Proverbs 1
1 The proverbs of Solomon, son of David, king of Israel.
Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla Izraela;
2 They are for achieving wisdom and instruction, and to recognize sayings that bring insight.
Do poznania mądrości i karności, do zrozumienia słów roztropnych;
3 They provide education in what makes sense, living right, judging correctly, and acting fairly.
Do zdobycia pouczenia w mądrości, w sprawiedliwości, w sądzie i w prawości;
4 They give discernment to the immature, knowledge and discretion to the young.
Do udzielenia prostym rozwagi, a młodemu – wiedzy i roztropności.
5 Wise people will listen and gain in learning, and those who have good judgment will gain skills in guidance,
Mądry posłucha i przybędzie mu wiedzy, a rozumny nabędzie rad;
6 understanding the proverbs and puzzles, the sayings and questions of the wise.
Aby rozumieć przysłowia i [ich] wykładnię, słowa mądrych i ich zagadki.
7 Honoring the Lord is where true knowledge begins, but fools treat wisdom and good advice with contempt.
Bojaźń PANA jest początkiem wiedzy, ale głupcy gardzą mądrością i karnością.
8 My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
Synu mój, słuchaj pouczenia swego ojca i nie odrzucaj nauki swojej matki;
9 They are a wreath of grace to decorate your head; they are pendants for your neck.
Bo one będą wdzięczną ozdobą na twojej głowie i [kosztownym] łańcuchem na szyi.
10 My son, if evil people try to tempt you, don't give into them.
Synu mój, jeśli grzesznicy cię namawiają, nie pozwalaj.
11 They may tell you, “Come with us. Let's go and hide, ready to kill someone. Let's ambush someone for fun!
Jeśli mówią: Chodź z nami, czyhajmy na krew, zaczajmy się na niewinnego bez powodu;
Pożremy ich żywcem jak grób, całych, jak zstępujących do dołu; (Sheol h7585)
13 We'll take from them all kinds of valuable things and fill our homes with the stuff we steal!
Znajdziemy wszelkie kosztowności, napełnimy swoje domy łupem;
14 Come and join us and we'll all share what we get!”
Dziel z nami swój los; miejmy wszyscy jedną sakiewkę.
15 My son, don't follow their ways. Don't go in that direction with them.
Synu mój, nie wyruszaj z nimi w drogę; powstrzymaj swoją nogę od ich ścieżki.
16 For they rush to do evil; they hurry to commit violence and murder.
Ich nogi bowiem biegną do zła i spieszą się do przelania krwi.
17 There's no point in trying to lure birds into a net when they can see it.
Na próżno zastawia się sieci na oczach wszelkiego ptactwa.
18 However, these evil people hide ready to kill others, but they themselves are the victims. They're only ambushing themselves!
Oni też czyhają na własną krew, czają się na własne życie.
19 This is what happens to you if you try to become rich through crime—it kills you!
Takie są ścieżki każdego, który jest chciwy zysku; swojemu właścicielowi [taki zysk] odbiera życie.
20 Wisdom calls out in the streets; she shouts aloud in the squares.
Mądrość woła na dworze, podnosi swój głos na ulicach.
21 She cries out at busy corners; she explains her message at the town gates:
Woła w największym zgiełku, u wrót bram, w mieście wygłasza swoje słowa:
22 “How long will you stupid people love stupidity? How long will scornful people enjoy their mocking? How long will fools hate knowledge?
Jak długo, prości, będziecie kochać głupotę, szydercy – lubować się w swoim szyderstwie, a głupi – nienawidzić wiedzy?
23 Pay attention to my warnings, and I'll pour out my deepest thoughts to you—I'll explain what I know to you.
Nawróćcie się na moje upomnienie; oto wyleję na was mojego ducha, oznajmię wam moje słowa.
24 For I have called you, but you refused to listen; I reached out my hand to you, but you didn't care.
Ponieważ wołałam, a odmawialiście; wyciągałam rękę, a nikt nie zważał;
25 You ignored everything I said; you wouldn't accept any of my warnings.
Owszem, odrzuciliście całą moją radę i nie chcieliście [przyjąć] mojego upomnienia;
26 So I'll laugh at you when you're in trouble; I'll mock you when you're in a panic.
Dlatego będę się śmiać z waszego nieszczęścia, będę szydzić z was, gdy przyjdzie to, czego się boicie.
27 When panic rains down on you like a storm, when trouble hits you like a whirlwind, when sorrow and pain come on you,
Gdy nadejdzie jak spustoszenie to, czego się boicie, i [gdy] wasze nieszczęście nadciągnie jak wicher, gdy nadejdzie na was ucisk i cierpienie;
28 then you'll call out to me for help, but I won't answer; you'll search hard for me, but won't find me.
Wtedy będą mnie wzywać, a nie wysłucham; będą mnie szukać pilnie, lecz mnie nie znajdą.
29 Why?—because they hated knowledge, and they didn't choose to respect the Lord.
Bo znienawidzili wiedzę i nie wybrali bojaźni PANA;
30 They're not willing to accept my advice; they despise all my warnings.
Ani nie chcieli mojej rady, [ale] gardzili każdym moim upomnieniem.
31 So they'll have to eat the fruit of their own choices, bloated by their own devious schemes.
Dlatego spożyją owoc swoich dróg i będą nasyceni swymi radami.
32 Stupid people are killed by their rebellion; foolish people are destroyed by their lack of concern.
Bo odstępstwo prostych zabije ich i szczęście głupich zgubi ich.
33 But everyone who listens to me will be kept safe, and will live without worrying about problems.”
[Ale] kto mnie słucha, będzie mieszkać bezpiecznie i będzie wolny od strachu przed złem.
