Mga Kawikaan 23

1 Kapag ikaw ay umupo para kumain kasama ang isang pinuno, magmasid ng mabuti kung ano ang nasa harap mo,

If thou sit to sup at the table of a prince, consider attentively the things set before thee:

2 at maglagay ng isang kutsilyo sa iyong lalamunan kung ikaw ay isang tao na gustong kumain ng maraming mga pagkain.

and apply thine hand, knowing that it behoves thee to prepare such [meats]: but if thou art very insatiable,

3 Huwag naisin ang kaniyang napakasarap na pagkain, dahil ito ay pagkain nang kasinungalingan.

desire not his provisions; for these belong to a false life.

4 Huwag magtrabaho ng sobrang hirap para lang ikaw ay maging mayaman; maging marunong para malaman kung kailan titigil.

If thou art poor, measure not thyself with a rich man; but refrain thyself in thy wisdom.

5 Kapag ang iyong mga mata ay nagliliwanag sa pera, nawala na ito, at bigla itong nagkakaroon ng mga pakpak at lumilipad sa himpapawid tulad ng isang agila.

If thou shouldest fix thine eye upon him, he will disappear; for wings like an eagle's are prepared for him, and he returns to the house of his master.

6 Huwag kakainin ang pagkain ng isang masamang tao- isang tao na nakatingin nang napakatagal sa iyong pagkain- at huwag naisin ang kaniyang masarap na mga pagkain,

Sup not with an envious man, neither desire thou his meats:

7 sapagkat siya ang uri ng tao na inaalam ang halaga ng pagkain. “Kumain at uminom!” sabi niya sa iyo, pero ang kaniyang puso ay wala sa iyo.

so he eats and drinks as if any one should swallow a hair, and do not bring him in to thyself, nor eat thy morsel with him:

8 Iyong isusuka ang kakaunting kinain mo, at sasayangin mo ang iyong mga mabubuting sasabihin.

for he will vomit it up, and spoil thy fair words.

9 Huwag magsasalita na naririnig ng isang mangmang, sapagkat kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.

Say nothing in the ears of a fool, lest at any time he sneer at thy wise words.

10 Huwag mong aalisin ang sinaunang hangganang bato o angkinin ang mga bukirin ng mga ulila,

Remove not the ancient landmarks; and enter not upon the possession of the fatherless:

11 sapagkat ang kanilang Tagapagligtas ay malakas, at ipangangatuwiran niya ang kanilang kapakanan laban sa iyo.

for the Lord is their redeemer; he is mighty, and will plead their cause with thee.

12 Ilagay ang iyong puso sa pagtuturo at buksan ang iyong mga tainga sa mga salita ng karunungan.

Apply thine heart to instruction, and prepare thine ears for words of discretion.

13 Huwag pigilin ang disiplina sa isang bata,

Refrain not from chastening a child; for if thou beat him with the rod, he shall not die.

14 dahil kung siya ay iyong papaluin, siya ay hindi mamamatay. Kung siya ay iyong papaluin, iyong ililigtas ang kaniyang kaluluwa mula sa sheol. (Sheol h7585)

For thou shalt beat him with the rod, and shalt deliver his soul from death. (Sheol h7585)

15 Aking anak, kung ang iyong puso ay marunong, sa gayon ang aking puso ay magiging masaya rin;

Son, if thy heart be wise, thou shalt also gladden my heart;

16 ang aking kaloob-looban ay magagalak kapag ang iyong labi ay magsasalita ng nang matuwid.

and thy lips shall converse with my lips, if they be right.

17 Huwag mong hayaang mainggit ang iyong puso sa mga makasalanan, pero magpatuloy sa takot kay Yahweh sa buong araw.

Let not thine heart envy sinners: but be thou in the fear of the Lord all the day.

18 Siguradong may kinabukasan at ang iyong pag-asa ay hindi mapuputol.

For if thou shouldest keep these things, thou shalt have posterity; and thine hope shall not be removed.

