Przysłów 8
1 Izali mądrość nie woła, i roztropność nie wydaje głosu swego?
It is as if wisdom, with great understanding [of many things], is calling [PRS] out [to people].
2 Na wierzchu wysokich miejsc, przy drodze i na rozstaniu dróg stoi.
Wisdom stands on hilltops and at crossroads.
3 U bram, kędy się chodzi do miasta, i w wejściu u drzwi woła, mówiąc:
[Wisdom also stands] at the city gates and shouts loudly,
4 Na was wołam, o mężowie! a głos mój obracam do synów ludzkich.
“I am calling to everyone! I am shouting loudly to all people!
5 Zrozumijcie prostacy ostrożność, a głupi zrozumijcie sercem.
You people who do not know how to do things that are smart to do, get sound judgment; you foolish people, get good understanding!
6 Słuchajcie; bo o wielkich rzeczach będę mówił, a otworzenie warg moich opowie szczerość.
Listen to me, because I have some excellent/important things to say. What I say is what is fair/right.
7 Zaisteć prawdę mówią usta moje, a niezbożność obrzydliwością jest wargom moim.
I speak what is true; I detest speaking [MTY] what is false/deceptive.
8 Sprawiedliwe są wszystkie słowa ust moich; nie masz w nich nic nieprawego ani przewrotnego.
Everything that I say is honest; there is nothing that I say that deceives [people].
9 Wszystkie są prawe rozumnemu, a uprzejme tym, którzy znajdują umiejętność.
My words are clear to those who have good sense; those who are wise know that what I say is right.
10 Przyjmijcież ćwiczenie moje, a nie srebro, a umiejętność raczej, niż złoto wyborne.
[If someone offers you the kind of teaching I give] or offers you silver, choose my teaching. [If he offers to show you how to be wise] or offers you gold, choose to know how to be wise,
11 Albowiem lepsza jest mądrość niż perły, także wszystkie pożądane rzeczy nie porównają z nią.
because wisdom is more valuable than jewels. Nothing that you desire [is as valuable] as being wise.
12 Ja mądrość mieszkam z roztropnością, i umiejętność ostrożności wynajduję.
I, wisdom, and understanding of what is smart to do, cannot be separated. We are like two people who live in the same house. I know how to be wise and how to make smart decisions.
13 Bojaźń Pańska jest, mieć w nienawiści złe. Ja nienawidzę pychy, wysokomyślności, i drogi złej, i ust przewrotnych.
[All the people] who revere Yahweh hate evil. I, wisdom, hate [people who are] proud and [people] who think they are more important [than others]. I hate [people who] behave in an evil way and those who say things to deceive [others].
14 Przy mnie jest rada, i prawdziwa mądrość; jam jest roztropność, a moc jest moja.
I give [people] good advice and I enable them to do things that are wise. I understand how things really are, and I am strong.
15 Przez mię królowie królują, i książęta stanowią sprawiedliwość.
When kings are wise, they rule [well]; and when rulers are wise, they make laws that are just/fair.
16 Przez mię książęta panują, i wielmożnymi są wszyscy sędziowie ziemi.
Rulers govern their people with the help of me, wisdom, and those who have authority decide things fairly/just with my help.
17 Ja miłuję tych, którzy mię miłują; a którzy mię szukają rano, znajdują mię.
I, [wisdom], love [all] those who love me, and [all] those who truly seek me [will] find me.
18 Bogactwo i sława przy mnie jest; majętność trwała i sprawiedliwość.
I enable [people] to become rich and to be honored; [I enable them to have] wealth that will last and to be successful.
19 Lepszy jest owoc mój, niż złoto, i niż najkosztowniejsze złoto, a dochody moje lepsze, niż srebro wyborne.
What I can give people is more valuable than fine/pure gold and the best silver.
20 Prowadzę ścieszką sprawiedliwości, pośrodkiem ścieżek sądu,
I always do what is righteous and just/fair.
21 Abym tym, którzy mię miłują, dała w dziedzictwo majętność wieczną, i skarby ich napełniła.
I give wealth to those who love me; I fill their houses with valuable things.
22 Pan mię miał przy początku drogi swej, przed sprawami swemi, przed wszystkiemi czasy.
Yahweh created me, [wisdom], when he began [to create the world]; he created me [to do my work] before he created anything else.
23 Przed wieki jestem zrządzona, przed początkiem; pierwej niż była ziemia;
He appointed me long ago, before he created the earth.
24 Gdy jeszcze nie było przepaści, spłodzonam jest, gdy jeszcze nie było źródeł opływających wodami.
I was born before the oceans were [created], when there were no springs from which water flowed.
25 Pierwej niż góry założone były, niż były pagórki, spłodzonam jest.
I was born before the hills and mountains were formed;
26 Jeszcze był nie uczynił ziemi, i równin, ani początku prochu okręgu ziemskiego.
[I, wisdom], was born before Yahweh made the earth, before he made the fields and the soil on the earth.
27 Gdy gotował niebiosa, tamem była; gdy rozmierzał okrągłość nad przepaściami;
I was there when Yahweh put the sky in place, when he marked the place [in the distance] where the sky and the oceans [seem to] come together.
28 Gdy utwierdzał obłoki w górze, i umacniał źródła przepaści;
I was there when Yahweh put the clouds above [the earth] and when he caused the water that is inside the earth to be secure.
29 Gdy zakładał morzu granice jego, i wodom, aby nie przestępowały rozkazania jego; gdy rozmierzał grunty ziemi:
I was there when he fixed a boundary for the seas, so that the water in the seas would not go past those boundaries, and when he put down the foundations which support the earth.
30 Tedym była u niego jako wychowaniec, i byłam uciechą jego na każdy dzień, grając przed nim na każdy czas.
I was at the side of Yahweh, the master worker (OR, as though I was his child). I caused him to be happy every day, and I was always rejoicing when I was with him.
31 Gram na okręgu ziemi jego, a rozkoszy moje, mieszkać z synami ludzkimi.
I was delighted with the world that he created; I was happy with the people whom he created, too.
32 Słuchajcież mię tedy teraz, synowie! albowiem błogosławieni, którzy strzegą dróg moich.
So, [you people who are like] my sons, listen to me. [I am] pleased with [all] those who obey my teachings.
33 Słuchajcie ćwiczenia, nabądźcie rozumu, a nie cofajcie się.
Listen [carefully] to what I teach you and become wise. Do not reject my teaching!
34 Błogosławiony człowiek, który mię słucha, czując u wrót moich na każdy dzień, a strzegąc podwoi drzwi moich.
[I am] pleased with those who listen to me, those who are outside my house every day, waiting [for me to come out].
35 Bo kto mię znajduje, znajduje żywot, a otrzymuje łaskę od Pana.
Those who find me will have [a long] life, and Yahweh [will] be pleased with them.
36 Ale kto grzeszy przeciwko mnie, krzywdę czyni duszy swojej; wszyscy, którzy mię nienawidzą, miłują śmierć.
But those who stray away from me [just] harm themselves. All those who hate me, [it is as though] [IRO] they are loving death.”
