Panultihon 14

1 Ang maalamong babaye motukod sa iyang panimalay, apan gubaon kini sa buangbuang nga babaye pinaagi sa iyang mga kamot.

Une femme sage édifie sa maison; l’insensée détruira de ses propres mains celle même qui était construite.

2 Ang tawong naglakaw sa pakamatarong adunay kahadlok kang Yahweh, apan ang tawo nga dili matinud-anaon sa iyang mga dalan nagsalikway kaniya.

Celui qui marche par un droit chemin, et qui craint le Seigneur, est méprisé par celui qui marche dans une voie infâme.

3 Gikan sa baba sa buangbuang mogawas ang salingsing sa iyang garbo, apan ang ngabil sa maalamon magtipig kanila.

Dans la bouche d’un insensé est la verge de l’orgueil; mais les lèvres des sages les gardent.

4 Kung walay mga baka ang pasungan hinlo, apan ang kadagaya sa pananom moabot pinaagi sa kusog sa baka.

Où il n’y a point de bœufs, la crèche est vide; mais où abondent les moissons, là est manifeste la force du bœuf.

5 Ang matinud-anon nga saksi dili mamakak, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.

Un témoin fidèle ne ment pas, mais un témoin trompeur profère le mensonge.

6 Ang mayubiton mangita sa kaalam ug walay makaplagan, apan ang kahibalo sayon lang moabot ngadto sa tawong adunay panabot.

Le railleur cherche la sagesse, et ne la trouve pas: la doctrine des prudents est facile.

7 Palayo sa tawong buangbuang, kay dili ka makakaplag ug kahibalo sa iyang mga ngabil.

Va contre l’homme insensé, et qui ne connaît pas les lèvres de la prudence.

8 Ang kaalam sa tawong maampingon mao ang pagsabot sa iyang kaugalingong dalan, apan ang kabuang sa mga buangbuang mao ang pagpanglimbong.

La sagesse d’un homme habile est de comprendre sa voie; et l’imprudence des insensés est errante.

9 Mayubiton ang mga buangbuang kung ang halad sa sala ihalad, apan taliwala sa matarong ang pabor gipaambit.

L’insensé se jouera du péché; et c’est parmi les justes que demeurera la grâce.

10 Nasayod ang kasingkasing sa iyang kaugalingong kapaitan ug walay langyaw nga moambit sa kalipay niini.

Quant au cœur qui connaît l’amertume de son âme, un étranger ne se mêlera pas dans sa joie.

11 Ang balay sa tawong daotan magun-ob, apan ang barongbarong sa tawong matarong malig-on.

La maison des impies sera détruite; mais les tabernacles des justes seront florissants.

12 Adunay dalan nga daw matarong alang sa usa ka tawo, apan sa kataposan niini mopadulong sa kamatayon.

Il est une voie qui paraît droite à l’homme; mais ses issues conduisent à la mort.

13 Ang kasingkasing makahimo sa pagkatawa apan anaa gihapon sa kasakitan ug ang kalipay mosangpot sa kasub-anan.

Le rire de douleur sera mêlé, et le deuil occupe les extrémités de la joie.

14 Ang tawong dili matinud-anon makaangkon kung unsa ang angay sa iyang mga dalan, apan ang maayong tawo makaangkon kung unsay ang iyaha.

L’insensé sera rempli de ses voies; mais au-dessus de lui sera l’homme vertueux.

15 Ang tawo nga wala gitudlo-an motuo sa bisan unsang butang, apan ang tawo nga maampingon maghunahuna sa iyang mga lakang.

L’innocent croit à toute parole: l’homme avisé considère ses pas. Pour un fils trompeur il n’y aura rien de bon: mais à un serviteur sage ses actes seront prospères, et sa voie sera dirigée.

16 Ang tawo nga maalamon mahadlokon ug mopalayo sa daotan, apan ang buangbuang mosalikway gayod sa pagpasidaan.

Le sage craint et se détourne du mal: l’insensé passe outre et a confiance.

17 Ang tawong dali ra masuko nagabuhat sa buangbuang nga mga butang, ug gikasilagan ang tawong naglaraw ug daotan.

L’impatient commettra des actions de folie; l’homme artificieux est odieux.

