Panultihon 20
1 Ang bino mao ang mabugalbugalon ug ang isog nga ilimnon mao ang sabaan; si bisan kinsa nga mahisalaag pinaagi sa ilimnon dili manggialamon.
Wine is a mocker and strong drink is a brawler; whoever is led astray by drink is not wise.
2 Ang pagkahadlok ngadto sa hari sama sa pagkahadlok sa nagngulob nga batan-ong liyon; siya nga nagpasuko kaniya makabsan sa iyang kinabuhi.
The fear of a king is like the fear of a young lion that is roaring; the one who makes him angry forfeits his life.
3 Dungog gayod kini alang ni bisan kinsa nga makalikay sa panagbingkil, apan ang matag kabuang mosangko sa pagpakiglalis.
It is an honor for anyone to avoid conflict, but every fool jumps into an argument.
4 Dili magdaro ang tawong tapolan sa panahon sa tingtugnaw; mangita siya ug abot panahon sa ting-ani apan wala gayod siyay makuha.
The lazy person does not plow in autumn; he seeks a crop at harvest time but will have nothing.
5 Ang mga katuyoan sa kasingkasing sa tawo sama sa lalom nga tubig, apan makasag-ob niini ang tawo nga may panabot.
The purpose in a human heart is like deep water, but someone with understanding will draw it out.
6 Daghang mga tawo ang magpahayag nga matinud-anon siya, apan kinsa man ang makakaplag kaniya nga matinumanon?
Many a person proclaims he is loyal, but who can find one who is faithful?
7 Ang tawo nga nagbuhat ug maayo nagalakaw diha sa iyang katarong ug magmalipayon ang iyang mga anak nga lalaki nga magsunod kaniya.
The righteous person walks in his integrity, and his sons who follow after him will be blessed.
8 Ang hari nga maglingkod diha sa trono nga magabuhat sa buluhaton sa maghuhukom magapatibulaag sa tanang daotan pinaagi sa iyang mata.
A king who sits on the throne performing the duties of a judge is winnowing with his eyes all the evil that is before him.
9 Kinsa man ang makaingon, “Hinlo ang akong kasingkasing; gawasnon ako sa akong sala”?
Who can say, “I have kept my heart pure; I am clean from my sin”?
10 Ang nagkalainlain nga timbangan ug ang dili insakto nga mga sukdanan, kasilagan kini ni Yahweh.
Differing weights and unequal measures— Yahweh hates them both.
11 Bisan pa ang batan-on maila pinaagi sa iyang mga buhat, kung putli ug matarong ba ang iyang binuhatan.
Even a youth is known by his actions, by whether his conduct is pure and upright.
12 Ang mga dalunggan nga makadungog ang mga mata nga makakita, gibuhat kini ni Yahweh.
Ears that hear and eyes that see— Yahweh made them both.
13 Ayaw higugmaa ang pagkatulog o mahiagom ka sa pagkakabos; bukha ang imong mga mata ug aduna kay daghan nga makaon.
Do not love sleep or you will come to poverty; open your eyes and you will have plenty to eat.
14 “Dili maayo! Dili maayo!” miingon ang tigpamalit, apan sa dihang makalakaw na siya magpagarbo na siya.
“Bad! Bad!” says the buyer, but when he goes away he boasts.
15 Adunay bulawan ug daghan nga mga mahalon nga mga bato, apan ang mga ngabil sa kahibalo mao ang bililhon nga alahas.
There is gold and an abundance of costly stones, but lips of knowledge are a precious jewel.
16 Kuhaa ang bisti sa tag-iya nga naghulam ug salapi ingon nga garantiya sa utang sa usa ka langyaw, ug kuhaa kini kung siya garantiya alang sa mga babaye nga mananapaw.
Take a garment of one who has put up security for a stranger, and hold it in pledge when he puts up security for an immoral woman.
17 Tam-is ang tinapay nga nakuha pinaagi sa pagpanlimbong, apan sa kinaulahian mapuno sa balas ang iyang baba.
Bread gained by deceit tastes sweet, but afterward his mouth will be full of gravel.
18 Natukod ang mga laraw pinaagi sa tambag ug uban lamang sa maalamong giya nga makiggubat ka.
Plans are established by advice and only with wise guidance should you wage war.
19 Ang pagtabi makabutyag sa mga tinago ug busa kinahanglan nga dili ka makig-uban sa mga tawo nga tabian.
A gossip reveals secrets and so you should not associate with people who talk too much.
20 Kung tunglohon sa tawo ang iyang amahan o ang iyang inahan, mapalong ang iyang lampara taliwala sa kangitngit.
If a person curses his father or his mother, his lamp will be snuffed out in the middle of darkness.
21 Ang panulondon nga gidalidali lamang sa pagkuha sa sinugdanan walay maayong mahimo sa kaulahian.
An inheritance gained quickly at the beginning will do less good in the end.
22 Ayaw pagsulti, “Mobalos ako sa imong sayop nga gihimo!” Paghulat kang Yahweh kay siya ang moluwas kanimo.
Do not say, “I will pay you back for this wrong!” Wait for Yahweh and he will rescue you.
23 Gikasilagan ni Yahweh ang dili insakto nga mga timbangan ug dili gayod maayo ang mga limbongan nga taksanan.
Yahweh hates unequal weights and dishonest scales are not good.
24 Gigiyahan ni Yahweh ang mga lakang sa tawo; unsaon man niya pagsabot sa iyang paagi?
A person's steps are directed by Yahweh; how then can he understand his way?
25 Lit-ag alang sa tawo ang pagdalidali ug ingon nga, “Balaan kini nga butang,” ug magsugod lang ug hunahuna sa buot ipasabot niini human sa iyang panaad.
It is a snare for a person to say rashly, “This thing is holy,” and begin to think about what it means only after making his vow.
26 Lainon sa maalamon nga hari ang mga daotan ug patuyokon ang galingan alang kanila.
A wise king winnows the wicked and he turns a threshing wheel over them.
27 Ang espiritu sa tawo mao ang lampara ni Yahweh, nga magsusi sa kinahiladman niya nga mga bahin.
The spirit of a person is the lamp of Yahweh, searching all his inmost parts.
28 Ang matinud-anon nga kasabotan ug pagkamasaligan maoy makapanalipod sa hari; nahimong luwas ang iyang trono pinaagi sa gugma.
Covenant faithfulness and trustworthiness preserve the king; his throne is made secure by love.
29 Ang himaya sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog, ug ang dungog sa mga tigulang mao ang ilang puti nga buhok.
The glory of young men is their strength and the splendor of old people is their gray hair.
30 Ang mga paghuyop makahimo paghinlo sa samad sa daotan ug ang mga pagbunal makapahinlo sa kinauyokan nga mga bahin.
Blows that make a wound cleanse away evil and beatings make the innermost parts clean.
