Proverbs 24
1 Be not thou envious of evil men, neither desire to be with them;
Saanmo nga ap-apalan dagiti dakes, wenno saanmo a tarigagayan ti makikadua kadakuada,
2 for their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.
gapu ta agpangpanggep dagiti pusoda kadagiti rinaranggas, ken agibagbaga dagiti bibigda iti maipanggep iti riribuk.
3 Through wisdom is a house built, and by understanding it is established;
Babaen iti kinasirib, adda maipatakder a balay, ken babaen iti pannakaawat, naipasdek daytoy.
4 and by knowledge are the chambers filled with all precious and pleasant substance.
Babaen iti pannakaammo, napunno dagiti siled kadagiti agkakapateg ken agkakapintas a kinabaknang.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge increaseth strength.
Paneknekan ti masirib a tao a napigsa isuna, ken nasaysayaat ti tao nga addaan iti pannakaammo ngem iti tao a napigsa,
6 For with good advice shalt thou make thy war; and in the multitude of counsellors there is safety.
ta babaen kadagiti nainsiriban a wagas ket mapagballigiam ti pannakigubatmo, ken adda balligi babaen kadagiti adu a mammagbaga.
7 Wisdom is too high for a fool: he will not open his mouth in the gate.
Ti kinasirib ket nangato unay para iti maag, saanna nga ilukat ti ngiwatna kadagiti ruangan.
8 He that deviseth to do evil shall be called a master of intrigues.
Adda maysa a tao nga agpangpanggep nga agaramid iti dakes-nalaing nga agaramid iti linuloko ti iyaw-awag kenkuana dagiti tattao.
9 The purpose of folly is sin, and the scorner is an abomination to men.
Ti minamaag a panggep ket basol, ken um-umsien dagiti tattao ti mananglais.
10 [If] thou losest courage in the day of trouble, thy strength is small.
No ipakpakitam ti kinatakrutmo iti aldaw ti riribuk, nakapuyka ngarud.
11 Deliver them that are taken forth unto death, and withdraw not from them that stagger to slaughter.
Ispalem dagiti maipanpanaw maiyap-apan iti ipapatay, ken tenglem dagiti agibar-ibar nga agturong iti pannakatayda.
12 If thou sayest, Behold, we knew it not, will not he that weigheth the hearts consider it? And he that preserveth thy soul, he knoweth it; and he rendereth to man according to his work.
No ibagam, “Awan ammomi maipanggep iti daytoy.” Saan kadi nga ammo ti Mangtimtimbang iti puso ti ibagbagam? Ken saan kadi nga ammo daytoy ti Mangsalsalaknib iti biagmo? Ken saan kadi nga itedto ti Dios no ania ti maikari iti tunggal maysa?
13 Eat honey, my son, for it is good; and a honeycomb is sweet to thy taste:
Anakko, manganka iti diro gapu ta nasayaat daytoy, gapu ta ti tedted ti diro ket nasam-it iti panagramanmo.
14 so consider wisdom for thy soul; if thou hast found it, there shall be a result, and thine expectation shall not be cut off.
Kasta met ti kinasirib para iti kararuam- no birukem daytoy, addanto masakbayan ken saanto a mapukaw ti namnamam.
15 Lay not wait, O wicked [man], against the dwelling of the righteous; lay not waste his resting-place.
Saanka nga aglemmeng nga aguray a kas kadagiti nadangkes a tattao a mangdarup iti balay dagiti agar-aramid iti nalinteg. Saanmo a dadaelen ti pagtaenganna!
16 For the righteous falleth seven times, and riseth up again; but the wicked stumble into disaster.
Ta no matuang a maminpito ti tao nga agar-aramid ti nalinteg, bumangonto manen isuna, ngem dagiti nadangkes ket parmeken ti didigra.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, and let not thy heart be glad when he stumbleth;
Saanka nga agrambak no marigrigatan ti kabusormo, ken saan koma nga aragsak ta pusom no maitublak isuna,
18 lest Jehovah see it, and it be evil in his sight, and he turn away his anger from him.
ta no saan ket makita ni Yahweh ken amangan no saannaka a kanunongan gapu iti dayta ket saannan a kapungtot dayta a tao.
19 Fret not thyself because of evil-doers, [and] be not envious of the wicked:
Saanka nga agdanag gapu kadagiti agar-aramid kadagiti dakes a banbanag, ken saanmo nga apalan dagiti nadangkes a tattao,
20 for there shall be no future to the evil [man]; the lamp of the wicked shall be put out.
ta awan masakbayan ti dakes a tao, ken arigna a maiddepto ti lampara ti nadangkes.
21 My son, fear Jehovah and the king: meddle not with them that are given to change.
Agbutengka kenni Yahweh, ken agbutengka iti ari, anakko; saanka a makikadua kadagiti mangsuksukir kadakuada,
22 For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin of them both?
ta giddatonto a dumteng ti didigrada ket siasino ti makaammo iti kadakkel ti pannakadadael a dumteng manipud kadakuada?
23 These things also come from the wise. It is not good to have respect of persons in judgment.
Dagitoy ket sasao met laeng dagiti masirib. No maipapan iti linteg, saan a nasayaat no adda panangidumduma iti panangukom.
24 He that saith unto the wicked, Thou art righteous, peoples shall curse him, nations shall abhor him;
Siasinoman a mangibaga iti nagbasol, “Sika ti husto,” ket ilunodto dagiti tattao ken guraento dagiti nasion.
25 but to them that rebuke [him] shall be delight, and a good blessing cometh upon them.
Ngem maaddaanto iti kasta unay a ragsak dagiti mangtubngar kadagiti nadangkes, ken addanto dumteng kadakuada a sagsagut a nasasayaat.
26 He kisseth the lips who giveth a right answer.
Ti mangmangted iti pudno a sungbat ket arigna a mangmangted iti agek iti bibig.
27 Prepare thy work without, and put thy field in order, and afterwards build thy house.
Aramidem ti trabahom iti ruar, samo isagana ti talon; kalpasan dayta, ipatakdermon ti balaymo.
28 Be not a witness against thy neighbour without cause; and wouldest thou deceive with thy lips?
Saanka nga agsaksi iti maibusor iti kaarubam nga awan ti gapgapuna, ken saanka a mangallilaw babaen kadagiti bibigmo.
29 Say not, I will do so to him as he hath done to me, I will render to the man according to his work.
Saanmo nga ibaga, “Aramidekto kenkuana ti inaramidna kaniak; pagbayadekto isuna iti inaramidna.”
30 I went by the field of a sluggard, and by the vineyard of a man void of understanding;
Nagnaak iti talon ti tao a sadut, limmabasak iti kaubasan ti tao nga awan ammona.
31 and lo, it was all grown over with thistles, and nettles had covered the face thereof, and its stone wall was broken down.
Nagtubtuboanen dagiti sisiit ti talonna, naabbonganen ti daga kadagiti siitan a mula, ken narban ti bato nga aladna.
32 Then I looked, I took it to heart; I saw, I received instruction:
Kalpasanna, nakitak ket pinanunotko; kimmitaak ket nakasursuroak.
33 — A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest!
Maturog pay bassit, iridep pay bassit, idalikepkep pay biit tapno makainana-
34 So shall thy poverty come [as] a roving plunderer, and thy penury as an armed man.
ket dumteng kenka ti kinapanglaw a kas iti agtatakaw, ken dumteng kenka dagiti panagkasapulam a kasla dagitoy ket nakaarmas a soldado.
