Matthew 5
1 When Jesus saw the crowds following him he went up a mountain. There he sat down together with his disciples.
A [Jezus], widząc tłumy, wszedł na górę, a gdy usiadł, podeszli do niego jego uczniowie.
2 He began teaching them, saying:
Wtedy otworzył usta i nauczał ich:
3 “Blessed are those who recognize they are spiritually poor, for the kingdom of heaven is theirs.
Błogosławieni ubodzy w duchu, ponieważ do nich należy królestwo niebieskie.
4 Blessed are those who mourn, for they shall be comforted.
Błogosławieni, którzy się smucą, ponieważ oni będą pocieszeni.
5 Blessed are those who are kind for they will own the whole world.
Błogosławieni cisi, ponieważ oni odziedziczą ziemię.
6 Blessed are those whose greatest desire is to do what is right, for they will be satisfied.
Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, ponieważ oni będą nasyceni.
7 Blessed are those who are merciful, for they will be shown mercy.
Błogosławieni miłosierni, ponieważ oni dostąpią miłosierdzia.
8 Blessed are those who have pure minds, for they will see God.
Błogosławieni czystego serca, ponieważ oni zobaczą Boga.
9 Blessed are those who work to bring peace, for they will be called children of God.
Błogosławieni czyniący pokój, ponieważ oni będą nazwani synami Bożymi.
10 Blessed are those persecuted for what is right, for the kingdom of heaven is theirs.
Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie z powodu sprawiedliwości, ponieważ do nich należy królestwo niebieskie.
11 Blessed are you when people insult you and persecute you, and accuse you of all kinds of evil things because of me.
Błogosławieni jesteście, gdy z mego powodu będą wam złorzeczyć, prześladować was i mówić kłamliwie wszystko, co złe, przeciwko wam.
12 Be glad, be really glad, for you will receive a great reward in heaven—for they persecuted the prophets who came before you in just the same way.
Radujcie się i weselcie, ponieważ obfita jest wasza nagroda w niebie; tak bowiem prześladowali proroków, którzy [byli] przed wami.
13 You are the salt of the earth, but if the salt becomes tasteless, how can you make it salty again? It's good for nothing, so it's thrown out and trodden down.
Wy jesteście solą ziemi; lecz jeśli sól zwietrzeje, czym [ją] posolą? Na nic się już nie przyda, tylko na wyrzucenie i podeptanie przez ludzi.
14 You are the light of the world. A city built on a hill can't be hidden.
Wy jesteście światłością świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze.
15 No one lights a lamp and then puts it under a bucket. No, it's placed on a lamp-stand and it provides light to everyone in the house.
Nie zapala się świecy i nie stawia jej pod naczyniem, ale na świeczniku, i świeci wszystkim, którzy [są] w domu.
16 In the same way you should let your light shine before everyone so they can see the good things you do and praise your heavenly Father.
Tak niech wasza światłość świeci przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili waszego Ojca, który jest w niebie.
17 Don't think I came to abolish the law or the writings of the prophets. I didn't come to abolish them, but to fulfill them.
Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić.
18 I assure you, until heaven and earth come to an end, not a single letter, not a single dot of the law will come to an end before everything is fulfilled.
Zaprawdę bowiem powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie przeminie z prawa, aż wszystko się wypełni.
19 So whoever disregards the least important commandment, and teaches people to do so, will be called the least in the kingdom of heaven; but whoever practices and teaches the commandments will be called great in the kingdom of heaven.
Kto by więc złamał jedno z tych najmniejszych przykazań i uczyłby tak ludzi, będzie nazwany najmniejszym w królestwie niebieskim. A kto by [je] wypełniał i uczył, ten będzie nazwany wielkim w królestwie niebieskim.
20 I tell you, unless your moral rightness is more than that of the religious teachers and the Pharisees, you can never enter the kingdom of heaven.
Mówię wam bowiem: Jeśli wasza sprawiedliwość nie będzie obfitsza niż uczonych w Piśmie i faryzeuszy, żadnym sposobem nie wejdziecie do królestwa niebieskiego.
21 You've heard that the law said to the people of long ago: ‘You shall not murder, and anyone who commits murder will be condemned as guilty.’
Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie będziesz zabijał, a kto by zabił, podlega sądowi.
22 But I tell you, anyone who is angry with his brother will be condemned as guilty. Whoever calls his brother an idiot has to answer to the council, but whoever verbally abuses others is liable to the fire of judgment. (Geenna g1067)
Lecz ja wam mówię: Każdy, kto się gniewa na swego brata bez przyczyny, podlega sądowi, a kto powie swemu bratu: Raka, podlega Radzie, a kto powie: Głupcze, podlega [karze] ognia piekielnego. (Geenna g1067)
23 If you're at the altar making an offering, and remember that your brother has something against you,
Jeśli więc przyniesiesz swój dar na ołtarz i tam przypomnisz sobie, że twój brat ma coś przeciwko tobie;
24 leave your offering on the altar and go and make peace with him first, and afterwards come back and make your offering.
Zostaw swój dar tam przed ołtarzem, idź i najpierw pojednaj się ze swoim bratem, a potem przyjdź i ofiaruj swój dar.
25 While you're on the way to court with your opponent, make sure you settle things quickly. Otherwise your opponent might hand you over to the judge, and the judge will hand you over to the court official, and you will be thrown into jail.
Pogódź się ze swoim przeciwnikiem szybko, dopóki jesteś z nim w drodze, aby przeciwnik nie wydał cię sędziemu, a sędzia strażnikowi, i aby nie wtrącono cię do więzienia.
