Matthieu 15
1 Neuze skribed ha farizianed a zeuas eus Jeruzalem da gavout Jezuz, hag a lavaras dezhañ:
Then come unto Jesus do they from Jerusalem — scribes and Pharisees — saying,
2 Perak e torr da ziskibien hengoun a re gozh? Rak ne walc'hont ket o daouarn pa zebront o fredoù.
'Wherefore do thy disciples transgress the tradition of the elders? for they do not wash their hands when they may eat bread.'
3 Eñ a respontas dezho: Ha c'hwi, perak e torrit gourc'hemenn Doue gant ho hengoun?
And he answering said to them, 'Wherefore also do ye transgress the command of God because of your tradition?
4 Rak Doue en deus lavaret: Enor da dad ha da vamm, ha: Piv bennak a villigo e dad pe e vamm a vo lakaet d'ar marv;
for God did command, saying, Honour thy father and mother; and, He who is speaking evil of father or mother — let him die the death;
5 met c'hwi a lavar: An hini a lavaro d'e dad pe d'e vamm: Ar pezh am bije gallet reiñ dit a zo ur prof da Zoue,
but ye say, Whoever may say to father or mother, An offering [is] whatever thou mayest be profited by me; —
6 n'eo ket dalc'het da enoriñ e dad pe e vamm. C'hwi a gas da netra ger Doue gant ho hengoun.
and he may not honour his father or his mother, and ye did set aside the command of God because of your tradition.
7 Pilpouzed, Izaia en deus profedet mat diwar ho penn, p'en deus lavaret:
'Hypocrites, well did Isaiah prophesy of you, saying,
8 Ar bobl-mañ a enor ac'hanon gant he muzelloù, met o c'halonoù a zo gwall bell diouzhin.
This people doth draw nigh to Me with their mouth, and with the lips it doth honour Me, but their heart is far off from Me;
9 Met e ven eo ec'h enoront ac'hanon, pa zeskont kredennoù a zo gourc'hemennoù tud.
and in vain do they worship Me, teaching teachings — commands of men.'
10 Neuze, o vezañ galvet ar bobl, e lavaras dezho: Selaouit, ha komprenit.
And having called near the multitude, he said to them, 'Hear and understand:
11 N'eo ket ar pezh a ya er genou a hudura an den, met ar pezh a zeu er-maez eus ar genou eo, a hudura an den.
not that which is coming into the mouth doth defile the man, but that which is coming forth from the mouth, this defileth the man.'
12 Neuze e ziskibien a dostaas outañ hag a lavaras dezhañ: Gouzout a rez penaos ar farizianed, o klevout ar pezh ac'h eus lavaret, o deus kavet tamall ennañ?
Then his disciples having come near, said to him, 'Hast thou known that the Pharisees, having heard the word, were stumbled?'
13 Eñ a respontas: Pep plantenn n'eo ket bet plantet gant va Zad a zo en neñv, a vo diwriziennet.
And he answering said, 'Every plant that my heavenly Father did not plant shall be rooted up;
14 Lezit int; tud dall int, o ren tud dall; mar ren un dall un dall all, e kouezhint o-daou er poull.
let them alone, guides they are — blind of blind; and if blind may guide blind, both into a ditch shall fall.'
15 Pêr, o kemer ar gomz, a lavaras dezhañ: Displeg deomp ar barabolenn-se.
And Peter answering said to him, 'Explain to us this simile.'
16 Ha Jezuz a lavaras: C'hwi ivez, bez' oc'h c'hoazh hep skiant?
And Jesus said, 'Are ye also yet without understanding?
17 Ne gomprenit ket penaos kement a ya er genou, a ziskenn er c'hof, hag a vez taolet el lec'h distro?
do ye not understand that all that is going into the mouth doth pass into the belly, and into the drain is cast forth?
18 Met ar pezh a zeu er-maez eus ar genou, a zeu eus ar galon; ha se eo ar pezh a hudura an den.
but the things coming forth from the mouth from the heart do come forth, and these defile the man;
19 Rak eus ar galon e teu ar soñjoù fall, al lazherezhioù, an avoultriezhioù, ar gastaouerezhioù, al laeroñsioù, ar falstestenioù, an droukkomzoù.
for out of the heart come forth evil thoughts, murders, adulteries, whoredoms, thefts, false witnessings, evil speakings:
20 Setu aze an traoù a hudura an den; met debriñ hep bezañ gwalc'het an daouarn, an dra-se ne hudura ket an den.
these are the things defiling the man; but to eat with unwashen hands doth not defile the man.'
