Fjalët e urta 24
1 Mos i ki zili njerëzit e këqij dhe mos dëshiro të rrish me ta,
Do not envy evil people; do not desire to associate with them,
2 sepse zemra e tyre mendon për grabitje dhe buzët e tyre thonë se do të bëjnë të keqen.
because they are [constantly] thinking about acting violently, and whenever they speak [MTY], they talk about (causing trouble/hurting someone).
3 Shtëpia ndërtohet me dituri dhe bëhet e qëndrueshme me maturi.
People make good houses (OR, families) by doing what is wise, and they make their houses (OR, families) strong by [heeding] good advice.
4 Me dijen mbushen dhomat me lloj-lloj të mirash të çmueshme dhe të pëlqyeshme.
By using good sense, [they are able to buy] valuable and beautiful things and put them in the rooms of their houses.
5 Njeriu i urtë është plot forcë, dhe njeriu që ka dituri e rrit fuqinë e tij.
Being wise is better than being strong/powerful; those who know [many things can accomplish more] than those who are [very] strong.
6 Sepse me këshilla të urta do të mund të bësh luftën tënde, dhe në numrin e madh të këshilltarëve është fitorja.
Leaders can fight battles if they have wise advisors, and they win those battles if they have many good advisors.
7 Dituria është shumë e lartë për budallanë; ai nuk e hap kurrë gojën te porta e qytetit.
Foolish people cannot understand wise sayings/talk; at public meetings they are not [able to] say anything [that is useful].
8 Kush mendon të bëjë keq do të quhet mjeshtër intrigash.
Those who are [always] planning to do evil things will be called troublemakers.
9 Synimi i pamend është mëkat dhe tallësi është një neveri për njerëzit.
It is sinful to plan to do foolish things, and people hate those who make fun of [everything that is good].
10 Po të mos kesh guxim ditën e fatkeqësisë, forca jote është shumë e pakët.
If you [act as though] you are helpless when you have troubles, you are [truly very] weak.
11 Çliro ata që i tërheqin drejt vdekjes dhe mbaji ata që po i çojnë në thertore.
[If it is unjustly decided] that someone must be executed, [try hard to] rescue them [DOU].
12 Po të thuash: “Ja, ne nuk e dinim”, ai që peshon zemrat a nuk e shikon? Ai që ruan shpirtin tënd nuk e di vallë? Ai do t’i japë secilit simbas veprave të tij.
If you say, “I did not know anything about it, [so (it is not my concern/I did not try to help him)],” remember that God knows what we have done, and he knows what we were thinking [IDM, RHQ], and he will certainly [RHQ] repay us as we deserve for what we have done or for not doing what we should have done.
13 Biri im, ha mjaltin sepse është i mirë; një huall mjalti do të jetë i ëmbël për shijen tënde.
My child/son, eat honey, because it is good [for you]; the honey that drips from honeycombs tastes [very] sweet.
14 Kështu do të jetë njohja e diturisë për shpirtin tënd. Në rast se e gjen, do të ketë një të ardhme dhe shpresa jote nuk do të shkatërrohet.
Similarly, being wise is good for your soul; if you become wise, you will be [happy in] the future, and [God] will certainly [do for you what you are] confidently expecting him to do [LIT].
15 O i pabesë, mos ngre kurthe kundër banesës së njeriut të drejtë, mos shkatërro vendin ku ai pushon,
Do not be like wicked people who [hide and] wait to break into the houses of righteous/good [people] and rob/steal things.
16 sepse i drejti bie shtatë herë dhe ngrihet, kurse të pabesët përmbysen në fatkeqësi.
[Even if] good people fall down seven/many times, they [always] stand/get up again, but when a disaster happens to wicked [people], it ruins/destroys them.
17 Kur armiku yt bie, mos u gëzo; kur është shtrirë për tokë, zemra jote të mos gëzohet,
Do not be happy when something bad happens to one of your enemies; do not rejoice when he stumbles and falls,
18 me qëllim që Zoti të mos shikojë dhe të mos i vijë keq, dhe të mos largojë prej tij zemërimin e vet.
because Yahweh will know what you are thinking, and he will not like it, and [as a result] he will not punish that enemy of yours.
19 Mos u zemëro për shkak të atyre që bëjnë të keqen dhe mos i ki smirë të pabesët,
Do not become angry/upset about those who do what is evil, and do not [SYN] envy them,
20 sepse nuk do të ketë të ardhme për të keqin; llamba e të pabesëve do të fiket.
because [nothing good] will happen to wicked people; they are [like] a lamp that will soon be extinguished [MET].
21 Biri im, ki frikë nga Zoti dhe nga mbreti; mos u bashko me ata që duan të ndryshojnë;
My child/son, revere Yahweh and [also] honor the king, and do not associate with people who want to rebel against either of them,
22 mjerimi i tyre do të vijë papritmas, dhe shkatërrimin e të dy palëve kush e njeh?
because those people will suddenly experience disasters; and no one knows [RHQ] what great disasters that God or the king can cause to happen to them.
23 Edhe këto gjëra janë për të urtit. Nuk është mirë të kesh preferenca personale në gjykim.
Here are more things that wise [people] have said: It is wrong for judges to decide matters unfairly [IDM].
24 Ai që i thotë të pabesit: “Ti je i drejtë”, do të mallkohet nga popujt dhe kombet do ta nëmin.
If they say to people who are guilty, “You (are innocent/have not done something that is wrong),” [even] people in other nations will curse and despise them,
25 Por ata që e qortojnë të pabesin do të gjejnë kënaqësi dhe mbi ta do të zbresin bekimet më të mira.
but if judges say that guilty people must be punished, things will go well for those judges, and (they will receive blessings/God will bless them).
26 Ai që jep një përgjigje të drejtë jep një të puthur mbi buzët.
Those who answer others honestly show that they are truly their friends [IDM].
27 Vër në vijë punët e tua të jashtme, vër në rregull arat e tua dhe pastaj ndërto shtëpinë tënde.
First, do the work [that needs to be done] outside [your house], and prepare your fields, [and then plant things], and after you finish doing that, build your house.
28 Mos dëshmo pa arsye kundër të afërmit tënd dhe mos gënje me buzët e tua.
[In the courtroom] do not testify against someone when you have no reason to do that, and do not [try to] deceive [people] by what you say [MTY].
29 Mos thuaj: “Ashtu si ma bëri mua, kështu do t’ia bëj edhe unë; do t’ia kthej simbas sjelljes së tij”.
Do not say, “I will do to him what he did to me; I will pay him back for [the bad things that] he did to me.”
30 Kalova pranë arës së përtacit dhe pranë vreshtit të njeriut që s’ka mend;
One day I walked by the vineyards of a lazy man, a man who did not have good sense.
31 dhe ja, kudo rriteshin ferrat, ferrishtet e zinin tokën dhe muri prej gurësh ishte shembur.
I was surprised to see that the fields were full of all kinds of thorny bushes, and the stone wall [around the garden] had (collapsed/fallen down).
32 Duke parë këtë, u mendova me kujdes; nga sa pashë nxora një mësim:
When I saw that, I thought about it, and I learned this:
33 të flesh pak, të dremitësh pak, të rrish pak me duar në ije për të pushuar;
[If you spend a lot of time] sleeping and napping and folding your hands while you rest,
34 kështu varfëria jote do të vijë si një vjedhës dhe skamja jote si një njeri i armatosur.
[soon] you will become poor; [it will be as though] [PRS, SIM] a bandit who had a weapon in his hand [attacked you and stole all that you had].
