Рындоря 19
1 Андэ кодья вряма, кала Аполосо сас андо Коринфо, Павло прожыля пав плаендирэ пхувья и авиля андо Эфесо. Котэ вов аракхля коискачи сытярнэн.
Sementara Apolos masih di kota Korintus di provinsi Akaya, Paulus meninggalkan provinsi Galatia dan Frigia, lalu berjalan melintasi pedalaman Asia dan tiba kembali di Efesus. Di situ, dia bertemu dengan beberapa orang yang sudah percaya pada pengajaran bahwa Allah akan mengirim seorang Raja Penyelamat.
2 — Тумэ прилинэ Свэнтонэ Духос, кала патяйле? — пушля вов. — Амэ и на ашундэ палав кода, со исин Свэнто Духо, — пхэндэ онэ.
Kemudian Paulus bertanya kepada mereka, “Saat kalian percaya ajaran itu, apakah kalian juga menerima Roh Kudus?” Jawab mereka, “Belum, bahkan kami belum pernah mendengar bahwa ada Roh Kudus.”
3 Тунчи Павло пушля: — Сар тумэ болдэпэ? — Кадя сар болэлас Иоано, — пхэндэ онэ.
Lalu dia bertanya lagi, “Kalau begitu, kalian dibaptis menurut ajaran siapa?” Jawab mereka, “Yang diajarkan Yohanes.”
4 Ай Павло пхэндя: — Иоано болэлас, кала мануша каисавэнас. Нэ вов акхарэлас лэ манушэн тэ патян андо Кодва, Саво трэбуй сас тэ авэл пала лэстэ, андо Исусо.
Lalu Paulus berkata, “Yohanes membaptis orang sebagai tanda bahwa mereka sudah bertobat dari dosa-dosa mereka. Dia juga memberitahukan bahwa mereka harus percaya kepada Seseorang yang akan datang sesudahnya, yaitu Kristus Yesus.”
5 Кала онэ ашундэ пала када, онэ прилинэ болдимос важ алав Раеско Исусоско.
Ketika mendengar perkataan Paulus itu, mereka meminta dia untuk membaptis mereka dalam nama Tuhan Yesus.
6 Павло тховдя пэр лэндэ васта, и пэр лэндэ сжыля Свэнто Духо. Тунчи онэ ашыле тэ дэн дума аврэ шыбэнца и тэ пхэнэн лав Дэвлэстар.
Dan sewaktu Paulus meletakkan kedua tangannya pada mereka masing-masing, Roh Allah turun ke atas mereka. Orang-orang itu pun mulai berbicara dalam berbagai bahasa sesuai kemampuan yang diberikan oleh Roh Kudus. Mereka juga menyampaikan pesan dari Roh Allah.
7 Всаворэн лэн сас варикай дэшудуй мануша.
Jumlah mereka kira-kira dua belas orang laki-laki.
8 Павло трин шон бидарако дэлас дума андэ синагога и допхэнэлас котэ палав Дэвлэско Тхагаримос.
Selama tiga bulan di Efesus, Paulus sering masuk ke rumah pertemuan orang Yahudi. Dengan berani dia berdebat dan meyakinkan mereka tentang berita keselamatan dan kerajaan Allah.
9 Нэ коисавэ лэндар екх патив холявэнас и отпхэнэнаспэ тэ патя, англай всаворэ пхэнэнас найлашэ лава по Исусоско Дром. Тунчи Павло ашадя лэн. Вов вытидя пэсти сытярнэн и кажно дес дэлас дума лэнца андэ сытярди Тираностири.
Tetapi beberapa orang dari antara mereka mengeraskan hati dan menolak untuk percaya kepada Yesus. Di depan umum mereka menghina jalan keselamatan melalui Yesus. Oleh karena itu Paulus meninggalkan rumah pertemuan tersebut dan mengajak orang-orang yang percaya untuk memisahkan diri dari mereka yang tidak percaya kepada Yesus. Sesudah itu, tiap hari dia mengajar orang-orang percaya di balai pertemuan yang dinamakan Balai Diskusi Tiranus.
10 Кадя прожыле дуй бэрша, и всаворэ иудеёря тай грекоря, савэ жувэнас андэ Цыкни Азия, ашундэ лав Раеско.
