امثال 23

۱ 1 چون با حاکم به غذا خوردن نشینی، درآنچه پیش روی تو است تامل نما.

When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;

۲ 2 و اگر مرد اکول هستی کارد بر گلوی خودبگذار.

put a knife to your throat if you are a man given to appetite.

۳ 3 به خوراکهای لطیف او حریص مباش، زیراکه غذای فریبنده است.

Do not be desirous of his dainties, since they are deceitful food.

۴ 4 برای دولتمند شدن خود را زحمت مرسان واز عقل خود باز ایست.

Do not weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.

۵ 5 آیا چشمان خود را بر آن خواهی دوخت که نیست می‌باشد؟ زیرا که دولت البته برای خودبالها می‌سازد، و مثل عقاب در آسمان می‌پرد.

Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.

۶ 6 نان مرد تنگ نظر را مخور، و به جهت خوراکهای لطیف او حریص مباش.

Do not eat the food of him who has a stingy eye, and do not crave his delicacies,

۷ 7 زیرا چنانکه در دل خود فکر می‌کند خود اوهمچنان است. تو را می‌گوید: بخور و بنوش، امادلش با تو نیست.

for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.

۸ 8 لقمه‌ای را که خورده‌ای قی خواهی کرد، وسخنان شیرین خود را بر باد خواهی داد.

You will vomit up the morsel which you have eaten and waste your pleasant words.

۹ 9 به گوش احمق سخن مگو، زیرا حکمت کلامت را خوار خواهد شمرد.

Do not speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.

۱۰ 10 حد قدیم را منتقل مساز، و به مزرعه یتیمان داخل مشو،

Do not move the ancient boundary stone. Do not encroach on the fields of the fatherless,

۱۱ 11 زیرا که ولی ایشان زورآور است، و با تو دردعوی ایشان مقاومت خواهد کرد.

for their Defender is strong. He will plead their case against you.

۱۲ 12 دل خود را به ادب مایل گردان، و گوش خود را به کلام معرفت.

Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.

۱۳ 13 از طفل خود تادیب را باز مدار که اگر او رابا چوب بزنی نخواهد مرد،

Do not withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.

۱۴ 14 پس او را با چوب بزن، و جان او را از هاویه نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Punish him with the rod, and save his soul from Sheol (Sheol h7585).

۱۵ 15 ‌ای پسر من اگر دل تو حکیم باشد، دل من (بلی دل ) من شادمان خواهد شد.

My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine.

۱۶ 16 و گرده هایم وجد خواهد نمود، هنگامی که لبهای تو به راستی متکلم شود.

Yes, my heart will rejoice when your lips speak what is right.

۱۷ 17 دل تو به جهت گناهکاران غیور نباشد، امابه جهت ترس خداوند تمامی روز غیور باش،

Do not let your heart envy sinners, but rather fear the LORD all day long.

۱۸ 18 زیرا که البته آخرت هست، و امید تومنقطع نخواهد شد.

Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.

۱۹ 19 پس تو‌ای پسرم بشنو و حکیم باش، و دل خود را در طریق مستقیم گردان.

Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!

۲۰ 20 از زمره میگساران مباش، و از آنانی که بدنهای خود را تلف می‌کنند.

Do not be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat;

۲۱ 21 زیرا که میگسار و مسرف، فقیر می‌شود وصاحب خواب به خرقه‌ها ملبس خواهد شد.

for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.

۲۲ 22 پدر خویش را که تو را تولید نمود گوش گیر، و مادر خود را چون پیر شود خوار مشمار.

Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.

۲۳ 23 راستی را بخر و آن را مفروش، و حکمت وادب و فهم را.

Buy the truth, and do not sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.

۲۴ 24 پدر فرزند عادل به غایت شادمان می‌شود، و والد پسر حکیم از او مسرور خواهد گشت.

The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.

۲۵ 25 پدرت و مادرت شادمان خواهند شد، ووالده تو مسرور خواهد گردید.

Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!

۲۶ 26 ‌ای پسرم دل خود را به من بده، و چشمان تو به راههای من شاد باشد،

My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.

۲۷ 27 چونکه زن زانیه حفره‌ای عمیق است، و زن بیگانه چاه تنگ.

For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.

۲۸ 28 او نیز مثل راهزن در کمین می‌باشد، وخیانتکاران را در میان مردم می‌افزاید.

Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.

۲۹ 29 وای از آن کیست و شقاوت از آن که ونزاعها از آن کدام و زاری از آن کیست وجراحت های بی‌سبب از آن که و سرخی چشمان از آن کدام؟

Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?

۳۰ 30 آنانی را است که شرب مدام می‌نمایند، و برای چشیدن شراب ممزوج داخل می‌شوند.

Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.

۳۱ 31 به شراب نگاه مکن وقتی که سرخ‌فام است، حینی که حبابهای خود را در جام ظاهر می‌سازد، و به ملایمت فرو می‌رود.

Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.

۳۲ 32 اما در آخر مثل مار خواهد گزید، و مانندافعی نیش خواهد زد.

In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.

۳۳ 33 چشمان تو چیزهای غریب را خواهد دید، و دل تو به چیزهای کج تنطق خواهد نمود،

Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.

۳۴ 34 و مثل کسی‌که در میان دریا می‌خوابدخواهی شد، یا مانند کسی‌که بر سر دکل کشتی می‌خسبد،

Yes, you will be as he who lies down in the middle of the sea, or as he who lies on top of the rigging:

۳۵ 35 و خواهی گفت: مرا زدند لیکن درد رااحساس نکردم، مرا زجر نمودند لیکن نفهمیدم. پس کی بیدار خواهم شد؟ همچنین معاودت می‌کنم و بار دیگر آن را می‌طلبم.

“They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I do not feel it! When will I wake up? I can do it again. I will look for more.”