Proverbs 25
1 These are more proverbs of Solomon, collected by the scribes of Hezekiah, king of Judah.
To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
2 God's greatness is in doing things that can't be known, while the greatness of kings is in revealing things.
Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
3 Just as the height of the heavens or the depth of the earth can't be known, the king's thinking can't be known.
Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
4 Remove the waste from the silver, and the silversmith has pure silver to work with.
Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
5 Remove the wicked from the king's presence and the king will rule securely and justly.
Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
6 Don't try to make yourself look great before the king, and don't pretend to be among the important people,
Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
7 for it's better to be told, “Come up here,” than to be humiliated before a nobleman. Even though you've seen something with your own eyes,
Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
8 don't rush to take legal action, for what are you going to do in the end when your neighbor shows you're wrong and humiliates you?
Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
9 Discuss the case with your neighbor himself, and don't betray someone else's secret,
Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
10 otherwise whoever hears it will make you ashamed and you'll never lose your bad reputation.
By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
11 Advice given at the right time is like golden apples set in silver.
Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
12 Constructive criticism from the wise to someone who listens is like a gold ring and a necklace of fine gold.
Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
13 Faithful messengers are as refreshing to their master as cold snow on a hot harvest day.
Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
14 Someone who boasts about a gift they never give is like cloud and wind without rain.
Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
15 If you're patient you can persuade your superior, and soft words can break down opposition.
Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
16 If you find honey, eat just enough, for if you eat too much, you'll be sick.
Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
17 Don't set foot in your neighbors' homes too often, otherwise they'll get fed up with you and hate you.
Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
18 Telling lies in court against a friend is like attacking them with a mace, or a sword, or an arrow.
Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
19 Trusting in unreliable people in times of trouble is like eating with a broken tooth or walking on a bad foot.
Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
20 Singing happy songs to someone who's broken-hearted is like taking off your coat on a cold day, or pouring vinegar onto an open wound.
[Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
21 If your enemy is hungry, give him something to eat; if he's thirsty, give him a drink of water.
Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
22 This will make him ashamed as if he had burning coals piled on his head, and the Lord will reward you.
Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
23 In the same way that the north wind brings rain, slandering people makes them angry.
[Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
24 It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.
Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
25 Good news from a distant country is like cold water to an exhausted traveler.
[Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
26 Good people who give in to the wicked are like a muddied spring or a polluted well.
[Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
27 It's not good to eat too much honey, or to want too much praise.
Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
28 Someone without control is as exposed as a town whose walls have been breached.
Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
