Exodus 21

1 haec sunt iudicia quae propones eis

So er dei retterne du skal leggja fram for deim:

2 si emeris servum hebraeum sex annis serviet tibi in septimo egredietur liber gratis

Når du kjøper ein hebraisk tenestdreng, so skal han tena seks år; i det sjuande skal han sleppa or tenesta for inkje og vera fri mann.

3 cum quali veste intraverit cum tali exeat si habens uxorem et uxor egredietur simul

Var han einsleg då han kom, so skal han og fara sin veg einsleg; var han gift, so skal kona hans vera med honom.

4 sin autem dominus dederit illi uxorem et peperit filios et filias mulier et liberi eius erunt domini sui ipse vero exibit cum vestitu suo

Hev han fenge ei kona av husbonden sin, og fær søner eller døtter med henne, so skal kona og borni høyra husbonden til, og sjølv skal han fara sin veg einsleg.

5 quod si dixerit servus diligo dominum meum et uxorem ac liberos non egrediar liber

Men segjer tenaren so: «Eg held av husbonden min og kona mi og borni mine; eg vil ikkje vera fri og fara min veg, »

6 offeret eum dominus diis et adplicabitur ad ostium et postes perforabitque aurem eius subula et erit ei servus in saeculum

då skal husbonden føra honom fram for Gud; og leida honom innåt hurdi eller dørskii, og husbonden skal stinga ein syl gjenom øyra hans; sidan skal han tena honom all si tid.

7 si quis vendiderit filiam suam in famulam non egredietur sicut ancillae exire consuerunt

Når ein mann hev selt dotter si til tenestgjenta, so kann ikkje ho tena seg fri liksom drengjerne.

8 si displicuerit oculis domini sui cui tradita fuerit dimittet eam populo autem alieno vendendi non habet potestatem si spreverit eam

Hev husbonden fest henne åt seg sjølv, og so ikkje likar henne, skal han lata henne få kjøpa seg fri; han skal ikkje hava rett til å selja henne til utlendingar, fyrst han ikkje held det han lova henne.

9 sin autem filio suo desponderit eam iuxta morem filiarum faciet illi

Men hevhan fest henne åt son sin, so skal ho njota same retten som døtterne hans eigne.

10 quod si alteram ei acceperit providebit puellae nuptias et vestimenta et pretium pudicitiae non negabit

Tek han seg ei onnor attåt henne, so skal han ikkje lata den fyrste vanta kost eller klæde eller hjåsvæve.

11 si tria ista non fecerit egredietur gratis absque pecunia

Dersom han ikkje let henne få sin rett i desse tri stykki, so skal ho sleppa fri for inkje; ho skal’kje leggja pengar.

12 qui percusserit hominem volens occidere morte moriatur

Den som slær ein mann so han døyr, han skal lata livet.

13 qui autem non est insidiatus sed Deus illum tradidit in manu eius constituam tibi locum quo fugere debeat

Men hev han ikkje lege etter honom, og hev Gud laga det so at hin laut falla for handi hans, so skal eg nemna deg ein fredstad som han kann røma til.

14 si quis de industria occiderit proximum suum et per insidias ab altari meo evelles eum ut moriatur

Når ein mann er so gudlaus at han drep grannen sin med svik, då skal du taka honom, um det so er innmed altaret mitt: han skal døy.

15 qui percusserit patrem suum et matrem morte moriatur

Den som slær far sin eller mor si, skal lata livet.

16 qui furatus fuerit hominem et vendiderit eum convictus noxae morte moriatur

Den som tek ein mann og sel honom eller held honom fanga, skal lata livet.

17 qui maledixerit patri suo et matri morte moriatur

Den som bannar far sin eller mor si, skal lata livet.

18 si rixati fuerint viri et percusserit alter proximum suum lapide vel pugno et ille mortuus non fuerit sed iacuerit in lectulo

Når tvo trættar, og den eine slær den andre med ein stein eller med neven, og hin ikkje døyr, men vert sengeliggjande,

19 si surrexerit et ambulaverit foris super baculum suum innocens erit qui percussit ita tamen ut operas eius et inpensas in medicos restituat

og sidan kjem upp att, og gjeng ute med stav, då skal den som slo vera saklaus. Men han skal halda den andre skadelaus for den tidi han var ufør til arbeid, og kosta full lækjedom på honom.

