امثال 6

1 ای پسرم، اگر ضامن کسی شده و تعهد کرده‌ای که او قرضش را پس بدهد،

My son, if thou be surety for thy friend, thou hast engaged fast thy hand to a stranger.

2 و اگر با این تعهد، خود را گرفتار ساخته‌ای،

Thou art ensnared with the words of thy mouth, and caught with thy own words.

3 تو در واقع اسیر او هستی و باید هر چه زودتر خود را از این دام رها سازی. پس فروتن شو و نزد او برو و از او خواهش کن تا تو را از قید این تعهد آزاد سازد.

Do therefore, my son, what I say, and deliver thyself: because thou art fallen into the hand of thy neighbour. Run about, make haste, stir up thy friend:

4 خواب به چشمانت راه نده و آرام ننشین،

Give not sleep to thy eyes, neither let thy eyelids slumber.

5 بلکه مانند آهویی که از چنگ صیاد می‌گریزد یا پرنده‌ای که از دامی که برایش نهاده‌اند می‌رهد، خود را نجات بده.

Deliver thyself as a doe from the hand, and as a bird from the hand of the fowler.

6 ای آدمهای تنبل، زندگی مورچه‌ها را مشاهده کنید و درس عبرت بگیرید.

Go to the ant, O sluggard, and consider her ways, and learn wisdom:

7 آنها ارباب و رهبر و رئیسی ندارند،

Which, although she hath no guide, nor master, nor captain,

8 ولی با این همه در طول تابستان زحمت می‌کشند و برای زمستان آذوقه جمع می‌کنند.

Provideth her meat for herself in the summer, and gathereth her food in the harvest.

9 اما ای آدم تنبل، کار تو فقط خوابیدن است. پس کی می‌خواهی بیدار شوی؟

How long wilt thou sleep, O sluggard? when wilt thou rise out of thy sleep?

10 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

Thou wilt sleep a little, thou wilt slumber a little, thou wilt fold thy hands a little to sleep:

11 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

And want shall come upon thee, as a traveller, and poverty as a man armed. But if thou be diligent, thy harvest shall come as a fountain, and want shall flee far from thee.

12 آدم رذل و خبیث کیست؟ آنکه دائم دروغ می‌گوید،

A man that is an apostate, an unprofitable man, walketh with a perverse mouth,

13 و برای فریب دادن مردم با چشمش چشمک می‌زند، با پایش علامت می‌دهد، به انگشت اشاره می‌کند،

He winketh with the eyes, presseth with the foot, speaketh with the finger.

14 و در فکر پلید خود پیوسته نقشه‌های شرورانه می‌کشد و نزاع بر پا می‌کند.

With a wicked heart he deviseth evil, and at all times he soweth discord.

15 بنابراین، ناگهان دچار بلای علاج‌ناپذیری خواهد شد و در دم از پای در خواهد آمد و علاجی نخواهد بود.

To such a one his destruction shall presently come, and he shall suddenly be destroyed, and shall no longer have any remedy.

16 هفت چیز است که خداوند از آنها نفرت دارد: نگاه متکبرانه، زبان دروغگو، دستهایی که خون بی‌گناه را می‌ریزند، فکری که نقشه‌های پلید می‌کشد، پاهایی که برای بدی کردن می‌شتابند، شاهدی که دروغ می‌گوید، شخصی که در میان دوستان تفرقه می‌اندازد.

Six things there are, which the Lord hateth, and the seventh his soul detesteth:

17

Haughty eyes, a lying tongue, hands that shed innocent blood,

18

A heart that deviseth wicked plots, feet that are swift to run into mischief,

19

A deceitful witness that uttereth lies, and him that soweth discord among brethren.

20 ای پسر من، اوامر پدر خود را به جا آور و تعالیم مادرت را فراموش نکن.

My son, beep the commandments of thy father, and forsake not the law of thy mother.

21 سخنان ایشان را آویزه گوش خود نما و نصایح آنها را در دل خود جای بده.

Bind them in thy heart continually, and put them about thy neck.

22 اندرزهای ایشان تو را در راهی که می‌روی هدایت خواهند کرد و هنگامی که در خواب هستی از تو مواظبت خواهند نمود و چون بیدار شوی با تو سخن خواهند گفت؛

When thou walkest, let them go with thee: when thou sleepest, let them keep thee; and when thou awakest, talk with them.

23 زیرا تعالیم و تأدیب‌های ایشان مانند چراغی پر نور راه زندگی تو را روشن می‌سازند.

Because the commandment is a lamp, and the law a light, and reproofs of instruction are the way of life:

24 نصایح ایشان تو را از زنان بدکاره و سخنان فریبنده‌شان دور نگه می‌دارد.

That they may keep thee from the evil woman, and from the flattering tongue of the stranger.

25 دلباخته زیبایی این گونه زنان نشو. نگذار عشوه‌گری‌های آنها تو را وسوسه نماید؛

Let not thy heart covet her beauty, be not caught with her winks:

26 زیرا زن فاحشه تو را محتاج نان می‌کند و زن بدکاره زندگی تو را تباه می‌سازد.

For the price of a harlot is scarce one loaf: but the woman catcheth the precious soul of a man.

27 آیا کسی می‌تواند آتش را در بر بگیرد و نسوزد؟

Can a man hide fire in his bosom, and his garments not burn?

28 آیا می‌تواند روی زغالهای داغ راه برود و پاهایش سوخته نشود؟

Or can he walk upon hot coals, and his feet not be burnt?

29 همچنان است مردی که با زن دیگری زنا کند. او نمی‌تواند از مجازات این گناه فرار کند.

So he that goeth in to his neighbour’s wife, shall not be clean when he shall touch her.

30 اگر کسی به دلیل گرسنگی دست به دزدی بزند مردم او را سرزنش نمی‌کنند،

The fault is not so great when a man hath stolen: for he stealeth to fill his hungry soul:

31 با این حال وقتی به دام بیفتد باید هفت برابر آنچه که دزدیده است جریمه بدهد، ولو اینکه این کار به قیمت از دست دادن همهٔ اموالش تمام شود.

And if he be taken he shall restore sevenfold, and shall give up all the substance of his house.

32 اما کسی که مرتکب زنا می‌شود احمق است، زیرا جان خود را تباه می‌کند.

But he that is an adulterer, for the folly of his heart shall destroy his own soul:

33 او را خواهند زد و ننگ و رسوایی تا ابد گریبانگیر او خواهد بود؛

He gathereth to himself shame and dishonour, and his reproach shall not be blotted out:

34 زیرا آتش خشم و حسادت شوهر آن زن شعله‌ور می‌گردد و با بی‌رحمی انتقام می‌گیرد.

Because the jealousy and rage of the husband will not spare in the day of revenge,

35 او تاوانی قبول نخواهد کرد و هیچ هدیه‌ای خشم او را فرو نخواهد نشاند.

Nor will he yield to any man’s prayers, nor will he accept for satisfaction ever so many gifts.