18 Ang yano nga tawo makapanunod sa pagkabuangbuang, apan ang maalamon nga mga tawo napalibotan sa kahibalo.

Les tout petits posséderont la folie; et les hommes avisés attendront la science.

19 Kadtong mga daotan moyukbo sa atubangan niadtong matarong ug kadtong mga daotan moyukbo sa mga ganghaan sa mga matarong.

Les méchants seront couchés par terre devant les bons; et les impies devant les portes des justes.

20 Ang tawong kabos dumtan bisan sa iyang mga kauban, apan ang tawong adunahan daghan ug mga higala.

Même à son prochain, le pauvre est odieux; mais les amis des riches sont nombreux.

21 Ang tawong nagtamay sa iyang silingan nakasala, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa mga kabos malipayon.

Celui qui méprise son prochain pèche; mais celui qui a pitié du pauvre sera bienheureux. Celui qui croit au Seigneur aime la miséricorde.

22 Dili ba kadtong naglaraw ug daotan mahisalaag man? Apan kadtong nagplano sa pagbuhat ug maayo makadawat sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan.

Ils s’égarent, ceux qui opèrent le mal: la miséricorde et la vérité préparent des biens.

23 Uban sa tanang kakugi moabot ang ganansiya, apan kung kanunay lamang panagsultihanay, mogiya kini sa pagkakabos.

Dans tout travail sera l’abondance: mais où il y a beaucoup de paroles, là fréquemment est la détresse.

24 Ang korona sa tawong maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang pagkabuangbuang sa mga buangbuang magdala lamang kanila sa dugang kabuang.

La couronne des sages, ce sont leurs richesses; la sottise des insensés, l’imprudence.

25 Ang matinud-anon nga saksi moluwas sa mga kinabuhi, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.

Un témoin fidèle délivre des âmes: et celui qui est double profère des mensonges.

26 Kung ang usa ka tawo adunay kahadlok kang Yahweh, siya usab adunay hilabihang pagsalig kaniya; kining mga butanga sama sa lig-ong dapit nga mapanalipdan sa mga anak nianing tawhana.

Dans la crainte du Seigneur est une confiance ferme; et à ses enfants sera l’espérance.

27 Ang kahadlok kang Yahweh maoy tuboran sa kinabuhi, aron nga motalikod ang tawo gikan sa lit-ag sa kamatayon.

La crainte du Seigneur est une source de vie, afin qu’on évite la ruine de la mort.

28 Ang himaya sa hari makita diha sa kadaghan sa iyang katawhan, apan kung walay mga tawo ang prinsipe magguba.

Dans la multitude du peuple est la gloire d’un roi; et dans le petit nombre des sujets l’ignominie d’un prince.

29 Ang tawong mapailubon adunay dakong panabot, apan ang tawong dali ra masuko motuboy sa pagkabuangbuang.

Celui qui est patient se gouverne avec une grande prudence; mais celui qui est impatient signale sa folie.

30 Ang malinawon nga kasingkasing mao ang kinabuhi sa lawas, apan ang kasina modunot sa kabukogan.

La vie des chairs, c’est la santé du cœur: la carie des os, l’envie.

31 Ang tawong nagdaogdaog sa mga kabos nagatunglo sa iyang Magbubuhat, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa nanginahanglan nagpasidungog kaniya.

Celui qui opprime un indigent, outrage le créateur de cet indigent; mais celui-là l’honore, qui a pitié d’un pauvre.

32 Ang tawong daotan malaglag pinaagi sa iyang daotang mga binuhatan, apan ang tawong matarong adunay dalangpanan bisan diha sa kamatayon.

À cause de sa malice, l’impie sera rejeté; mais le juste espère dans sa mort même.

33 Ang kaalam anaa sa kasingkasing sa adunay panabot, apan bisan sa taliwala sa mga buangbuang gipaila niya ang iyang kaugalingon.

Dans le cœur de l’homme prudent repose la sagesse; et elle instruira tous les ignorants.

34 Ang pagbuhat kung unsa ang matarong motuboy sa nasod, apan ang sala kaulawan sa kang bisan kinsa.

La justice élève une nation; mais le péché fait les peuples malheureux.

35 Ang kaluoy sa hari anaa sa sulugoon nga nagmaampingon, apan ang iyang kasuko alang sa tawo nga nagpakaulaw.

Un ministre intelligent est bien accueilli du roi; celui qui est inutile endurera son courroux.