26 I tell you the truth: you won't get out of there until you've paid every last penny.
Zaprawdę powiadam ci: Nie wyjdziesz stamtąd, dopóki nie oddasz ostatniego grosza.
27 You've heard that the law said, ‘Do not commit adultery.’
Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie będziesz cudzołożył.
28 But I tell you that everyone who looks lustfully at a woman has already committed adultery with her in his mind.
Lecz ja wam mówię: Każdy, kto patrzy na kobietę, aby jej pożądać, już popełnił z nią cudzołóstwo w swoim sercu.
29 If your right eye leads you to sin, then tear it out and throw it away, because it's better to lose one part of your body than to have your whole body thrown into the fire of judgment. (Geenna g1067)
Jeśli więc twoje prawe oko jest ci powodem upadku, wyłup je i odrzuć od siebie. Pożyteczniej bowiem jest dla ciebie, aby zginął jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało było wrzucone do ognia piekielnego. (Geenna g1067)
30 If your right hand leads you to sin, then cut it off and throw it away, for it's better for you to lose one of your limbs than for your whole body to go into the fire of judgment. (Geenna g1067)
A jeśli twoja prawa ręka jest ci powodem upadku, odetnij ją i odrzuć od siebie. Pożyteczniej bowiem jest dla ciebie, aby zginął jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało było wrzucone do ognia piekielnego. (Geenna g1067)
31 The law also said, ‘If a man divorces his wife, he should give her a certificate of divorce.’
Powiedziano też: Kto oddala swoją żonę, niech jej da list rozwodowy.
32 But I tell you that any man who divorces his wife except for sexual immorality causes her to commit adultery, and whoever marries a divorced woman commits adultery.
Lecz ja wam mówię: Kto oddala swoją żonę – poza przypadkiem nierządu – prowadzi ją do cudzołóstwa, a kto żeni się z oddaloną, cudzołoży.
33 And again, you've heard that the law said to the people of long ago, ‘You shall not perjure yourself. Instead make sure you keep the oaths you swear to the Lord.’
Słyszeliście też, że powiedziano przodkom: Nie będziesz fałszywie przysięgał, ale dotrzymasz Panu swych przysiąg.
34 But I tell you, don't swear at all. Don't swear by heaven, because it's the throne of God.
Lecz ja wam mówię: Wcale nie przysięgajcie – ani na niebo, gdyż jest tronem Boga;
35 Don't swear by the earth, because it's God's footstool. Don't swear by Jerusalem, because it's the city of the great King.
Ani na ziemię, gdyż jest podnóżkiem jego stóp, ani na Jerozolimę, gdyż jest miastem wielkiego króla.
36 Don't even swear by your head, because you're not able to make a single hair white or black.
Ani na swoją głowę nie będziesz przysięgał, gdyż nie możesz jednego włosa uczynić białym albo czarnym.
37 Simply say yes or no—more than this comes from the evil one.
Ale wasza mowa niech będzie: Tak – tak, nie – nie. A co jest ponadto, pochodzi od złego.
38 You've heard that the law said, ‘An eye for an eye, and a tooth for a tooth.’
Słyszeliście, że powiedziano: Oko za oko i ząb za ząb.
39 But I tell you, don't resist someone who is evil. If someone slaps you on the right cheek, turn the other cheek to them as well.
Lecz ja wam mówię: Nie sprzeciwiajcie się złemu, ale jeśli ktoś uderzy cię w prawy policzek, nadstaw mu i drugi.
40 If someone wants to sue you in court and takes your shirt, give them your coat too.
Temu, kto chce się z tobą procesować i wziąć twoją szatę, zostaw i płaszcz.
41 If someone demands that you go one mile, go with them two.
A jeśli ktoś cię przymusza, żebyś [szedł] z nim jedną milę, idź z nim [i] dwie.
42 Give to those who ask you, and don't turn away those who want to borrow from you.
Temu, kto cię prosi, daj, a od tego, kto chce od ciebie pożyczyć, nie odwracaj się.
43 You've heard that the law said, ‘Love your neighbor and hate your enemy.’
Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a swego nieprzyjaciela będziesz nienawidził.
44 But I tell you, love your enemies and pray for those who persecute you,
Lecz ja wam mówię: Miłujcie waszych nieprzyjaciół, błogosławcie tym, którzy was przeklinają, dobrze czyńcie tym, którzy was nienawidzą i módlcie się za tych, którzy wam wyrządzają zło i prześladują was;
45 so you may become children of your heavenly Father. For his sun shines on both the good and the bad; and he makes the rain fall on both those who do right and those who do wrong.
Abyście byli synami waszego Ojca, który [jest] w niebie. On bowiem sprawia, że jego słońce wschodzi nad złymi i nad dobrymi i deszcz zsyła na sprawiedliwych i niesprawiedliwych.
46 For if you only love those who love you, what reward do you have? Don't even the tax-collectors do that?
Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, jakąż macie nagrodę? Czyż i celnicy tego nie czynią?
47 If you only speak kindly to your family, what more are you doing than anyone else? Even the heathen do that!
A jeśli tylko waszych braci pozdrawiacie, cóż szczególnego czynicie? Czyż i celnicy tak nie czynią?
48 Grow up and become completely trustworthy, just as your heavenly Father is trustworthy.
Bądźcie więc doskonali, tak jak doskonały jest wasz Ojciec, który jest w niebie.
