Proverbs 3

1 My son, do not forget my law, but let your heart guard my precepts.

Akong anak, ayaw kalimti ang akong mga mando ug tipigi ang akong pagpanudlo diha sa imong kasingkasing,

2 For they shall set before you length of days, and years of life, and peace.

kay ang gitas-on sa mga adlaw ug katuigan sa kinabuhi ug ang kalinaw igadugang kini diha kanimo.

3 Let not mercy and truth abandon you: encircle them around your throat, and inscribe them on the tablets of your heart.

Ayaw tugoti nga ang pakamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan mahimulag kanimo, ihigot kini sa imong liog, isulat kini sa papan sa imong kasingkasing.

4 And so shall you discover grace and good discipline, in the sight of God and men.

Unya makakaplag ka ug pabor ug maayong kadungganan sa panan-aw sa Dios ug sa tawo.

5 Have confidence in the Lord with all your heart, and do not depend upon your own prudence.

Salig kang Yahweh sa tibuok nimong kasingkasing ug ayaw gayod pagsalig sa kaugalingon nimong panabot;

6 In all your ways, consider him, and he himself will direct your steps.

sa tanan nimong mga dalan ilha siya ug itul-id niya ang imong agianan.

7 Do not seem wise to yourself. Fear God, and withdraw from evil.

Ayaw pagmanggialamon sa kaugalingon nimong panan-aw; kahadloki si Yahweh ug talikdi ang daotan.

8 Certainly, it shall be health to your navel, and refreshment to your bones.

Makaayo kini sa imong unod ug makapabaskog sa imong lawas.

9 Honor the Lord with your substance, and give to him from the first of all your fruits,

Pasidunggi si Yahweh uban sa imong bahandi ug uban sa unang mga bunga sa tanang nimong abot,

10 and then your storehouses will be filled with abundance, and your presses shall overflow with wine.

ug mapuno ang imong mga kamalig ug ang imong sudlanan moawas, mapuno sa bag-ong bino.

11 My son, do not discard the discipline of the Lord, and do not fall away when you are corrected by him.

Akong anak, ayaw isalikway ang pagpanton ni Yahweh ug ayaw pagdumot sa iyang pagbadlong,

12 For whomever the Lord loves, he corrects, and just as a father does with a son, he wins him over.

kay pagapantonon ni Yahweh kadtong iyang gihigugma, sama sa pagpanton sa amahan sa iyang anak nga lalaki nga nakapahimuot kaniya.

13 Blessed is the man who finds wisdom and who advances to prudence.

Ang usa nga makakaplag ug kaalam malipayon, makaangkon usab siya ug pagsabot.

14 Her acquisition is better than trading in silver, and her fruit is better than the first and purest gold.

Ang imong maangkon gikan sa kaalam mas maayo pa kung unsa ang maihatag pagbalik sa plata ug ang ginansya niini mas maayo pa kaysa bulawan.

15 She is more precious than all riches, and all that can be desired cannot prevail in comparison to her.

Mas bililhon pa ang kaalam kaysa mga alahas ug walay imong gitinguha nga ikatandi siya.

16 Length of days is at her right hand, and at her left hand is wealth and glory.

Adunay siyay hataas nga mga adlaw sa iyang tuong kamot; sa iyang walang kamot ang mga bahandi ug kadungganan.

17 Her ways are beautiful ways, and all her paths are peaceful.

Ang iyang mga dalan mao ang mga paagi sa kaluoy ug ang tanan niyang mga agianan mao ang kalinaw.

18 She is a tree of life to those who overtake her, and he who shall take hold of her is blessed.

Siya ang kahoy sa kinabuhi niadtong nagkupot niini, malipay kadtong nagkupot niini.

19 The Lord founded the earth on wisdom. He secured the heavens with prudence.

Pinaagi sa kaalam gitukod ni Yahweh ang kalibotan, pinaagi sa panabot iyang gipahimutang ang kalangitan.

20 By his wisdom, the abyss erupted and the clouds increased with dew.

Pinaagi sa iyang kahibalo ang kahiladman naabli ug ang mga panganod nagahulog sa ilang yamog.

21 My son, let not these things move away from your eyes. Preserve law as well as counsel.

Akong anak, padayon sa hustong paghukom ug pagpanabot, ug ayaw ibulag ang imong panan-aw kanila.

22 And so shall there be life in your soul and grace in your voice.

Mahimo sila nga kinabuhi sa imong kalag ug dayandayan nga pabor aron isul-ob sa imong liog.

23 Then you shall walk confidently in your way, and your feet will not stumble.

Unya maglakaw ka sa imong dalan nga layo sa kakuyaw ug dili mapandol ang imong tiil;

24 When you slumber, you shall not fear. When you rest, your sleep also will be sweet.

kung mohigda ka, dili ka mahadlok; kung mohigda ka nindot ang imong pagkatulog.

25 Do not fear unexpected terror, nor the power of the impious falling upon you.

Ayaw kahadlok sa kalit nga kasamok ug pagpanggun-ob sa daotan, sa dihang moabot kini,

26 For the Lord will be at your side, and he will guard your feet, so that you may not be seized.

kay si Yahweh anaa sa imong kiliran ug maglikay sa imong tiil gikan sa pagkalit-ag.

27 Do not prevent him who is able from doing good. When you are able, do good yourself too.

Ayaw ihikaw ang maayo gikan niadtong angayan niini, kung anaa kanimo ang kagahom sa pagbuhat.

28 Do not say to your friend: “Go away, and then return. Tomorrow I will give to you.” When you are able to do so, give in the present.

Ayaw sultihi ang imong silingan, “Lakaw ug balik pag-usab, ug ihatag ko kini ugma nganha kanimo,” kung aduna kay salapi.

29 Do not undertake evil against your friend, even though he has trust in you.

Ayaw pagbuhat ug laraw nga makadaot sa imong silingan— ang tawo nga haduol nagpuyo ug misalig kanimo.

30 Do not contend against a man without cause, even though he has done no evil to you.

Ayaw pakiglalis sa tawo kung walay rason, kung wala siyay nabuhat nga makadaot kanimo.

31 Do not rival an unjust man, and do not imitate his ways.

Ayaw kasina sa tawong bangis o pilia ang bisan unsa sa iyang mga dalan.

32 For everyone who ridicules is an abomination to the Lord, and his communication is for the simple.

Tungod kay ang tawong malimbongon dulumtanan kang Yahweh, apan ang tawong matarong mahimo niyang suod nga higala.

33 Destitution in the house of the impious is from the Lord. But the habitations of the just shall be blessed.

Ang tunglo ni Yahweh anaa sa balay sa mga tawong daotan, apan panalanginan niya ang panimalay sa tawong matarong.

34 He will ridicule those who ridicule, but he will bestow grace upon the mild.

Bugalbugalan niya ang mabugalbugalon, apan hatagan niya ug pabor ang mga tawong mapainubasanon.

35 The wise will possess glory. The exaltation of the foolish is disgraceful.

Mapanunod sa mga maalamong tawo ang kadungganan, apan ang buangbuang pagabayawon diha sa kaulawan.