Sampai dua tahun berikutnya Paulus terus mengajar di tempat itu, sehingga semua orang yang tinggal di provinsi Asia mendengar berita keselamatan tentang Tuhan Yesus, baik orang Yahudi maupun yang bukan Yahudi.
11 Ай о Дэл терэлас Павлостирэ вастэнца барэ диворя.
Selama masa itu, Allah melakukan banyak keajaiban yang luar biasa melalui Paulus.
12 Насвалэнди дэнас тэ лэнпэ кай кхоснорэ тай бутярни йида, савэндэ лэласпэ о Павло, и лэндэ прожалас насвалимос, тай холятирэ духоря выжанас андар лэндэ.
Misalnya, kalau orang-orang sakit tidak bisa datang menemui Paulus, mereka cukup memegang saputangan atau kain yang pernah disentuh Paulus, dan mereka pun langsung sembuh. Begitu juga dengan orang yang kerasukan setan.
13 Ай коисавэ иудеёря, савэ пхирэнас пай дрома и вытрадэнас духонэн, ашыле кадя ж тэ приакхарэн алав Раеско Исусоско пэ мануша, андэ савэндэ сас холятирэ духоря. Онэ пхэнэнас: — Припхэнав тумэнди алавэса Исусостирэса, пала Саво роспхэнэл Павло.
Suatu kali, ada tujuh orang dukun keliling yang hendak meniru Paulus. Mereka adalah anak-anak Skewa, seorang Yahudi yang mengaku sebagai imam besar. Mereka tidak percaya kepada Yesus, tetapi berusaha mengusir roh jahat dengan menggunakan nama Tuhan Yesus. Beberapa kali mereka berkata kepada orang-orang yang kerasukan roh-roh jahat, “Hai roh jahat, dengan nama Yesus yang diberitakan Paulus, kami perintahkan kalian keluar dari orang ini!”
14 Када терэнас и эхта шавэн лэ Скэвастирэн, саво сас иудеёнго баро рашай.
15 Нэ холяко духо пхэндя: — Исусос мэ жанав, и пала Павло мэ ашунавас, ай тумэ ко кацавэ?
Tetapi sekali waktu, saat mereka melakukannya lagi, roh jahat yang hendak mereka usir justru menjawab lewat mulut orang yang dia rasuki, “Yesus aku kenal. Paulus juga aku tahu. Tetapi kalian bukan siapa-siapa!”
16 И мануш, андо саво сас холяко духо, хукля пэр лэндэ кацавя зораса, со помардя лэн всаворэн, и онэ нашле андав кадва чер нангэ и помардэ.
Orang yang kerasukan roh jahat itu tiba-tiba berdiri, menyerang, dan merobek-robek pakaian mereka. Ketujuh anak Skewa dikalahkan olehnya, lalu mereka lari dari rumah itu dengan luka-luka dan telanjang.
17 Кала иудеёря и грекоря, савэ жувэнас андо Эфесо, ужангле пала када, пэр лэндэ авиля бари дар, и онэ линэ тэ тховэн майбари патив кав алав Раеско Исусоско.
Ketika kejadian itu didengar oleh semua penduduk Efesus, baik orang Yahudi maupun yang bukan Yahudi, mereka menjadi ketakutan dan sangat menghormati Tuhan Yesus.
18 Ай бут мануша, савэ патяйле, авэнас и англай всаворэ отпхэрнавэнас пэстирэ рындоря.
Lalu banyak orang yang sudah percaya kepada Yesus datang dan mengaku di depan umum bahwa mereka pernah terlibat dalam ilmu sihir.
19 И бут кола, ко драбатярэлас, анэнас пэстирэ драбатиримастирэ лила тай пхабарэнас англай всаворэ пэ яг. Ай кала пэрэбиндэ, скачи ловэ ашэн кала лила, выжыля варикай пандэша мии драхморя.
Bahkan banyak dari antara mereka mengumpulkan kitab-kitab sihir mereka dan membakarnya di hadapan semua orang. Kalau dihitung-hitung, harga semua buku itu kira-kira 50.000 keping uang perak.
20 Кадя алав Раеско розжаласпэ пай тхана и терэласпэ майзорало.
Dengan demikian, berita keselamatan tentang Tuhan Yesus semakin tersebar dan semakin besar pengaruhnya.