20 qui percusserit servum suum vel ancillam virga et mortui fuerint in manibus eius criminis reus erit

Når ein mann slær drengen eller tenestgjenta si med ein stav, so dei døyr under henderne hans, då skal det hemnast.

21 sin autem uno die supervixerit vel duobus non subiacebit poenae quia pecunia illius est

Men liver dei ein dag eller tvo etterpå, so skal det ikkje hemnast; for dei var hans eigedom.

22 si rixati fuerint viri et percusserit quis mulierem praegnantem et abortivum quidem fecerit sed ipsa vixerit subiacebit damno quantum expetierit maritus mulieris et arbitri iudicarint

Når folk er i hop og slæst, og dei støyter til ei fremmeleg kvinna, so ho fer ille, men ikkje elles fær noko mein, so skal den som gjorde det gjeva i skadebot so mykje som mannen hennar legg på honom, eller og skal dei gjeva det under menner.

23 sin autem mors eius fuerit subsecuta reddet animam pro anima

Men er det nokon som fær mein, so skal du gjeva liv for liv,

24 oculum pro oculo dentem pro dente manum pro manu pedem pro pede

auga for auga, tonn for tonn, hand for hand, fot for fot,

25 adustionem pro adustione vulnus pro vulnere livorem pro livore

og taka brune for brune, sår for sår, flengja for flengja.

26 si percusserit quispiam oculum servi sui aut ancillae et luscos eos fecerit dimittet liberos pro oculo quem eruit

Når ein mann slær drengen sin, eller tenestgjenta si, i auga, so det vert unytt, so skal han til bot for auga gjeva deim frie.

27 dentem quoque si excusserit servo vel ancillae suae similiter dimittet eos liberos

Slær han ut ei tonn på deim, so skal han gjeva deim frie til bot for tonni.

28 si bos cornu petierit virum aut mulierem et mortui fuerint lapidibus obruetur et non comedentur carnes eius dominusque bovis innocens erit

Når ein ukse stangar mann eller kona so dei døyr, då skal uksen steinast, og kjøtet må ikkje etast; eigarmannen er saklaus.

29 quod si bos cornipeta fuerit ab heri et nudius tertius et contestati sunt dominum eius nec reclusit eum occideritque virum aut mulierem et bos lapidibus obruetur et dominum illius occident

Men hev uksen fyrr vore olm, og eigaren er vara um det, og endå ikkje agtar honom, og han sidan drep mann eller kona, so skal uksen steinast, og eigaren skal og lata livet.

30 quod si pretium ei fuerit inpositum dabit pro anima sua quicquid fuerit postulatus

Vil dei taka bøter, so skal han gjeva i løysepening for livet sitt so mykje som dei legg på honom.

31 filium quoque et filiam si cornu percusserit simili sententiae subiacebit

Stangar uksen svein eller møy, so gjeld same retten.

32 si servum ancillamque invaserit triginta siclos argenti dabit domino bos vero lapidibus opprimetur

Stangar han dreng eller tenestgjenta, so skal eigaren bøta tretti sylvdalar til husbonden deira, og uksen skal steinast.

33 si quis aperuerit cisternam et foderit et non operuerit eam cecideritque bos vel asinus in eam

Når ein mann let ein brunn standa open, eller grev ein brunn og ikkje tekkjer yver, og ukse eller asen dett ned i,

34 dominus cisternae reddet pretium iumentorum quod autem mortuum est ipsius erit

då skal den som eig brunnen, gjera lika for det: han skal gjeva den som åtte dyret pengar att i staden, men den daude skrotten skal vera hans.

35 si bos alienus bovem alterius vulnerarit et ille mortuus fuerit vendent bovem vivum et divident pretium cadaver autem mortui inter se dispertient

Når uksen åt ein mann stangar i hel ein framand ukse, då skal eigarane selja den uksen som liver, og byta pengarne millom seg, og den daude uksen skal dei og byta.

36 sin autem sciebat quod bos cornipeta esset ab heri et nudius tertius et non custodivit eum dominus suus reddet bovem pro bove et cadaver integrum accipiet

Men er det kunnigt at uksen var olm, og eigaren ikkje hev agta honom, so skal han gjeva ein ukse i staden, og sjølv hava den daude.