路加福音 12
1 当时有成千上万的人聚在一起，甚至出现踩踏现象。耶稣就先对门徒说：“虚伪就像是法利赛人的‘酵母’，你们要提防。
Laa yogunu ku niligu den taani tuda tuda ŋali ki ŋmaadi bi yaba. Jesu den cili ki maadi leni o ŋoadikaaba ki yedi: “Fangi mani yi yula ki da kubi falisieninba dabinli, lani n tie palalie yantiali.
2 隐藏之事最终会显现，遮掩之事最终会暴露，为人所知。
Liba kuli ki ye ki wuo ki kan wuodi. Liba kuli ki ye ki duagi ke bi kan bandi la.
3 你们在暗处说的话，必会被明处之人听见。你们在内室低语交谈的内容，必会在房顶处宣扬出去。
Lanyaapo yin baa yedi yaala li biigili nni kuli, bi baa gbadi la u yensiinu. Yin baa soabidi yaala yi diena nni, bi baa kpaani la bi niba kuli n gbadi.
4 我的朋友，告诉你们，一个人的身躯死掉了，不用害怕，因为人死后什么都做不了。
Yinba n danlinba, n yedi yi, yin da jie mani yaala n baa kpa yi gbannandi ki nan kan fidi ki tieni yi bontoala.
N baa waani yi yin baa jie yua. Ya jie mani yua n baa fidi ki kpa yi, ki go yuandi ki lu yi ku fantanbuogu nni. Yeni de, n yedi yi ke wani n tie yin baa jie yua. (Geenna g1067)
6 五只麻雀只能卖两个小钱，但上帝不会忘记任何一只麻雀。
Baa kuadi nuani muu muu kaa kumu lie? Ama baa yeni, U Tienu kan sundi bi siiga nni ba yendo po.
7 你们的头发甚至都已被数的一清二楚。不要怕，你们可比很多麻雀贵重得多。
Yinba wani, baa yi yudi, U Tienu bani ti coali n da maama da jie mani pu kuli, yi pia mayuli ki cie i nuani boncianla.
8 我告诉你们实话，凡是公开承认跟随我的人，人子在上帝的天使面前也会承认他。
N yedi yi ke yua n tuo bi niba nintuali ke o tie n yua kuli, o Joa Bijua moko n baa tuo malekinba nintuali ke o tie n yua.
9 凡是拒绝我的人，在上帝的天使面前也会被拒绝。
Ama yua n nia bi niba nintuali ke waa tie n yua, n moko baa nia o U Tienu malekinba nintuali ke waa tie n yua.
10 说话得罪人子可以被赦免，但亵渎圣灵则不会得到赦免。
Yua n maadi o Joa Bijua po yaala n bia baa baa sugili, ama yua n sugi U Tienu Fuoma Yua kan baa sugili.
11 如果有人把你们拉到会堂，在官长和当权者的面前，你们不要思虑怎样辩护自己或该说什么。
Bi ya gedini li balimaama bangima diena nni, yaaka bi bujiaba kani, yaaka paatietoaba kani, ki baa jia leni yi ti buudi, yin da yagi mani yi yama leni yin baa maadi maama ki baa ga yi yula, leni yin baa yedi yaala kuli po,
12 到了时候，圣灵就会把当说的话教导你们。”
kelima lanyogunu lige U Tienu Fuoma yua baa bangi yi yin baa yedi yaala.”
13 民众中有一个人问耶稣：“老师，请让我的兄弟和我分家产。”
Ku niligu siiga niyendo den yedi Jesu: “Canbaa, waani n kpelo wan boagidi ti baa n ŋa ya faali ki teni nni n biinu.”
14 耶稣说：“我的朋友，谁指认我做你们分家产的法官？”于是他对众人说：
Jesu den goa ki yedi o: “N danli ŋme dini nni li bali min jia yipo yi maama, ki boagidi yi faali?”
15 “你们要小心，小心所有的贪念，因为一个人的生命并非由拥有的多少而决定。”
O go den yedi bi niba kuli: “Fangi mani yi yula bonŋanla leni mi ŋalimanbuama, kelima o nilo miali ki ŋua leni o ŋalimano n yaba maama.”
