Proverbs 17
1 Better to eat a dry scrap in peace than to feast in a house full of people arguing.
Lepszy [jest] kęs suchego [chleba], a przy tym spokój, niż dom pełen bydła ofiarnego z kłótnią.
2 A servant who acts wisely will be put in charge of a disgraced son, and will share the family inheritance with the brothers.
Sługa roztropny będzie panował nad synem, który przynosi hańbę, i wraz z [jego] braćmi będzie miał udział w dziedzictwie.
3 A crucible tests silver, and a furnace tests gold, but the Lord tests the attitude of mind.
Tygiel dla srebra, piec dla złota, ale serca bada PAN.
4 Evil people listen to spiteful talk, and liars pay attention to malicious words.
Zły zważa na wargi fałszywe, a kłamca słucha przewrotnego języka.
5 Anyone who oppresses the poor insults their Maker, and anyone who enjoys the suffering of others will be punished.
Kto naśmiewa się z ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a kto się cieszy z nieszczęścia, nie uniknie kary.
6 Old people are proud of their grandchildren, and children are proud of their parents.
Koroną starców są synowie synów, a chlubą synów są ich ojcowie.
7 Fine words don't suit stupid people, how much less are lies suited to a ruler.
Poważna mowa nie przystoi głupiemu, tym mniej kłamliwe usta dostojnikowi.
8 Whoever gives a bribe thinks it's a magical stone—that wherever they turn they'll have success!
Dar jest [jak] drogocenny kamień w oczach tego, kto go posiada; gdziekolwiek [z nim] zmierza, ma powodzenie.
9 If you forgive a wrong you encourage friendship, but if you keep talking about it you'll lose your friend.
Kto kryje grzech, szuka miłości, a kto wyjawia sprawę, rozdziela przyjaciół.
10 A reprimand hits a thinking person more than one hundred blows hit someone stupid.
Nagana lepiej działa na rozumnego niż sto razów na głupiego.
11 Evil people are only looking to rebel, so a cruel messenger will be sent to attack them.
Zły szuka jedynie buntu; dlatego zostanie wysłany przeciw niemu okrutny posłaniec.
12 Better to meet a she-bear robbed of her cubs than a stupid person and their foolishness.
[Lepiej] człowiekowi spotkać się z niedźwiedzicą, której zabrano młode, niż z głupim w jego głupocie.
13 If you repay evil for good, evil will never leave your house.
Kto odpłaca złem za dobro, temu zło z domu nie ustąpi.
14 The beginning of a quarrel is like the first leak in a water dam, so drop it before a major argument bursts out.
Kto zaczyna kłótnię, [jest jak] ten, co puszcza wodę; [dlatego] zaniechaj sporu, zanim wybuchnie.
15 The Lord hates it when the wicked are acquitted and the innocent condemned.
Kto usprawiedliwia niegodziwego i kto potępia sprawiedliwego, obaj budzą odrazę w PANU.
16 Is there any point in stupid people trying to buy wisdom when they don't want to learn?
Na cóż w ręku głupiego pieniądze, by zdobyć mądrość, [skoro] nie ma rozumu?
17 A true friend is always there to love you, and family provides help when troubles come.
Przyjaciel kocha w każdym czasie, a brat rodzi się w nieszczęściu.
18 It's not a wise idea to make a pledge and guarantee a neighbor's debt.
Nierozumny człowiek daje porękę i ręczy na oczach przyjaciela.
19 People who love sin like to argue; those who build high gates invite destruction.
Kto kocha grzech, kocha spór, a kto podwyższa swoją bramę, szuka zagłady.
20 People with warped minds don't succeed; those who tell lies get into trouble.
Przewrotny w sercu nie znajduje dobra, a kto ma przewrotny język, wpadnie w zło.
21 A stupid son brings grief to his father; the father of a child who does stupid things has no joy.
Kto spłodzi głupca, [zrobi to] na swój smutek, a ojciec głupiego nie doznaje radości.
22 A cheerful attitude is like good medicine, but discouragement makes you sick.
Wesołe serce działa dobrze [jak] lekarstwo, a przygnębiony duch wysusza kości.
23 The wicked take hidden bribes to pervert the course of justice.
Niegodziwy bierze dar z zanadrza, aby wypaczać ścieżki sądu.
24 Sensible people focus on wisdom, but the eyes of stupid people are always wandering.
Mądrość [jest] przed obliczem rozumnego, a oczy głupca są aż na krańcu ziemi.
25 A stupid son brings grief to his father and sadness to his mother who gave birth to him.
Głupi syn jest zmartwieniem dla ojca i goryczą dla rodzicielki.
26 It's not right to impose a fine on someone who's innocent or to flog good leaders for their honesty.
Zaprawdę to niedobrze wymierzyć karę sprawiedliwemu ani bić władców za prawość.
27 If you're wise, you'll be careful what you say; and if you're sensible, you'll keep your temper.
Kto ma wiedzę, powściąga swoje słowa, człowiek roztropny [jest] zacnego ducha.
28 Even stupid people who keep quiet are considered wise; if they don't say anything they appear intelligent.
Nawet głupi, gdy milczy, uchodzi za mądrego, [a] kto zamyka swoje wargi – za rozumnego.
