1 Kings 20
1 And Ben-hadad the king of Syria gathered all his army together. And there were thirty-two kings with him, and horses and chariots. And he went up and besieged Samaria, and fought against it.
Wtedy Ben-Hadad, król Syrii, zebrał całe swoje wojsko, a było z nim trzydzieści dwóch królów, konie i rydwany. Wyruszył, obległ Samarię i walczył przeciwko niej.
2 And he sent messengers to Ahab king of Israel, into the city, and said to him, Thus says Ben-hadad,
I wyprawił posłańców do Achaba, króla Izraela, do miasta, i powiedział mu: Tak mówi Ben-Hadad:
3 Thy silver and thy gold is mine, thy wives also and thy sons, even the best, are mine.
Twoje srebro i złoto są moje; także twoje żony i twoi najpiękniejsi synowie są moi.
4 And the king of Israel answered and said, It is according to thy saying, my lord, O king, I am thine, and all that I have.
Król Izraela odpowiedział: Według twego słowa, królu, mój panie – twój jestem ja i wszystko, co mam.
5 And the messengers came again, and said, Thus speaks Ben-hadad, saying, I indeed sent to thee, saying, Thou shall deliver to me thy silver, and thy gold, and thy wives, and thy sons.
Potem posłańcy wrócili [do niego] i powiedzieli: Tak powiedział Ben-Hadad: Wprawdzie posłałem do ciebie [ludzi], aby ci powiedzieli: Oddasz swoje srebro i złoto, swoje żony i swoich synów oddasz mi.
6 But I will send my servants to thee tomorrow about this time, and they shall search thy house, and the houses of thy servants. And it shall be, that whatever is pleasant in thine eyes, they shall put it in their hand, and take it away.
Jednak jutro o tej porze poślę swoje sługi do ciebie. Oni przeszukują twój dom i domy twoich sług, a wszystko, co jest cenne w twoich oczach, wezmą w ręce i zabiorą.
7 Then the king of Israel called all the elders of the land, and said, Mark, I pray you, and see how this man seeks mischief, for he sent to me for my wives, and for my sons, and for my silver, and for my gold, and I did not deny him.
Król Izraela zwołał więc wszystkich starszych ziemi i powiedział [im]: Rozważcie, proszę, i zobaczcie, że ten [człowiek] szuka nieszczęścia. Posłał bowiem do mnie po moje żony i moich synów, po moje srebro i złoto, a nie odmówiłem mu.
8 And all the elders and all the people said to him, Do thou not hearken, nor consent.
Wszyscy starsi i cały lud odpowiedzieli: Nie słuchaj [go] i nie gódź się.
9 Therefore he said to the messengers of Ben-hadad, Tell my lord the king, All that thou sent for to thy servant at the first I will do, but this thing I may not do. And the messengers departed, and brought him word again.
Odpowiedział więc posłom Ben-Hadada: Powiedzcie królowi, memu panu: Wszystko, czego na początku żądałeś od swego sługi, uczynię. Lecz tej rzeczy nie mogę uczynić. Posłańcy odeszli i zanieśli mu odpowiedź.
10 And Ben-hadad sent to him, and said, The gods do so to me, and more also, if the dust of Samaria shall suffice for handfuls for all the people that follow me.
Ben-Hadad znowu posłał do niego [sługi] i powiedział: Niech mi to uczynią bogowie i tamto dorzucą, jeśli starczy prochu Samarii po pełnej garści dla każdego spośród całego ludu, który idzie za mną.
11 And the king of Israel answered and said, Tell him, Let not him who girds on his armor boast himself as he who puts it off.
Król Izraela odpowiedział: Powiedzcie [mu]: Niech się nie chlubi ten, kto zapina [pas], jak ten, kto go odpina.
12 And it came to pass, when Ben-hadad heard this message as he was drinking, he and the kings, in the pavilions, that he said to his servants, Set yourselves in array. And they set themselves in array against the city.
A gdy [Ben]-[Hadad] usłyszał to słowo – a właśnie pił z królami w namiotach – powiedział do swoich sług: Ruszajcie. I ruszyli na miasto.
13 And, behold, a prophet came near to Ahab king of Israel, and said, Thus says Jehovah, Have thou seen all this great multitude? Behold, I will deliver it into thy hand this day, and thou shall know that I am Jehovah.
A oto pewien prorok przyszedł do Achaba, króla Izraela, i powiedział: Tak mówi PAN: Czy widzisz cały ten wielki tłum? Oto wydam go dziś w twoje ręce, abyś wiedział, że ja jestem PANEM.
14 And Ahab said, By whom? And he said, Thus says Jehovah, By the young men of the rulers of the provinces. Then he said, Who shall begin the battle? And he answered, Thou.
Wtedy Achab zapytał: Przez kogo? Odpowiedział: Tak mówi PAN: Przez sługi książąt prowincji. Zapytał dalej: Kto rozpocznie bitwę? Odpowiedział mu: Ty.
15 Then he mustered the young men of the rulers of the provinces, and they were two hundred and thirty-two. And after them he mustered all the people, even all the sons of Israel, being seven thousand.
