Proverbiorum 22

1 Melius est nomen bonum, quam divitiae multae: super argentum et aurum, gratia bona.

Eit godt namn er meir verdt enn rikdom stor, og manntekkje betre enn sylv og gull.

2 Dives, et pauper obviaverunt sibi: utriusque operator est Dominus.

Rik og fatig råkast, Herren hev skapt deim alle.

3 Callidus videt malum, et abscondit se: innocens pertransiit, et afflictus est damno.

Den kloke ser fåren og gøymer seg, men fåmingar renner fram og lyt bøta for det.

4 Finis modestiae timor Domini, divitiae et gloria et vita.

Løn for spaklynde og otte for Herren er rikdom og æra og liv.

5 Arma et gladii in via perversi: custos autem animae suae longe recedit ab eis.

Klunger og snaror er på den vegen den falske gjeng, den som agtar si sjæl, held seg burte frå deim.

6 Proverbium est: Adolescens iuxta viam suam, etiam cum senuerit, non recedet ab ea.

Lær guten etter som guten er, so vik han ikkje ifrå det, um han vert gamall.

7 Dives pauperibus imperat: et qui accipit mutuum, servus est foenerantis.

Rikmann rå’r yver fatigfolk, og den som fær lån, vert træl for den som gjev.

8 Qui seminat iniquitatem, metet mala, et virga irae suae consummabitur.

Den som sår urett, skal hausta vondt, og hans ovmods ris fær ein ende.

9 Qui pronus est ad misericordiam, benedicetur: de panibus enim suis dedit pauperi. Victoriam et honorem acquiret qui dat munera: animam autem aufert accipientium.

Den godhjarta vert velsigna, for han gjev sitt brød til armingen.

10 Eiice derisorem, et exibit cum eo iurgium, cessabuntque causae et contumeliae.

Jaga spottaren ut, so gjeng trætta med, og for skjemsla og kiv fær du fred.

11 Qui diligit cordis munditiam, propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem.

Den som elskar hjartans reinleik, den som talar vænt, han hev kongen til ven.

12 Oculi Domini custodiunt scientiam: et supplantantur verba iniqui.

Herrens augo vaktar kunnskap, men ord frå den utrue støyter han um.

13 Dicit piger: Leo est foris, in medio platearum occidendus sum.

Letingen segjer: «Det er ei løva der ute, eg kunde verta drepen midt på gata.»

14 Fovea profunda, os alienae: cui iratus est Dominus, incidet in eam.

Ei djup grav er skjøkjemunn, den som Herren er harm på, skal falla nedi.

15 Stultitia colligata est in corde pueri, et virga disciplinae fugabit eam.

Vitløysa heng fast ved hjarta hjå guten, men tukteriset driv henne burt frå han.

16 Qui calumniatur pauperem, ut augeat divitias suas, dabit ipse ditiori, et egebit.

Trykkjer du armingen, vert det honom til vinning, gjev du den rike, vert det berre til tap.

17 Fili mi! Inclina aurem tuam, et audi verba sapientium: appone autem cor ad doctrinam meam.

Lut øyra ned og høyr på ord av vismenn vend hjarta til min kunnskap!

18 quae pulchra erit tibi, cum servaveris eam in ventre tuo, et redundabit in labiis tuis:

For det er vænt at du deim varar i ditt hjarta; gjev dei må vera reiduge på dine lippor!

19 Ut sit in Domino fiducia tua, unde et ostendi eam tibi hodie.

Av di du skal lita på Herren, lærer eg deg i dag, just deg.

20 Ecce descripsi eam tibi tripliciter, in cogitationibus et scientia:

Hev eg’kje skrive fyndord til deg med råder og kunnskap

21 ut ostenderem tibi firmitatem, et eloquia veritatis, respondere ex his illis, qui miserunt te.

til å kunngjera deg det som rett er, sannings ord, so du med sannings ord kann svara deim som sender deg?

22 Non facias violentiam pauperi, quia pauper est: neque conteras egenum in porta:

Plundra ikkje ein fatigmann av di han er fatig, og tred ikkje armingen ned i porten!

23 quia iudicabit Dominus causam eius, et configet eos, qui confixerunt animam eius.

For Herren skal føra saki deira og taka livet deira som tek ifrå deim.

24 Noli esse amicus homini iracundo, neque ambules cum viro furioso:

Gjev deg ikkje i lag med ein som snart vert vreid, og gakk ikkje med ein bråsinna mann,

25 ne forte discas semitas eius, et sumas scandalum animae tuae.

at du ikkje skal venja deg til hans vegar og få sett ei snara for livet ditt!

26 Noli esse cum his, qui defigunt manus suas, et qui vades se offerunt pro debitis:

Ver ei millom deim som gjev handtak, millom deim som borgar for skuld!

27 si enim non habes unde restituas, quid causae est ut tollat operimentum de cubili tuo?

Når du inkje hev å betala med, kvifor skal dei taka sengi di burt under deg?

28 Ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui.

Flyt ikkje gamall merkestein som federne dine hev sett!

29 Vidisti virum velocem in opere suo? coram regibus stabit, nec erit ante ignobiles.

Ser du ein mann som er dugleg i arbeidet, han skal tena hjå kongar og ikkje hjå småfolk.