19 Makinig, aking anak, at maging matalino at patnubayan ang iyong puso sa daan.

Hear, [my] son, and be wise, and rightly direct the thoughts of thine heart.

20 Huwag makikisama sa mga lasenggero, o sa mga matatakaw na kumakain ng karne,

Be not a wine-bibber, neither continue long at feasts, and purchases of flesh:

21 dahil ang lasenggero at ang matakaw ay nagiging mahirap, at ang naiidlip ay madadamitan ng mga basahan.

for every drunkard and whoremonger shall be poor; and every sluggard shall clothe himself with tatters and ragged garments.

22 Makinig sa iyong ama na nag-alaga sa iyo at huwag hamakin ang iyong ina kung matanda na siya.

Hearken, [my] son, to thy father which begot thee, and despise not [thy mother] because she is grown old.

23 Bilhin ang katotohanan, ngunit huwag itong ipagbili; bilhin ang karunungan, disiplina at pang-unawa.

24 Ang ama ng isang gumagawa ng matuwid ay labis na magagalak at siya na nag-alaga sa isang matalinong bata ay matutuwa sa kaniya.

A righteous father brings up [his children] well; and his soul rejoices over a wise son.

25 Hayaang matuwa ang iyong ama at ang iyong ina at hayaang magsaya ang siyang nagsilang sa iyo.

Let thy father and thy mother rejoice over thee, and let her that bore thee be glad.

26 Aking anak, ituon mo sa akin ang iyong puso, at hayaan mong mamasdan ng iyong mga mata ang aking mga paraan.

[My] son, give me thine heart, and let thine eyes observe my ways.

27 Dahil ang isang bayarang babae ay isang malalim na hukay at ang asawa ng ibang lalaki ay isang makitid na hukay.

For a strange house is a vessel full of holes; and a strange well is narrow.

28 Siya ay nag-aabang katulad ng isang magnanakaw at siya ay nagdadagdag ng bilang ng mga traydor sa sangkatauhan.

For such a one shall perish suddenly; and every transgressor shall be cut off.

29 Sino ang may kasawian? Sino ang may kalungkutan? Sino ang may mga laban? Sino ang nagrereklamo? Sino ang may mga sugat na walang dahilan? Sino ang may matang namumula?

Who [has] woe? who trouble? who [has] quarrels? and who vexations and disputes? who [has] bruises without a cause? whose eyes are livid?

30 Silang sugapa sa alak, sila na sinusubukan ang pinaghalong alak.

Are not those of them that stay long at wine? [are] not [those] of them that haunt [the places] where banquets are? Be not drunk with wine; but converse with just men, and converse [with them] openly.

31 Huwag tumingin sa alak kung ito ay mapula, kung ito ay kumikinang sa tasa at bumaba nang tuloy-tuloy.

For if thou shouldest set thine eyes on bowls and cups, thou shalt afterwards go more naked than a pestle.

32 Sa bandang huli ito ay tumutuklaw katulad ng isang ulupong at ito ay kumakagat tulad ng isang ahas.

But at last [such a one] stretches himself out as one smitten by a serpent, and venom is diffused through him as by a horned serpent.

33 Ang iyong mga mata ay makakakita ng kakaibang mga bagay at ang iyong puso ay magsasabi ng napakasamang mga bagay.

Whenever thine eyes shall behold a strange woman, then thy mouth shall speak perverse things.

34 Ikaw ay magiging gaya ng isang natutulog sa mataas na karagatan o humihiga sa ibabaw ng isang duyan.

And thou shalt lie as in the midst of the sea, and as a pilot in a great storm.

35 “Tinamaan nila ako!” iyong sasabihin, “pero ako ay hindi nasaktan. Binugbog nila ako, pero hindi ko ito naramdaman. Kailan ako magigising? Maghahanap ako ng isa pang maiinom.”

And thou shalt say, They smote me, and I was not pained; and they mocked me, and I knew it not: when will it be morning, that I may go and seek those with whom I may go in company?