21 Jezuz, o vezañ aet ac'hano, en em dennas da gostezioù Tir ha Sidon.
And Jesus having come forth thence, withdrew to the parts of Tyre and Sidon,
22 Setu, ur wreg kananeat deuet eus ar vro-se, a grias, o lavarout: Az pez truez ouzhin, Aotrou, Mab David! Va merc'h a zo gwall-boaniet gant an diaoul.
and lo, a woman, a Canaanitess, from those borders having come forth, did call to him, saying, 'Deal kindly with me, Sir — Son of David; my daughter is miserably demonized.'
23 Eñ ne respontas ket ur ger dezhi, hag e ziskibien a dostaas outañ, o lavarout: Kas anezhi kuit, rak krial a ra war hol lerc'h.
And he did not answer her a word; and his disciples having come to him, were asking him, saying — 'Let her away, because she crieth after us;'
24 Respont a reas hag e lavaras: N'on bet kaset nemet etrezek an deñved kollet eus ti Israel.
and he answering said, 'I was not sent except to the lost sheep of the house of Israel.'
25 Met hi a zeuas, hag en em stouas dirazañ, o lavarout: Aotrou, sikour ac'hanon!
And having come, she was bowing to him, saying, 'Sir, help me;'
26 Respont a reas: N'eo ket mat kemer bara ar vugale, hag e deurel d'ar chas bihan.
and he answering said, 'It is not good to take the children's bread, and to cast to the little dogs.'
27 Gwir eo Aotrou, emezi, met ar chas bihan a zebr ar bruzun a gouezh eus taol o mestroù.
And she said, 'Yes, sir, for even the little dogs do eat of the crumbs that are falling from their lords' table;'
28 Neuze Jezuz a lavaras dezhi: Gwreg, da feiz a zo bras. Ra vo graet dit evel ma c'hoantaez. Hag en eur-se memes, he merc'h a voe yac'haet.
then answering, Jesus said to her, 'O woman, great [is] thy faith, let it be to thee as thou wilt;' and her daughter was healed from that hour.
29 Jezuz, o vezañ aet ac'hano, a zeuas tost da vor Galilea. O vezañ pignet war ur menez, ec'h azezas eno.
And Jesus having passed thence, came nigh unto the sea of Galilee, and having gone up to the mountain, he was sitting there,
30 Neuze ul lod bras a dud a dostaas outañ, ha ganto re gamm, re dall, re vut, re vac'hagnet, ha kalz a re glañv, hag e lakajont anezho ouzh e dreid; eñ o yac'haas,
and there came to him great multitudes, having with them lame, blind, dumb, maimed, and many others, and they did cast them at the feet of Jesus, and he healed them,
31 en hevelep doare ma voe souezhet an dud pa weljont ar re vut o komz, ar re gamm o kerzhout, ar re dall o welout, ar re vac'hagnet yac'haet; hag e roent gloar da Zoue Israel.
so that the multitudes did wonder, seeing dumb ones speaking, maimed whole, lame walking, and blind seeing; and they glorified the God of Israel.
32 Jezuz, o vezañ galvet e ziskibien, a lavaras: Truez am eus ouzh ar bobl-mañ; rak tri deiz a zo emaint em c'hichen, ha n'o deus netra da zebriñ. Ne fell ket din o c'has war yun, gant aon na vankfe o nerzh en hent.
And Jesus having called near his disciples, said, 'I have compassion upon the multitude, because now three days they continue with me, and they have not what they may eat; and to let them away fasting I will not, lest they faint in the way.'
33 An diskibien a lavaras: Penaos e c'hellfemp kavout, el lec'h distro-mañ, bara a-walc'h da bredañ kement a dud.
And his disciples say to him, 'Whence to us, in a wilderness, so many loaves, as to fill so great a multitude?'
34 Jezuz a c'houlennas outo: Pet bara hoc'h eus? Hag int a lavaras: Seizh, hag un nebeut peskedigoù.
And Jesus saith to them, 'How many loaves have ye?' and they said, 'Seven, and a few little fishes.'
35 Neuze e reas d'ar bobl azezañ war an douar;
And he commanded the multitudes to sit down upon the ground,
36 hag o vezañ kemeret ar seizh bara hag ar pesked, ha trugarekaet, e torras anezho hag o roas d'e ziskibien, hag e ziskibien o roas d'ar bobl.
and having taken the seven loaves and the fishes, having given thanks, he did break, and gave to his disciples, and the disciples to the multitude.
37 Hag e tebrjont holl, hag o devoe a-walc'h, hag e tegasjont seizh panerad leun eus an tammoù a oa manet.
And they did all eat, and were filled, and they took up what was over of the broken pieces seven baskets full,
38 Ar re o devoa debret a oa war-dro pevar mil den, hep ar gwragez hag ar vugale.
and those eating were four thousand men, apart from women and children.
39 Goude bezañ kaset kuit ar bobl, e pignas er vag, hag e teuas da vro Magadan.
And having let away the multitudes, he went into the boat, and did come to the borders of Magdala.