Dokonał więc przeglądu sług książąt prowincji i [było] ich dwustu trzydziestu dwóch. A po nich policzył cały lud, wszystkich synów Izraela, i było ich siedem tysięcy.
16 And they went out at noon. But Ben-hadad was drinking himself drunk in the pavilions, he and the kings, the thirty-two kings who helped him.
I wyruszyli w południe. A Ben-Hadad oddawał się pijaństwu w namiotach, a z nim trzydziestu dwóch królów, którzy go wspierali.
17 And the young men of the rulers of the provinces went out first. And Ben-hadad sent out, and they told him, saying, There are men come out from Samaria.
Wyszli więc jako pierwsi słudzy książąt prowincji. Gdy Ben-Hadad posłał [sługę], powiedziano mu: Ludzie wyszli z Samarii.
18 And he said, Whether they come out for peace, take them alive, or whether they come out for war, take them alive.
Polecił: Jeśli wyszli [prosić] o pokój, pojmijcie ich żywych, również jeśli wyszli walczyć, pojmijcie ich żywych.
19 So these went out of the city, the young men of the rulers of the provinces, and the army which followed them.
Wyszli więc z miasta słudzy książąt prowincji oraz wojsko razem z nimi.
20 And they killed everyone his man. And the Syrians fled, and Israel pursued them. And Ben-hadad the king of Syria escaped on a horse with horsemen.
A każdy pokonał swego przeciwnika, tak że Syryjczycy uciekli, a Izrael ich ścigał. Ben-Hadad, król Syrii, również uciekł na koniu i z jeźdźcami.
21 And the king of Israel went out, and smote the horses and chariots, and killed the Syrians with a great slaughter.
Potem król Izraela wyruszył i pobił konie i rydwany, a zadał Syryjczykom wielką klęskę.
22 And the prophet came near to the king of Israel, and said to him, Go, strengthen thyself. And mark, and see what thou do, for at the return of the year the king of Syria will come up against thee.
Prorok znowu przyszedł do króla Izraela i powiedział mu: Idź, wzmocnij się, rozważ i zastanów się, co masz czynić. Po roku bowiem król Syrii nadciągnie przeciwko tobie.
23 And the servants of the king of Syria said to him, Their god is a god of the hills, therefore they were stronger than we. But let us fight against them in the plain, and surely we shall be stronger than they.
Wtedy słudzy króla Syrii powiedzieli do niego: Ich bogowie są bogami gór, dlatego nas pokonali. Walczmy jednak z nimi na równinie i na pewno ich pokonamy.
24 And do this thing: Take the kings away, every man out of his place, and put captains in their place.
Tak więc uczyń: Usuń każdego z królów z jego stanowiska, a na ich miejsce ustanów dowódców.
25 And number thee an army, like the army that thou have lost, horse for horse, and chariot for chariot. And we will fight against them in the plain, and surely we shall be stronger than they. And he hearkened to their voice, and did so.
Następnie odlicz sobie wojska takiego jak [to] wojsko, które ci poległo, koni jak tamte konie i rydwanów jak tamte rydwany. Wtedy stoczymy z nimi bitwę na równinie i na pewno ich pokonamy. I posłuchał ich głosu, i tak uczynił.
26 And it came to pass at the return of the year, that Ben-hadad mustered the Syrians, and went up to Aphek to fight against Israel.
A gdy upłynął rok, Ben-Hadad dokonał przeglądu Syryjczyków i nadciągnął do Afek, aby walczyć z Izraelem.
27 And the sons of Israel were mustered, and were supported, and went against them. And the sons of Israel encamped before them like two little flocks of kids, but the Syrians filled the country.
Również u synów Izraela dokonano przeglądu, a gdy się zebrali, wyruszyli przeciwko nim. I synowie Izraela rozbili obóz przed nimi jak dwa małe stadka kóz. Syryjczycy zaś napełnili ziemię.
28 And a man of God came near and spoke to the king of Israel, and said, Thus says Jehovah, Because the Syrians have said, Jehovah is a god of the hills, but he is not a god of the valleys, therefore I will deliver all this great multitude into thy hand, and ye shall know that I am Jehovah.
Wtedy przyszedł mąż Boży i mówił do króla Izraela: Tak mówi PAN: Ponieważ Syryjczycy powiedzieli: PAN jest Bogiem gór, a nie jest Bogiem równin, wydam cały ten wielki tłum w twoje ręce, abyście wiedzieli, że ja jestem PANEM.
29 And they encamped one opposite the other seven days. And so it was, that in the seventh day the battle was joined. And the sons of Israel killed of the Syrians a hundred thousand footmen in one day.
Obozowali jedni naprzeciw drugich przez siedem dni. A siódmego dnia stoczyli bitwę i synowie Izraela pobili w jednym dniu sto tysięcy pieszych spośród Syryjczyków.
30 But the rest fled to Aphek, into the city, and the wall fell upon twenty-seven thousand men who were left. And Ben-hadad fled, and came into the city, into an inner chamber.
Pozostali zaś uciekli do Afek, do miasta, i runął mur na dwadzieścia siedem tysięcy pozostałych mężczyzn. Ben-Hadad uciekł i wszedł do miasta, gdzie [ukrył się] w wewnętrznej komnacie.
