecz żądam od ciebie, nie odmawiajże mi pierwej niż umrę.
8 Keep me from being false, help me not to tell lies. Don't make me poor or rich; just provide me with the food I need.
Marność i słowo kłamliwe oddal odemnie; ubóstwa i bogactwa nie dawaj mi; żyw mię tylko pokarmem według potrzeby mojej;
9 Otherwise if I have plenty of money, I may give up on you, saying, “Who is the Lord?” while if I'm poor I may steal and bring the name of my God into disrepute.
Abym snać nasyconym będąc nie zaprzał się ciebie, i nie rzekł: Któż jest Pan? Albo zubożawszy żebym nie kradł, i nie brał nadaremno imienia Boga mego.
10 Don't slander a servant to his master, or he will curse you and you'll suffer for it.
Nie podwodź na sługę przed Panem jego, być snać nie złorzeczył, a ty abyś nie zgrzeszył.
11 There are some who curse their fathers and do not bless their mothers.
Jest rodzaj, który ojcu swemu złorzeczy, a matce swojej nie błogosławi.
12 There are some who see themselves as pure but they're still filthy—they have not been washed.
Jest rodzaj, który się zda sobie być czystym, choć od plugastwa swego nie jest omyty.
13 There are some who think themselves so high and mighty, and who look down on others.
Jest rodzaj, którego są wyniosłe oczy, i powieki jego wywyższone są.
14 There are some who have teeth like swords, incisors like knives, ready to devour the poor from the earth, the needy from society.
Jest rodzaj, którego zęby są jako miecze, a trzonowe zęby jego jako noże na pożarcie ubogich na ziemi, a nędzników między ludźmi.
15 The leech has two daughters who cry out, “Give me! Give me!” There are three things that are never satisfied, four that never say, “Enough!”:
Pijawka ma dwie córki, które mówią: Przynieś, przynieś. Trzy rzeczy są, które nie bywają nasycone, owszem cztery, które nie mówią: Dosyć.
16 The grave, the womb that doesn't become pregnant, the earth thirsty for water, and the fire that never says, “Enough!” (Sheol h7585)
Grób, i żywot niepłodny, ziemia też nie bywa nasycona wodą, a ogień nie mówi: Dosyć. (Sheol h7585)
17 People who ridicule their fathers and despise obedience to the mother will have their eyes pecked out by wild ravens and eaten by young vultures.
Oko, które się naśmiewa z ojca, i wzgardza posłuszeństwem macierzyńskiem, wykłują kruki u potoków, i orlęta je wyjedzą.
18 These three things are amazingly hard for me, four things I just can't understand:
Te trzy rzeczy są ukryte przedemną, owszem cztery, których nie wiem:
19 The way an eagle soars in the sky, the way a snake slides over a rock, the way a ship sails across the sea, the way a man and a woman fall in love.
Drogi orlej na powietrzu, drogi wężowej na skale, drogi okrętowej w pośród morza, i drogi mężowej z panną.
20 This is the way of a woman who commits adultery: she eats, she wipes her mouth, and then says, “I haven't done anything wrong!”
Takać jest droga niewiasty cudzołożącej: je, a uciera usta swoje, i mówi: Nie popełniłam złego uczynku.
21 Three things make the earth tremble, there are four things it can't support:
Dla trzech rzeczy porusza się ziemia, owszem dla czterech, których znieść nie może:
22 a slave becoming a king, a stupid person eating like a pig,
Dla sługi, kiedy panuje, i dla głupiego, kiedy się nasyci chleba;
23 an unbearable woman getting married, and a maidservant taking her mistress's place.
Dla przemierzłej niewiasty, kiedy za mąż idzie, i dla dziewki, kiedy dziedziczy po pani swojej.
24 There are four things on earth that are small, but very wise:
Teć są cztery rzeczy najmniejsze na ziemi, wszakże są mędrsze nad mędrców:
25 Ants—they're not strong, but they work hard all summer storing up food.
Mrówki, huf słaby, które sobie jednak w lecie gotują pokarm swój;
26 Hyraxes—they don't have much power, but they make their homes in the rock.
Króliki, twór słaby, którzy jednak budują w skale dom swój;
27 Locusts—they don't have a king, but they all march in line abreast.
Szarańcze króla nie mają, a wszakże wszystkie hufami wychodzą;
28 Lizards—you can catch them in your hands, but they live in the king's palace.
Pająk rękoma robi, a bywa w pałacach królewskich.
29 There are three things that are glorious to watch as they walk, four that look dignified as they move:
Te trzy rzeczy są, które wspaniale chodzą, owszem cztery, które zmężyle chodzą:
30 The lion, supreme among wild animals, who isn't frightened of anything.
Lew najmocniejszy między zwierzętami, który przed nikim nie ustępuje:
31 The strutting starling, the male goat, and a king with his army.
Koń na biodrach przepasany, i kozieł, i król, przeciw któremu żaden nie powstaje.
32 If you have been foolishly boasting about yourself, or if you've been planning to do something wrong, stop and put your hand over your mouth.
Jeźliś głupio uczynił, gdyś się wynosił, albo jeźliś źle myślił, połóżże rękę na usta.
33 Just as churning milk produces butter, and twisting someone's nose makes it bleed, so stirring up anger causes arguments.
Kto tłucze śmietanę, wybija masło; a kto bardzo nos wyciera, wyciska krew; tak kto wzbudza gniew, wszczyna zwadę.
