امثال 22

۱ 1 نیک نامی از کثرت دولتمندی افضل است، و فیض از نقره و طلا بهتر.

A good name is better than many riches. And good esteem is above silver and gold.

۲ 2 دولتمند و فقیر با هم ملاقات می‌کنند، آفریننده هر دوی ایشان خداوند است.

The rich and poor have met one another. The Lord is the maker of them both.

۳ 3 مرد زیرک، بلا را می‌بیند و خویشتن رامخفی می‌سازد و جاهلان می‌گذرند و در عقوبت گرفتار می‌شوند.

The clever saw evil and hid himself. The innocent continued on and was afflicted with damage.

۴ 4 جزای تواضع و خداترسی، دولت و جلال وحیات‌است.

The end of moderation is the fear of the Lord, riches and glory and life.

۵ 5 خارها و دامها در راه کجروان است، اما هرکه جان خود را نگاه دارد از آنها دور می‌شود.

Weapons and swords are on the way of the perverse. But he who guards his own soul withdraws far from them.

۶ 6 طفل را در راهی که باید برود تربیت نما، وچون پیر هم شود از آن انحراف نخواهد ورزید.

The proverb is: A youth is close to his way; even when he is old, he will not withdraw from it.

۷ 7 توانگر بر فقیر تسلط دارد، و مدیون غلام طلب کار می‌باشد.

The rich rule over the poor. And the borrower is servant to the lender.

۸ 8 هر‌که ظلم بکارد بلا خواهد دروید، وعصای غضبش زایل خواهد شد.

Whoever sows iniquity will reap evils, and by the rod of his own wrath he will be consumed.

۹ 9 شخصی که نظر او باز باشد مبارک خواهدبود، زیرا که از نان خود به فقرا می‌دهد.

Whoever is inclined to mercy shall be blessed, for from his bread he has given to the poor. Whoever gives gifts will acquire victory and honor. But he carries away the soul of the receiver.

۱۰ 10 استهزاکننده را دور نما و نزاع رفع خواهدشد، و مجادله و خجالت ساکت خواهد گردید.

Cast out the one who ridicules, and conflict will go out with him, and accusations and insults will cease.

۱۱ 11 هر‌که طهارت دل را دوست دارد، و لبهای ظریف دارد پادشاه دوست او می‌باشد.

Whoever loves cleanness of heart, because of the grace of his lips, will have the king as his friend.

۱۲ 12 چشمان خداوند معرفت را نگاه می‌دارد وسخنان خیانتکاران را باطل می‌سازد.

The eyes of the Lord watch over knowledge. And the words of the iniquitous are supplanted.

۱۳ 13 مرد کاهل می‌گوید شیر بیرون است، و درکوچه‌ها کشته می‌شوم.

The lazy one says: “There is a lion outside. I might be slain in the midst of the streets.”

۱۴ 14 دهان زنان بیگانه چاه عمیق است، و هر‌که مغضوب خداوند باشد در آن خواهد افتاد.

The mouth of a foreign woman is a deep pit; the Lord was angry with him who will fall into it.

۱۵ 15 حماقت در دل طفل بسته شده است، اماچوب تادیب آن را از او دور خواهد کرد.

Foolishness has been bound to the heart of a child, and a rod of discipline shall cause it to flee.

۱۶ 16 هر‌که بر فقیر برای فایده خویش ظلم نماید، و هر‌که به دولتمندان ببخشد البته محتاج خواهد شد.

Whoever slanders the poor, so as to augment his own riches, will give it away to one who is richer, and will be in need.

۱۷ 17 گوش خود را فرا داشته، کلام حکما رابشنو، و دل خود را به تعلیم من مایل گردان،

Incline your ear, and listen to the words of the wise. Then apply your heart to my doctrine.

۱۸ 18 زیرا پسندیده است که آنها را در دل خودنگاه داری، و بر لبهایت جمیع ثابت ماند،

It shall be beautiful to you, if you preserve it in your inner self, and it shall overflow from your lips,

۱۹ 19 تا اعتماد تو بر خداوند باشد. امروز تو راتعلیم دادم،

so that your confidence may be in the Lord. Therefore, I also have revealed it to you this day.

۲۰ 20 آیا امور شریف را برای تو ننوشتم؟ شامل بر مشورت معرفت،

Behold, I have written it for you in three ways, and with meditations and knowledge,

۲۱ 21 تا قانون کلام راستی را اعلام نمایم، و توکلام راستی را نزد فرستندگان خود پس ببری؟

so that I might reveal to you, firmly and with words of truth, in order to respond about these things to those who sent you.

۲۲ 22 فقیر را از آن جهت که ذلیل است تاراج منما، و مسکین را در دربار، ستم مرسان،

Do not act with violence toward the pauper because he is poor. And do not weary the needy at the gate.

۲۳ 23 زیرا خداوند دعوی ایشان را فیصل خواهدنمود، و جان تاراج کنندگان ایشان را به تاراج خواهد داد.

For the Lord will judge his case, and he will pierce those who have pierced his soul.

۲۴ 24 با مرد تندخو معاشرت مکن، و با شخص کج خلق همراه مباش،

Do not be willing to be a friend to an angry man, and do not walk with a furious man,

۲۵ 25 مبادا راههای او را آموخته شوی و جان خود را در دام گرفتار سازی.

lest perhaps you learn his ways, and take up a stumbling block to your soul.

۲۶ 26 از‌جمله آنانی که دست می‌دهند مباش و نه از آنانی که برای قرضها ضامن می‌شوند.

Do not be willing to be with those who certify with their hands, and who offer themselves as a guarantee against debts.

۲۷ 27 اگر چیزی نداری که ادا نمایی پس چرابستر تو را از زیرت بردارد.

For if you do not have the means to restore, what reason should there be for him to take the covering from your bed?

۲۸ 28 حد قدیمی را که پدرانت قرار داده اندمنتقل مساز.

Do not cross beyond the ancient limits that your fathers have set.

۲۹ 29 آیا مردی را که در شغل خویش ماهر باشدمی بینی؟ او در حضور پادشاهان خواهد ایستاد، پیش پست فطرتان نخواهد ایستاد.

Have you seen a man swift in his work? He shall stand in the sight of kings, and not before those who are disreputable.