21 Кала вся када прожыля, Павло приля андо Духо тэ жал андо Иерусалимо черэз Македония и Ахаия. — Кала мэ поавава андо Иерусалимо, тунчи манди трэбуй тэ жав кадя ж андо Римо, — пхэнэлас вов.
Setelah semua peristiwa itu, Paulus berencana pergi ke Yerusalem dengan melewati Makedonia dan Akaya. Dia juga berkata, “Sesudah dari sana, saya harus mengunjungi Roma.”
22 Павло бишалдя андэ Македония дуен пэстирэн бутярнэн, лэ Тимофеёс и Эрастос, ай ежэно ашыляпэ пэ сави-то вряма андэ Цыкни Азия.
Lalu Paulus mengirim dua orang kepercayaannya, yaitu Timotius dan Erastus, untuk mendahuluinya ke provinsi Makedonia. Sementara itu, dia sendiri masih tinggal beberapa waktu di provinsi Asia.
23 Андэ кодья вряма вазглепэ и мануша по Дром Раеско.
Kira-kira pada waktu itu, terjadilah kerusuhan besar karena orang-orang menentang jalan keselamatan yang diajarkan oleh Paulus.
24 Екх мануш, савэс акхарэнас Димитриё, терэлас андав руп цыкнэ храморя Артэмидако и дэлас тэ затерэн ловэ аврэнди бутярнэнди.
Masalah ini dimulai dari seorang pengusaha bernama Demetrius. Dia mempunyai usaha kerajinan perak. Di kota itu terdapat kuil dewi Artemis. Demetrius bersama rekan-rekan usahanya membuat hiasan miniatur berbentuk kuil itu, untuk dijual kepada para penyembah Artemis. Jadi semua yang terlibat dalam usaha itu mendapat penghasilan besar.
25 Вов акхардя всаворэн бутярнэн кацавя бутятар и пхэндя: — Тумэ жанэн, со кадай бути дэл амэнди барвалэс тэ жувас.
Demetrius mengumpulkan semua pengrajin yang ikut serta dalam pekerjaan itu lalu berkata kepada mereka, “Saudara-saudara, kalian semua tahu bahwa kita mendapat banyak uang karena usaha ini.
26 Ай тумэ дикхэн и ашунэн, со кадва Павло пэрэцырдя пэ пэстири риг бутэ манушэн на качи катэ андо Эфесо, нэ пай всавори Цыкни Азия. Вов пхэнэл, со дэвла, савэ стердэ вастэнца, на дэвла.
Tetapi sekarang kalian sendiri melihat dan mendengar bahwa Paulus sudah menghasut banyak orang dengan berkata, ‘Dewa-dewi yang dibuat oleh tangan manusia tidak hidup dan tidak berkuasa atas apa pun.’ Dan dia berhasil mempengaruhi banyak orang, baik penduduk Efesus maupun semua daerah di Asia.
27 Мэ дарав, со на качи амари бути хасарэла лашо алав, нэ кадя ж и храмо баря дэвляко Артэмидако ашэлапэ нисоса. И ежэи дэвли, савяти тэлён всавори Цыкни Азия и всавори люма, хасарэла пэско баримос!
Gara-gara si Paulus itu, pekerjaan kita akan dirugikan. Yang lebih parah, penyembahan dewi kita akan dianggap sia-sia, dan keagungan Artemis diinjak-injak! Sungguh celaka! Padahal dialah dewi agung yang dipuja oleh semua orang di Asia, bahkan seluruh dunia.”
28 Сар ашундэ када, онэ андай холи линэ тэ цыписавэн: — Бари Артэмида Эфесостири!
Mendengar perkataan Demetrius, hati orang-orang itu menjadi panas dan mereka berteriak-teriak, “Besarlah Artemis, dewi orang Efesus!”
29 Всаворо форо вазгляпэ. Всаворэ екхэтанэ онэ хутилдэ македонянонэн лэ Гаёс тай Аристархос, со пхирэлас лэ Павлоса, и поцырдэ лэн андо театро.
Lalu timbullah huru-hara di seluruh kota. Kedua teman Paulus yang dari Makedonia, yaitu Gayus dan Aristarkus, ditangkap dan diseret beramai-ramai memasuki stadion.
30 Павло камля тэ выжал кай и мануша, нэ сытярнэ на домукле лэс.
Melihat situasi itu, Paulus ingin masuk ke dalam stadion untuk berbicara kepada orang banyak, tetapi saudara-saudari seiman mati-matian melarangnya.