16 然后他又对他们讲了一个故事，说：“从前有一个富翁，拥有一片肥沃的土地。
Lani Jesu den pua ba mi kpanjama ki yedi: “O piado den ye ke o kuanu loni boncianla.
17 他对自己说：‘我该怎么办呢？没有足够的地方存放粮食。’
O den kpaagi ki yedi o pali nni: 'N baa tieni lede? Kelima mii pia min baa bili n kpaandi kuli naani.”
18 随后他决定了：‘我知道该做什么了，我要拆掉这些谷仓，建造更大的谷仓，就能存放我所有的粮食，还能放下我拥有的其他物品。
O den goa ki yedi: 'N bani min baa tieni maama. N baa mumudi n buabuana ki goa ki maa ya n yaba ki cie, ki taani n kpaandi leni n piama kuli ki kuodi lienni.
19 然后我就可以对自己说：你所拥有的足够你享用很多年，所以活的轻松点，吃喝快乐，享受生活！’
Lani n baayedi n yuli: A pia mi piama ke li kandi ya bina n yaba po, ya fuo ki di ki go ñu ki mangidi a pali.'
20 但上帝却对他说：‘你这愚蠢的人呐，你的生命今晚就会被夺走，你所存放的那些东西要给谁呢？’
Ama U Tienu den yedi o: O yanluodaano na dinla ya ñiagu liga n baa taa a naano ŋan bili yaala kuli baa tua ŋme ya yaala?”
21 凡为自己积累财富、但在上帝面前并不富足的人，就会这样。”
Jesu go den yedi: “Li tie yeni leni yua n taagi mi piama o yuceli po, ke o cima ki tie U Tienu po.”
22 耶稣又对门徒说：“所以我告诉你们，不要担心生命、担心吃什么或者穿什么。
Li ya puoli jesu den yedi o ŋoadikaaba: Li tie lani yaapo ke n yedi yi, da yagi mani yi yama yi miana yema po, yin baa di yaala, leni yi gbannandi po yin baa yie yaala.
23 因为生命远比食物重要，身体远比衣服重要。
Li miali cie mi jiema, ti gbannandi mo cie ti tiayiekaadi.
24 看看乌鸦，它们不种粮也不收获，没有仓库或谷仓，上帝仍养活它们。你们比飞鸟贵重得多了。
Diidi mani a kankala, baa coagi, baa yendi, baa pia bilikaanu, baa pia buabuana. Leni lankuli U Tienu dindi ba. Ama yinba, yi pia mayuli boncianla ki cie ti bonyugiditi.
25 担心生命，难道能给自己的寿命延长一小时吗？
Yi siiga ŋme yanyangidi n baa teni wan fidi ki foagidi o miali dana baa waanu?
26 如果连这么小的事都做不好，为什么还担心其他的事呢？
Yi ya kan fidi ki tieni ya bonla n wa yeni, be yaapo ke yi bangi yaala n sieni kuli po.
27 想想百合花和它们的生长方式，它们不工作也不纺布。但我告诉你们，即使是所罗门最荣耀之时的穿着，也比不上这花中的一朵呢。
Diidi mani mi moapuuma n ye maama, maa tuuni maa pia gaali, baa yeni, n yedi yi ke baa o bado Salomono leni o kpiagi ciandi kuli, waa den pundi mi siiga baa yenma n bobi maana.
28 想想田野上的一切，今天生长，明天就被拿去扔进火里，烹煮食物。尽管如此，但上帝仍然用漂亮的花朵装饰田野，更何况你们呢？
U Tienu ya bobindi ya muadi n ye ku muagu nni dinla ke bi baa fa ki taa ti ki cuoni mi fantama u fannu nni, laa pia kuli tama o baa yieni yi mo, yinba yaaba ya dandanli n ki yaba.
29 不用思量未来吃什么喝什么，完全不用担心。
Da yagini mani yi yama leni yin baa di yaala lingina leni yin baa ñu yaala lingima.
30 因为这只是世人所担心的事情。你们的天父知道你们需要这一切。
Kelima ya nibuoli n ki ŋua U Tienu ŋanduna nni kuli n kuandi bi yama laa bonla nni. Yi Baa bani ke laa bonla tie yipo tiladi.
