Panultihon 22

1 Ang maayong ngalan pagapilion labi pa sa dagkong mga bahandi ug ang kaluoy mas maayo pa kay sa plata ug bulawan.

Un buen nombre es más deseable que una gran riqueza, y ser respetado es mejor que la plata y el oro.

2 Ang adunahan ug kabos nga mga tawo managsama lamang sa niini nga paagi— si Yahweh ang nagbuhat kanilang tanan.

El hombre rico y el pobre se encuentran cara a cara: el Señor es el creador de todos ellos.

3 Ang mabinantayon nga tawo makakita sa kasamok ug magatago sa iyang kaugalingon, apan ang walay pagtagad mopadayon ug mag-antos tungod niini.

El hombre agudo ve el mal y se cubre: el simple sigue recto y se mete en problemas.

4 Ang ganti sa pagkamapainubsanon ug pagkamahadlokon kang Yahweh mao ang mga bahandi, dungog, ug kinabuhi.

La recompensa de un espíritu apacible y el temor del Señor es riqueza, honor y vida.

5 Mga tunok ug mga lit-ag ang naglaray sa agianan sa masinupakon; si bisan kinsa nga nagbantay sa iyang kinabuhi mapahilayo gikan kanila.

Espinas y redes están en el camino del perverso: el que vigila su alma estará lejos de ellos.

6 Tudloi ang bata sa dalan nga angay niyang pagaadtoan ug sa dihang matigulang na siya dili siya motalikod gikan niana nga pagpanudlo.

Si un niño es entrenado de la manera correcta, incluso cuando sea viejo no se apartará.

7 Ang adunahan nga mga tawo modumala ibabaw sa mga kabos nga mga tawo ug siya nga nangutang ulipon sa usa nga nagapautang.

El hombre de riquezas tiene dominio sobre los pobres, y el que se endeuda es siervo de su acreedor.

8 Siya nga nagpugas sa dili matarong magaani ug kasamok ug ang iyang sungkod sa kapungot mahanaw.

Al plantar la semilla del mal, el hombre recibirá el grano del dolor, y la vara de su ira se romperá.

9 Siya nga adunay mata sa pagkamahinatagon pagapanalanginan, kay gipakigbahin niya ang iyang tinapay ngadto sa mga kabos.

El bondadoso tendrá bendición, porque da de su pan a los pobres.

10 Papahawaa ang mga matamayon, ug pagulaa ang samokan; ug mohunong ang mga panaglalis ug mga pagtamay.

Envía al hombre de soberbia, y la discusión saldrá; verdaderamente la lucha y la vergüenza llegarán a su fin.

11 Siya nga nahigugma sa putli nga kasingkasing ug kansang mga pagpanulti malumo, mahimo niyang higala ang hari.

Aquel cuyo corazón es limpio es querido por el Señor; por la gracia de sus labios, el rey será su amigo.

12 Ang mga mata ni Yahweh kanunay nga nagabantay sa kahibalo, apan isalikway niya ang mga pulong sa mabudhion.

Los ojos del Señor guardan el conocimiento, pero por él los actos del falso hombre serán revocados.

13 Ang tawong tapolan moingon, “Adunay liyon sa dalan! Pagapatyon ako diha sa hawan nga mga dapit.”

El que odia el trabajo dice: Hay un león fuera. Me matarán en las calles.

14 Ang baba sa babaye nga mananapaw usa ka lalom nga bung-aw; mosilaob ang kasuko ni Yahweh batok sa tawo nga mahulog niini.

La boca de las mujeres malas es un hoyo profundo: aquel con quien el Señor está enojado, descenderá a él.

15 Nabugkos ang mga binuang diha sa kasingkasing sa bata, apan ang bunal sa pagpanton magapahawa niini palayo.

Los caminos insensatos están profundamente arraigados en el corazón de un niño, pero la vara del castigo los alejará de él.

16 Siya nga namintaha sa mga kabos nga mga tawo aron madugangan ang iyang bahandi, o paghatag ngadto sa mga adunahan nga tawo, mosangko ngadto sa kawalad-on.

El que es cruel con los pobres con el propósito de aumentar su ganancia, y el que da al hombre rico, solo tendrá necesidad.

17 Ipapaminaw ang imong dalunggan ug patalinghogi ang mga pulong sa maalamon ug gamita ang imong kasingkasing sa akong kahibalo,

Inclina tu oído para oír mis palabras, y deja que tu corazón reflexione sobre el conocimiento.

18 kay makaayo kanimo kung ampingan mo kini diha sa imong kinasuloran, kung kining tanan andam na diha sa imong mga ngabil.

Porque es una delicia guardarlos en tu corazón, tenerlos listos en tus labios.

19 Aron nga ang imong pagsalig maanaa kang Yahweh, gitudlo ko kini kanimo karong adlawa— bisan kanimo.

Para que tu fe esté en el Señor, te la he aclarado hoy, aun a ti.

20 Wala ba diay ako makasulat alang kanimo ug 30 ka mga panultihong pagpanudlo ug kahibalo,

¿No he escrito por ti treinta dichos, con sabias sugerencias y conocimiento,

21 aron sa pagtudlo kanimo sa kamatuoran niining kasaligan nga mga pulong, aron makahatag ka ug kasaligan nga mga tubag niadtong nagpadala kanimo?

para hacerte ver cuán ciertas son las palabras verdaderas, para que puedas dar una respuesta verdadera a aquellos que te hacen preguntas?

22 Ayaw kawati ang kabos tungod kay kabos siya, o yatakan ang mga nagkinahanglan nga anaa sa ganghaan,

No quites la propiedad del pobre porque es pobre, o seas cruel con los oprimidos cuando vengan ante el juez:

23 kay labanan ni Yahweh ang ilang kahimtang, ug kawatan niya sa kinabuhi kadtong nagakawat kanila.

Porque el Señor dará apoyo a su causa, y quitará la vida a los que le toman sus bienes.

24 Ayaw pagpakighigala sa tawo nga gidumalahan sa kasuko ug kinahanglan nga dili ka mouban sa tawo nga maligutguton,

No seas amigo de un hombre que se enoja; no vayas en compañía de un hombre enojado:

25 o tingali ug makakat-on ka sa iyang mga paagi ug motukob ka sa paon alang sa imong kalag.

Por temor a aprender sus caminos y hacer una red lista para tu alma.

26 Ayaw paisip nga usa niadtong mohapak sa mga kamot, nga nagapasalig sa utang.

No seas de los que se dan la mano en un acuerdo, ni de los que se hacen fiadores de las deudas:

27 Kung makulang ka sa pagbayad, unsa man ang makapahunong sa usa ka tawo sa pagkuha sa higdaanan nga imong gihigdaan?

si no tienes con qué pagar, te quitará la cama.

28 Ayaw ibalhin ang karaan nga utlanang bato nga gipahimutang sa imong mga amahan.

No se mueva la antigua señal que tus padres pusieron en su lugar.

29 Nakakita ka ba ug usa ka tawo nga hanas sa iyang trabaho? Mobarog siya atubangan sa mga hari; dili siya mobarog atubangan sa mga yano lamang nga mga tawo.

¿Has visto a un hombre experto en su negocio? él tomará su lugar antes que los reyes; su lugar no estará entre personas bajas.