31 And his servants said to him, Behold now, we have heard that the kings of the house of Israel are merciful kings. Let us, we pray thee, put sackcloth on our loins, and ropes upon our heads, and go out to the king of Israel. Perhaps he will save thy life.
Wtedy jego słudzy powiedzieli mu: Oto słyszeliśmy, że królowie domu Izraela są królami miłosiernymi. Pozwól, proszę, że włożymy wory na nasze biodra, powrozy na nasze głowy i wyjdziemy do króla Izraela, może zostawi nas przy życiu.
32 So they girded sackcloth on their loins, and put ropes on their heads, and came to the king of Israel, and said, Thy servant Ben-hadad says, I pray thee, let me live. And he said, Is he yet alive? He is my brother.
Opasali więc worami swoje biodra, [włożyli] powrozy na swoje głowy, przyszli do króla Izraela i powiedzieli: Ben-Hadad, twój sługa, mówi: Proszę, zachowaj moją duszę przy życiu. Zapytał: Czy jeszcze żyje? To jest mój brat.
33 Now the men observed diligently whether anything would come from him. And they quickly caught it, and they said, Thy brother Ben-hadad. Then he said, Go ye, bring him. Then Ben-hadad came forth to him, and he caused him to come up into the chariot.
Ci ludzie wzięli to za dobry znak i szybko podchwycili [to słowo] od niego, i powiedzieli: Twój brat Ben-Hadad. On zaś powiedział: Idźcie i przyprowadźcie go. Ben-Hadad wyszedł więc do niego i kazał mu wsiąść na rydwan.
34 And Ben-hadad said to him, The cities which my father took from thy father I will restore, and thou shall make streets for thee in Damascus as my father made in Samaria. And I, said Ahab, will let thee go with this covenant. So he made a covenant with him, and let him go.
[Ben]-[Hadad] powiedział do niego: Miasta, które mój ojciec zabrał twemu ojcu, zwrócę, a ty uczynisz sobie ulice w Damaszku, jak uczynił mój ojciec w Samarii. [I odpowiedział]: Puszczę cię wolno na podstawie tego przymierza. Tak więc zawarł z nim przymierze i puścił go wolno.
35 And a certain man of the sons of the prophets said by the word of Jehovah to his fellow, Smite me, I pray thee. And the man refused to smite him.
Wtedy pewien mąż spośród synów proroków powiedział do swego bliźniego na słowo PANA: Uderz mnie, proszę. Ale ten człowiek nie chciał go uderzyć.
36 Then said he to him, Because thou have not obeyed the voice of Jehovah, behold, as soon as thou are departed from me, a lion shall kill thee. And as soon as he was departed from him, a lion found him, and killed him.
I powiedział mu: Ponieważ nie posłuchałeś głosu PANA, oto gdy tylko odejdziesz ode mnie, zabije cię lew. A gdy odszedł od niego, spotkał go lew i zabił go.
37 Then he found another man, and said, Smite me, I pray thee. And the man smote him, smiting and wounding him.
Potem spotkał drugiego mężczyznę i powiedział mu: Uderz mnie, proszę. Człowiek ten tak go uderzył, że go zranił.
38 So the prophet departed, and waited for the king by the way, and disguised himself with his headband over his eyes.
Prorok poszedł więc i czekał na króla na drodze, i zmienił swój wygląd dzięki zasłonie na twarzy.
39 And as the king passed by, he cried out to the king, and he said, Thy servant went out into the midst of the battle, and, behold, a man turned aside, and brought a man to me, and said, Keep this man. If by any means he is missing, then shall thy life be for his life, or else thou shall pay a talent of silver.
A gdy król przejeżdżał, zawołał do króla: Twój sługa wszedł w sam środek bitwy, a oto podszedł pewien mężczyzna i przyprowadził do mnie człowieka, i powiedział: Pilnuj tego człowieka. Jeśli ci się wymknie, zapłacisz swoim życiem za jego życie albo zapłacisz talent srebra.
40 And as thy servant was busy here and there, he was gone. And the king of Israel said to him, So shall thy judgment be, thyself have decided it.
A gdy twój sługa zajął się tym i owym, on zniknął. Król Izraela powiedział do niego: Taki [jest] twój wyrok, ty sam rozstrzygnąłeś [tę sprawę].
41 And he hastened, and took the headband away from his eyes, and the king of Israel discerned him that he was of the prophets.
Wtedy on szybko zdjął zasłonę z twarzy i król Izraela rozpoznał, że jest on jednym z proroków.
42 And he said to him, Thus says Jehovah, Because thou have let go out of thy hand the man whom I had devoted to destruction, therefore thy life shall go for his life, and thy people for his people.
I powiedział do niego: Tak mówi PAN: Ponieważ wypuściłeś ze swojej ręki człowieka przeznaczonego na śmierć, swoim życiem zapłacisz za jego życie i swoim ludem za jego lud.
43 And the king of Israel went to his house heavy and displeased, and came to Samaria.
Król Izraela odszedł więc do swego domu smutny i rozgniewany i przybył do Samarii.