31 你们只需寻找上帝之国，上帝就会将这一切赐予你们。
Ama yin kpa lingi mani U Tieni diema nni lani laabonla kuli baa pugini yi po.
32 你们这群绵羊啊，不要怕，因为你们的天父愿意把王国赐给你们。
Da jie mani liba, fini ya yankulu n ki yaba, kelima li mani yi Baa wan pa yi mi diema.
33 你们应该卖掉自己的所有，把钱拿去施舍穷人，给自己找一个永远不会破损的钱包，在天堂继续使用不尽的财宝，那里没有贼人靠近，也没有虫蛀。
Kuadi mani yin pia yaala, ki pa a luoda yin kuadi ki ba ya ligi. Hanbi mani yi yula po tanpoli po ya ligiboagili n kan biidi leni ya ŋalimani n kaa pia gbenma, a sugida n kan nagini naankani, ti lulugidi mo n kan lugi ki bolini naankani.
34 因为你最在意的事情会显示出你是谁。
Kelima yi ŋalimani n ye naankani yi yantiana mo baa ye lankane.
35 穿好衣服做好准备，点上灯，
Ñagini mani yi ciamu ku gbanñagidigu ki teni yi fidisanmu n ya co.
36 像仆人等候自己的主人从婚筵回来一样，在主人回来敲门时，可以立刻给他开门。
Yeni de, ya tie mani nani ya naacenba n gu bi canbaa n ña mi pocaanjiema po ki kpeni, ke o ya pundi ki yedi: 'luodi mani n po mani, 'ban luodi opo tontoni.
37 主人回来时，如果看见仆人还在清醒看家，这些仆人就有福了。我告诉你们实话，主人必然会穿上盛装，请他们吃饭，也必然会亲自招待他们。
Li pamanli ye leni ya naacenba ke bi canba kpeni ki sua ke bi nua ki gu o yeni. N yedi yi i moamoani ke o baa ñagini o ciaga, ki teni ban kali u saajekaanu kani, wan teni ba mi jiema.
38 即使主人在午夜或天亮之前回来，看见他们保持警惕并做好准备，这些仆人就有福了！
O ya kpeni o kootonmoa-kpialo, yaaka o kootonmoa-yuamo, ki sua ke bi nua ki gu, li pamanli baa ye leni ba.
39 但要记住，如果主人知道窃贼什么时候来，他就会保持警惕，不会让他闯进屋里。
Yin bandi bonŋanla ke o diedaano ya bi bani o sugido n baa cua ya yogunu, o bi baa gu ki kan cedi o sugido n lugidi o dieli ki kua.
40 你们也必须做好准备，因为人子会在你想不到的时候到来。”
Yi moko n bogini ki ya gu kelima o Joa Bijua baa cua yin ki daani o ya yogunu.”
41 彼得问：“主啊，你说这故事，是只说给我们听还是说给所有人？”
Pieli den yedi o: “N daano, a pua mi naa kpanjama tinba bebe po bi? Bi niba kuli po?”
42 主说：“主人指派家中的一个人作为管家，负责管理家里的事务，然后按时分发粮食，这样的管家是不是值得信赖又聪明？
O diedo den yedi: “Hme n tie ya tuonsoanjiidi-dugikoa n pia mi yanfuoma, ke o canbaa guuni o o niba ke wan ya tendi ba ya jiema n bili bipo?
43 主人回来的时候，看见仆人能这样做，那仆人就有福了。
Li pamanli baa ye leni laa naacemo o canbaa ya kpeni ki sua ke o tiendi yeni.
44 告诉你们实话，主人会指派他管理主人的一切财产。
N waani yi i moamoani, o canbaa baa guuni o piama kuli.
45 但如果那仆人对自己说：‘我的主人不会那么快回来’，然后动手打骂其他的仆人和使女，开始大吃大喝。
Ama laa naacemo ya yedi o pali nni: 'n canbaa waagi mi kpenma,' ki ji pua bi tuonsoanba bi jaba leni bi puoba kuli, ki di ki go ñu ŋali ki guodi,
46 主人会在他想不到的日期和时间回来，严厉处罚他，将其视为完全不可信赖之人。
laa naacemo canbaa baa kpeni wan ki daani o ya daali leni wan ki faami ya yogunu. o baa teni ban waani o fala ŋali boncianla, ki gedi o ki ban taani leni yaaba n ki ŋua U Tienu.