31 И коисавэ Азиятирэ барвалэ рая, амала Павлостирэ, бишалдэ лэстэ манушэн, кай тэ мангэн, соб вов тэ на авэл андо театро.
Bahkan beberapa pembesar di provinsi Asia yang sudah menjadi sahabat Paulus mengirim pesan supaya dia tidak masuk ke tempat itu.
32 Мануша андо стидимос прастанас риг ригатэ, екх цыписавэнас екх, ай авэр цыписавэнас авэр. Майбут мануша на полэнас, сости онэ кордэ авиле.
Keadaan di dalam stadion kacau balau. Ada yang berteriak begini, dan ada yang berteriak begitu. Sebenarnya kebanyakan orang tidak tahu untuk apa mereka berkumpul di situ.
33 Сар пхэндэ иудеёря, мануша выцырдэ пэ англал Александрос. Вов сикадя вастэса, кай тэ ашэн мулком, а ашыля тэ дэл думэл манушэндэ.
Lalu beberapa orang Yahudi mendorong maju seseorang bernama Aleksander supaya dia menjelaskan bahwa yang menyebabkan masalah ini bukanlah orang Yahudi. Aleksander pun berusaha menenangkan kerumunan besar itu dengan isyarat tangannya, karena dia hendak berbicara.
34 Нэ кала онэ ужангле, со вов иудеё, линэ тэ цыписавэн екхэ гласоса: — Бари Артэмида Эфесостири! И кадя цыписавэнас варикай дуй чясоря.
Tetapi waktu orang banyak mengenali dia sebagai orang Yahudi, mereka berteriak-teriak selama kira-kira dua jam, “Besarlah Artemis, dewi orang Efesus!”
35 Тунчи фороско пистросаримари успокоисардя о народо и пхэндя: — Эфесяноря, чи на жанэл варико, со форо Эфесо фэрисарэл храмо баря Артэмидако тай лако образо, саво пэля пав болыбэн?
Lalu sekretaris kota menyuruh orang banyak itu tenang. Sesudah itu dia berkata, “Hai orang Efesus, tidak usah ribut! Semua orang di dunia ini sudah tahu bahwa kita orang Efesus yang menjaga kuil pusat penyembahan dewi besar kita Artemis, dan kita jugalah yang menjaga patungnya yang diturunkan dari langit!
36 Када чячимос, саво на трэбуй тэ допхэнэс. Колэсти тумэнди трэбуй тэ успокоинпэ и тэ на терэн бигодяко.
Tidak akan ada yang bisa membantah hal itu. Jadi, hendaklah kita tenang. Jangan terburu-buru mengambil tindakan.
37 Тумэ андэ кардэ калэн манушэн, онэ на обчёрдэ храмо и на пхэндэ вырито лав пэ амари дэвли.
Percuma kalian membawa kedua orang itu ke sini. Karena mereka tidak mencuri apa pun dari kuil dewi kita, dan mereka juga tidak menghina dia.
38 Ай сар Димитриё и авэр рупунаря камэн варикас тэ ужылисарэн, пэ када амэндэ исин сындоря и проконсулоря. Кордэ мэк онэ и жан пэстирэ рындонца.
Kalau Demetrius dan teman sekerjanya marah kepada seseorang, mereka bisa membawa perkara itu ke sidang pengadilan, di mana secara teratur kedua pihak bisa saling menunjukkan kesalahan di depan para hakim.
39 Ай сар тумэндэ инке исин варисаво рындо, вов авэла продикхло андо стидимос пав законо.
Dan kalau kalian mempunyai masalah-masalah yang lain, itu bisa kita selesaikan nanti dalam sidang rakyat yang sah.
40 Мэ дарав, со пала кода, со тумэ адес вазглепэ, амэн терэна ужылэнца, колэстар со нинай черэз со тэ стидэн кацаво стидимос. Амэнди на авэла, со тэ пхэнэн.
Tetapi jika kita ribut-ribut seperti hari ini, penguasa kita pemerintah Romawi bisa menyalahkan kita. Karena kalau mereka bertanya, ‘Kenapa kalian membuat kerusuhan?’— kita tidak bisa memberikan alasan.”
41 Тай кацавэ лавэнца вов розмукля о стидимос.
Sesudah berkata begitu, dia menyuruh mereka bubar.
