امثال 6

۱ 1 ای پسرم، اگر برای همسایه خود ضامن شده، و به جهت شخص بیگانه دست داده باشی،

My son, if you set aside your money as a guarantee for your neighbor's loan, if you gave your promise for a loan of someone you do not know,

۲ 2 و از سخنان دهان خود در دام افتاده، و ازسخنان دهانت گرفتار شده باشی،

then you have laid a trap for yourself by your promise and you have been caught by the words of your mouth.

۳ 3 پس‌ای پسرمن، این را بکن و خویشتن را رهایی ده چونکه به‌دست همسایه ات افتاده‌ای. برو و خویشتن رافروتن ساز و از همسایه خود التماس نما.

When you are caught by your words, my son, do this and save yourself, since you have fallen into the hand of your neighbor; go and humble yourself and make your case before your neighbor.

۴ 4 خواب را به چشمان خود راه مده، و نه پینکی رابه مژگان خویش.

Give your eyes no sleep and your eyelids no slumber.

۵ 5 مثل آهو خویشتن را از کمندو مانند گنجشک از دست صیاد خلاص کن.

Save yourself like a gazelle from the hand of the hunter, like a bird from the hand of the fowler.

۶ 6 ‌ای شخص کاهل نزد مورچه برو، و درراههای او تامل کن و حکمت را بیاموز،

Look at the ant, you lazy person, consider her ways, and be wise.

۷ 7 که وی را پیشوایی نیست و نه سرور و نه حاکمی.

It has no commander, officer, or ruler,

۸ 8 اماخوراک خود را تابستان مهیا می‌سازد و آذوقه خویش را در موسم حصاد جمع می‌کند.

yet it prepares its food in the summer and during the harvest it stores up what it will eat.

۹ 9 ‌ای کاهل، تا به چند خواهی خوابید و از خواب خودکی خواهی برخاست؟

How long will you sleep, you lazy person? When will you rise from your sleep?

۱۰ 10 اندکی خفت و اندکی خواب، و اندکی بر هم نهادن دستها به جهت خواب.

“A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest”—

۱۱ 11 پس فقر مثل راهزن بر تو خواهد آمد، و نیازمندی بر تو مانند مرد مسلح.

and your poverty will come like a robber and your needs like an armed soldier.

۱۲ 12 مرد لئیم و مرد زشت خوی، با اعوجاج دهان رفتار می‌کند.

A worthless person—a wicked man— lives by the crookedness of his speech,

۱۳ 13 با چشمان خود غمزه می‌زند و با پایهای خویش حرف می‌زند. باانگشتهای خویش اشاره می‌کند.

winking his eyes, making signals with his feet and pointing with his fingers.

۱۴ 14 در دلش دروغها است و پیوسته شرارت را اختراع می‌کند. نزاعها را می‌پاشد.

He plots evil with deceit in his heart; he always stirs up discord.

۱۵ 15 بنابراین مصیبت بر او ناگهان خواهد آمد. در لحظه‌ای منکسر خواهد شد وشفا نخواهد یافت.

Therefore his disaster will overtake him in an instant; in a moment he will be broken beyond healing.

۱۶ 16 شش چیز است که خداوند از آنها نفرت دارد، بلکه هفت چیز که نزد جان وی مکروه است.

There are six things that Yahweh hates, seven that are disgusting to him.

۱۷ 17 چشمان متکبر و زبان دروغگو، ودستهایی که خون بی‌گناه را می‌ریزد.

The eyes of a proud person, a tongue that lies, hands that shed the blood of innocent people,

۱۸ 18 دلی که تدابیر فاسد را اختراع می‌کند. پایهایی که درزیان کاری تیزرو می‌باشند.

a heart that invents wicked schemes, feet that quickly run to do evil,

۱۹ 19 شاهد دروغگو که به کذب متکلم شود. و کسی‌که در میان برادران نزاعها بپاشد.

a witness who breathes out lies and one who sows discord among brothers.

۲۰ 20 ‌ای پسر من اوامر پدر خود را نگاه دار وتعلیم مادر خویش را ترک منما.

My son, obey the command of your father and do not forsake the teaching of your mother.

۲۱ 21 آنها را بر دل خود دائم ببند، و آنها را بر گردن خویش بیاویز.

Always bind them on your heart; tie them about your neck.

۲۲ 22 حینی که به راه می‌روی تو را هدایت خواهد نمود، و حینی که می‌خوابی بر تو دیده بانی خواهد کرد، و وقتی که بیدار شوی با تو مکالمه خواهد نمود.

When you walk, they will guide you; when you sleep, they will watch over you; and when you wake up, they will teach you.

۲۳ 23 زیرا که احکام (ایشان ) چراغ وتعلیم (ایشان ) نور است، و توبیخ تدبیرآمیز طریق حیات‌است.

For the commands are a lamp, and the teaching is a light; the corrections that come by instruction are the way of life.

۲۴ 24 تا تو را از زن خبیثه نگاه دارد، و ازچاپلوسی زبان زن بیگانه.

It keeps you from the immoral woman, from the smooth words of an immoral woman.

۲۵ 25 در دلت مشتاق جمال وی مباش، و از پلکهایش فریفته مشو،

Do not lust in your heart after her beauty and do not let her capture you with her eyelashes.

۲۶ 26 زیرا که به‌سبب زن زانیه، شخص برای یک قرص نان محتاج می‌شود، و زن مرد دیگر، جان گرانبها را صید می‌کند.

Sleeping with a prostitute can cost the price of a loaf of bread, but the wife of another may cost you your very life.

۲۷ 27 آیا کسی آتش را درآغوش خود بگیرد و جامه‌اش سوخته نشود؟

Can a man carry a fire against his chest without burning his clothes?

۲۸ 28 یا کسی بر اخگرهای سوزنده راه رود وپایهایش سوخته نگردد؟

Can a man walk on hot coals without scorching his feet?

۲۹ 29 همچنین است کسی‌که نزد زن همسایه خویش داخل شود، زیرا هر‌که او را لمس نماید بی‌گناه نخواهد ماند.

So is the man who sleeps with his neighbor's wife; the one who sleeps with her will not go unpunished.

۳۰ 30 دزد را اهانت نمی کنند اگر دزدی کند تاجان خود را سیر نماید وقتی که گرسنه باشد.

People do not despise a thief if he steals to satisfy his need when he is hungry.

۳۱ 31 لیکن اگر گرفته شود، هفت چندان رد خواهدنمود و تمامی اموال خانه خود را خواهد داد.

Yet if he is caught, he will pay back seven times what he stole; he must give up everything of value in his house.

۳۲ 32 اما کسی‌که با زنی زنا کند، ناقص العقل است وهر‌که چنین عمل نماید، جان خود را هلاک خواهد ساخت.

The one who commits adultery has no sense; the one who does it destroys himself.

۳۳ 33 او ضرب و رسوایی خواهدیافت، و ننگ او محو نخواهد شد.

Wounds and shame are what he deserves and his disgrace will not be wiped away.

۳۴ 34 زیرا که غیرت، شدت خشم مرد است و در روز انتقام، شفقت نخواهد نمود.

For jealousy makes a man furious; he will show no mercy when he takes his revenge.

۳۵ 35 بر هیچ کفاره‌ای نظرنخواهد کرد و هر‌چند عطایا را زیاده کنی، قبول نخواهد نمود.

He will accept no compensation and he cannot be bought off, though you offer him many gifts.