47 仆人知道主人需要什么却不准备，不按照他的意思行事，必多受责打。
Ya naacemo n bani o canbaa n bua wan ya tiedi yaala ki naa bogidi liba, kaa tiendi nani o canbaa n waani o maama, bi baa pua o ya puadi n yaba.
48 但有的仆人虽然做了会遭受惩罚之事，但由于并不知情，所以责罚会轻一些。如果一个人给你很多，就会向你要求很多，如果一个人受你之托做了很多事，就会要求你做很多事。
De yua n kaa bani o canbaa n bua wan ya tiendi yaala, ki tiendi ya bonla n pundi ti puadi, o puadi kan ya yaba. Ban teni yua boncianla, bi baa bili ke wan guani boncianla. Ban piani yua ke li yaba bi baa bili ke wan guani yaala n yaba ki cie.
49 我来到这里，就是为了在大地上点起一把火，我非常希望它已经燃烧起来！
N cua ki baa lu mi fantama ŋanduna nni. N bua ŋali bonŋanla ke li bi tuodi ki cuo no.
50 但我还有必须进行的痛苦的洗礼，所以感觉很痛苦，希望它能尽快结束。
Ama bi baa kpa batisi nni ya batisima n tie fala. N yama yagini boncianla ŋali lan baa tieni ki gbeni.
51 你们认为我来此是给人间带来和平吗？不是的，我告诉你们，我带来的是纷争。
Naani yi tama ke n cua ki baa tieni mi yanduanma ŋanduna nni bi? A-a, N cuani mi paadime.
52 从今以后，如果一个家庭有五口人，他们会分成两派产生纷争，三个反对两个，或者两个反对三个。
Moala liiga niba muu dieyengu nni baa paadi leni bi yaba, niba taa baa koani leni niba lie, niba lie n koani leni niba taa.
53 他们将彼此对立：父亲反对儿子，儿子反对父亲，母亲反对女儿，女儿反对母亲，婆婆反对媳妇，媳妇反对婆婆。”
Bibaa baa koani leni o bijua, ki bonjaga mo n ya n ya koani leni o baa, binaa n koani leni o bisalo, ki bonpuoga mo n koani leni o naa. Yaanaa baa koani leni o biyuaga, ki biyuaga mo n koani leni o yaanaa.”
54 耶稣又对众人说：“你们看见西边有云彩升起，立刻就会说：‘要下大雨了’，事实果然如此。
Jesu go den yedi a nigola: “Yi ya laa ke ku tawaligu fii nintuali po, yi yen yedi tontoni ke ki taaga baa mi. Li yen tua yeni mo.
55 刮起南风，你们会说：‘天要热了’，真的就热了。
Yi ya laa ke u faalu ñani niganu po, yi yen yedi ke ku wuligu baa tieni. Li moko yen tua yeni.
56 伪君子啊！你们知道如何识别天地气象，为什么不知道分辨这个时代？
Yinba pala lie danba na, yi bani ki bundi tanpoli leni ki tinga sinankeeninba, be yaapo ke yi naa bani ki bundi ya yogunu n tie na ya sinankeeninba wani?
57 你们为什么自己不能判断对错呢？
Be n teni ke yii kpaagi ki bandi yin baa tieni yaala lan ya tiegi?
58 你和对手一起去法院，在路上应当尽力与他解决问题，否则他可能把你拉到法官面前，法官把你交给差役，把你关在监牢。
Han yegi leni a koanginkoa ke yi caa li bujiali po ya yogunu, ŋan moandi ki dagidi leni o u sanu nni wan da gedini a o bujialo kani, o bujialo n da teni a sandalima, sandalima mo n da luoni a li kpaadidieli nni.
59 告诉你吧，除非你还清最后一分钱，否则无法从监狱出来。”
N yedi a, a kan ña lienni kali a ban pani ki gbeni, kaa sieni baa tanga.”
