امثال 25

۱ 1 اینها نیز از امثال سلیمان است که مردان حزقیا، پادشاه یهودا آنها را نقل نمودند.

These are more proverbs of Solomon, copied by the men of Hezekiah, king of Judah.

۲ 2 مخفی داشتن امر جلال خدا است، و تفحص نمودن امر جلال پادشاهان است.

It is the glory of God to conceal a matter, but the glory of kings to search it out.

۳ 3 آسمان را در بلندیش و زمین را در عمقش، ودل پادشاهان را تفتیش نتوان نمود.

Like the heavens are for height and the earth is for depth, so the heart of kings is unsearchable.

۴ 4 درد را از نقره دور کن، تا ظرفی برای زرگربیرون آید.

Remove the dross from the silver and a metal worker can use the silver in his craft.

۵ 5 شریران را از حضور پادشاه دور کن، تاکرسی او در عدالت پایدار بماند.

Even so, remove wicked people from the presence of the king and his throne will be established by doing what is right.

۶ 6 در حضور پادشاه خویشتن را برمیفراز، و درجای بزرگان مایست،

Do not honor yourself in the king's presence and do not stand in the place designated for great people.

۷ 7 زیرا بهتر است تو را گفته شود که اینجا بالابیا، از آنکه به حضور سروری که چشمانت او رادیده است تو را پایین برند.

It is better for him to say to you, “Come up here,” than for him to humiliate you before a nobleman. What you have witnessed,

۸ 8 برای نزاع به تعجیل بیرون مرو، مبادا درآخرش چون همسایه ات تو را خجل سازد، ندانی که چه باید کرد.

do not bring quickly to trial. For what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?

۹ 9 دعوی خود را با همسایه ات بکن، اما رازدیگری را فاش مساز،

Argue your case between you and your neighbor himself and do not disclose another's secret,

۱۰ 10 مبادا هر‌که بشنود تو را ملامت کند، وبدنامی تو رفع نشود.

or else the one who hears you will bring shame upon you and an evil report about you that cannot be silenced.

۱۱ 11 سخنی که در محلش گفته شود، مثل سیبهای طلا در مرصعکاری نقره است.

Apples of gold in settings of silver is a word spoken in the right situation.

۱۲ 12 مودب حکیم برای گوش شنوا، مثل حلقه طلا و زیور زر خالص است.

A gold ring or jewelry made of fine gold is a wise rebuke to a listening ear.

۱۳ 13 رسول امین برای فرستندگان خود، چون خنکی یخ در موسم حصاد می‌باشد، زیرا که جان آقایان خود را تازه می‌کند.

Like the cold of snow at harvest time is a faithful messenger for those who sent him; he brings back the life of his masters.

۱۴ 14 کسی‌که از بخششهای فریبنده خود فخرمی کند، مثل ابرها و باد بی‌باران است.

Clouds and wind without rain is the one who boasts about a gift he does not give.

۱۵ 15 با تحمل داور را به رای خود توان آورد، وزبان ملایم، استخوان را می‌شکند.

With patience a ruler can be persuaded and a soft tongue can break a bone.

۱۶ 16 اگر عسل یافتی بقدر کفایت بخور، مبادا ازآن پر شده، قی کنی.

If you find honey, eat just enough— otherwise, having too much of it, you vomit it up.

۱۷ 17 پای خود را از زیاد رفتن به خانه همسایه ات باز دار، مبادا از تو سیر شده، از تونفرت نماید.

Do not set your foot in your neighbor's house too often, he may become tired of you and hate you.

۱۸ 18 کسی‌که درباره همسایه خود شهادت دروغ دهد، مثل تبرزین و شمشیر و تیر تیز است.

A man who bears false witness against his neighbor is like a club used in war, or a sword, or a sharp arrow.

۱۹ 19 اعتماد بر خیانتکار در روز تنگی، مثل دندان کرم زده و پای مرتعش می‌باشد.

An unfaithful man in whom you trust in a time of trouble is like a bad tooth or a foot that slips.

۲۰ 20 سراییدن سرودها برای دلتنگ، مثل کندن جامه در وقت سرما و ریختن سرکه بر شوره است.

Like a person who takes off a garment in cold weather, or like vinegar poured upon carbonate of soda, is the one who sings songs to a heavy heart.

۲۱ 21 اگر دشمن تو گرسنه باشد او را نان بخوران، و اگر تشنه باشد او را آب بنوشان،

If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink,

۲۲ 22 زیرا اخگرها بر سرش خواهی انباشت، وخداوند تو را پاداش خواهد داد.

for you will shovel coals of fire on his head and Yahweh will reward you.

۲۳ 23 چنانکه باد شمال باران می‌آورد، همچنان زبان غیبتگو چهره را خشمناک می‌سازد.

As surely as the north wind brings rain, so a tongue that tells secrets will result in angry faces.

۲۴ 24 ساکن بودن در گوشه پشت بام بهتر است ازبودن با زن جنگجو در خانه مشترک.

It is better to live on a corner of the roof than in a house shared with a quarreling wife.

۲۵ 25 خبر خوش از ولایت دور، مثل آب سردبرای جان تشنه است.

Like cold waters to one who is thirsty, so is good news from a far country.

۲۶ 26 مرد عادل که پیش شریر خم شود، مثل چشمه گل آلود و منبع فاسد است.

Like a fouled spring or a ruined fountain is a righteous person tottering before wicked people.

۲۷ 27 زیاد عسل خوردن خوب نیست، همچنان طلبیدن جلال خود جلال نیست.

It is not good to eat too much honey; that is like searching for honor after honor.

۲۸ 28 کسی‌که بر روح خود تسلط ندارد، مثل شهر منهدم و بی‌حصار است.

A person without self-control is like a city breached and without walls.