Proverbs 3
1 My son, do not forget my teaching, but let your heart keep my commandments,
Akong anak, ayaw kalimti ang akong mga mando ug tipigi ang akong pagpanudlo diha sa imong kasingkasing,
2 for they will add to you length of days, years of life, and peace.
kay ang gitas-on sa mga adlaw ug katuigan sa kinabuhi ug ang kalinaw igadugang kini diha kanimo.
3 Do not let kindness and truth forsake you. Bind them around your neck. Write them on the tablet of your heart.
Ayaw tugoti nga ang pakamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan mahimulag kanimo, ihigot kini sa imong liog, isulat kini sa papan sa imong kasingkasing.
4 So you will find favor, and good understanding in the sight of God and man.
Unya makakaplag ka ug pabor ug maayong kadungganan sa panan-aw sa Dios ug sa tawo.
5 Trust in the LORD with all your heart, and do not lean on your own understanding.
Salig kang Yahweh sa tibuok nimong kasingkasing ug ayaw gayod pagsalig sa kaugalingon nimong panabot;
6 In all your ways acknowledge him, and he will make your paths straight.
sa tanan nimong mga dalan ilha siya ug itul-id niya ang imong agianan.
7 Do not be wise in your own eyes. Fear the LORD, and depart from evil.
Ayaw pagmanggialamon sa kaugalingon nimong panan-aw; kahadloki si Yahweh ug talikdi ang daotan.
8 It will be health to your body, and nourishment to your bones.
Makaayo kini sa imong unod ug makapabaskog sa imong lawas.
9 Honor the LORD with your substance, with the first fruits of all your increase;
Pasidunggi si Yahweh uban sa imong bahandi ug uban sa unang mga bunga sa tanang nimong abot,
10 so your barns will be filled with plenty, and your vats will overflow with new wine.
ug mapuno ang imong mga kamalig ug ang imong sudlanan moawas, mapuno sa bag-ong bino.
11 My son, do not despise the LORD’s discipline, neither be weary of his correction;
Akong anak, ayaw isalikway ang pagpanton ni Yahweh ug ayaw pagdumot sa iyang pagbadlong,
12 for whom the LORD loves, he corrects, even as a father reproves the son in whom he delights.
kay pagapantonon ni Yahweh kadtong iyang gihigugma, sama sa pagpanton sa amahan sa iyang anak nga lalaki nga nakapahimuot kaniya.
13 Happy is the man who finds wisdom, the man who gets understanding.
Ang usa nga makakaplag ug kaalam malipayon, makaangkon usab siya ug pagsabot.
14 For her good profit is better than getting silver, and her return is better than fine gold.
Ang imong maangkon gikan sa kaalam mas maayo pa kung unsa ang maihatag pagbalik sa plata ug ang ginansya niini mas maayo pa kaysa bulawan.
15 She is more precious than rubies. None of the things you can desire are to be compared to her.
Mas bililhon pa ang kaalam kaysa mga alahas ug walay imong gitinguha nga ikatandi siya.
16 Length of days is in her right hand. In her left hand are riches and honor.
Adunay siyay hataas nga mga adlaw sa iyang tuong kamot; sa iyang walang kamot ang mga bahandi ug kadungganan.
17 Her ways are ways of pleasantness. All her paths are peace.
Ang iyang mga dalan mao ang mga paagi sa kaluoy ug ang tanan niyang mga agianan mao ang kalinaw.
18 She is a tree of life to those who lay hold of her. Happy is everyone who retains her.
Siya ang kahoy sa kinabuhi niadtong nagkupot niini, malipay kadtong nagkupot niini.
19 By wisdom the LORD founded the earth. By understanding, he established the heavens.
Pinaagi sa kaalam gitukod ni Yahweh ang kalibotan, pinaagi sa panabot iyang gipahimutang ang kalangitan.
20 By his knowledge, the depths were broken up, and the skies drop down the dew.
Pinaagi sa iyang kahibalo ang kahiladman naabli ug ang mga panganod nagahulog sa ilang yamog.
21 My son, let them not depart from your eyes. Keep sound wisdom and discretion,
Akong anak, padayon sa hustong paghukom ug pagpanabot, ug ayaw ibulag ang imong panan-aw kanila.
22 so they will be life to your soul, and grace for your neck.
Mahimo sila nga kinabuhi sa imong kalag ug dayandayan nga pabor aron isul-ob sa imong liog.
23 Then you shall walk in your way securely. Your foot will not stumble.
Unya maglakaw ka sa imong dalan nga layo sa kakuyaw ug dili mapandol ang imong tiil;
24 When you lie down, you will not be afraid. Yes, you will lie down, and your sleep will be sweet.
kung mohigda ka, dili ka mahadlok; kung mohigda ka nindot ang imong pagkatulog.
25 Do not be afraid of sudden fear, neither of the desolation of the wicked, when it comes;
Ayaw kahadlok sa kalit nga kasamok ug pagpanggun-ob sa daotan, sa dihang moabot kini,
26 for the LORD will be your confidence, and will keep your foot from being taken.
kay si Yahweh anaa sa imong kiliran ug maglikay sa imong tiil gikan sa pagkalit-ag.
27 Do not withhold good from those to whom it is due, when it is in the power of your hand to do it.
Ayaw ihikaw ang maayo gikan niadtong angayan niini, kung anaa kanimo ang kagahom sa pagbuhat.
28 Do not say to your neighbor, “Go, and come again; tomorrow I will give it to you,” when you have it by you.
Ayaw sultihi ang imong silingan, “Lakaw ug balik pag-usab, ug ihatag ko kini ugma nganha kanimo,” kung aduna kay salapi.
29 Do not devise evil against your neighbor, since he dwells securely by you.
Ayaw pagbuhat ug laraw nga makadaot sa imong silingan— ang tawo nga haduol nagpuyo ug misalig kanimo.
30 Do not strive with a man without cause, if he has done you no harm.
Ayaw pakiglalis sa tawo kung walay rason, kung wala siyay nabuhat nga makadaot kanimo.
31 Do not envy the man of violence. Choose none of his ways.
Ayaw kasina sa tawong bangis o pilia ang bisan unsa sa iyang mga dalan.
32 For the perverse is an abomination to the LORD, but his friendship is with the upright.
Tungod kay ang tawong malimbongon dulumtanan kang Yahweh, apan ang tawong matarong mahimo niyang suod nga higala.
33 The LORD’s curse is in the house of the wicked, but he blesses the habitation of the righteous.
Ang tunglo ni Yahweh anaa sa balay sa mga tawong daotan, apan panalanginan niya ang panimalay sa tawong matarong.
34 Surely he mocks the mockers, but he gives grace to the humble.
Bugalbugalan niya ang mabugalbugalon, apan hatagan niya ug pabor ang mga tawong mapainubasanon.
35 The wise will inherit glory, but shame will be the promotion of fools.
Mapanunod sa mga maalamong tawo ang kadungganan, apan ang buangbuang pagabayawon diha sa kaulawan.
