Proverbiorum 20

1 Luxuriosa res, vinum, et tumultuosa ebrietas: quicumque his delectatur, non erit sapiens.

Vinen er ein spottar, rusdrykken ein ståkar, ingen som tumlar av honom, er vis.

2 Sicut rugitus leonis, ita et terror regis: qui provocat eum, peccat in animam suam.

Den rædsla kongen vekkjer, er som løveburing, den som fær hans vreide på seg, set livet sitt på spel.

3 Honor est homini, qui separat se a contentionibus: omnes autem stulti miscentur contumeliis.

Mannsens æra er å halda seg frå trætta, men kvar uviting glefser til.

4 Propter frigus piger arare noluit: mendicabit ergo aestate, et non dabitur illi.

Letingen pløgjer ikkje um hausten, i skurdonni leitar han fåfengt etter grøda.

5 Sicut aqua profunda, sic consilium in corde viri: sed homo sapiens exhauriet illud.

Råd i mannsens hjarta er som vatn i djupet, men ein skynsam mann kann draga det upp.

6 Multi homines misericordes vocantur: virum autem fidelem quis inveniet?

Mest kvar mann råkar ein som elskar honom, men kven finn ein som er å lita på?

7 Iustus, qui ambulat in simplicitate sua, beatos post se filios derelinquet.

Den som ferdast ulastande og er rettferdig, sæle er borni hans etter honom.

8 Rex, qui sedet in solio iudicii, dissipat omne malum intuitu suo.

Ein konge som sit på domarstol, skil ut alt vondt med augo sine.

9 Quis potest dicere: Mundum est cor meum, purus sum a peccato?

Kven kann segja: «Eg hev halda hjarta reint og er fri frå syndi mi?»

10 Pondus et pondus, mensura et mensura: utrumque abominabile est apud Deum.

Tvo slag vegt og tvo slag mål er båe tvo ein styggedom for Herren.

11 Ex studiis suis intelligitur puer, si munda et recta sint opera eius.

Alt guten syner i si gjerd um ferdi hans vert rein og rett.

12 Aurem audientem, et oculum videntem, Dominus fecit utrumque.

Øyra som høyrer og auga som ser - Herren hev skapt deim båe tvo.

13 Noli diligere somnum, ne te egestas opprimat: aperi oculos tuos, et saturare panibus.

Elska ikkje svevn, for då vert du fatig, haldt augo uppe, so fær du brød til mette.

14 Malum est, malum est, dicit omnis emptor: et cum recesserit, tunc gloriabitur.

«Klent, klent!» segjer kjøparen, men når han gjeng burt, so rosar han seg.

15 Est aurum, et multitudo gemmarum: vas autem pretiosum labia scientiae.

Vel finst det gull og mange perlor, men dyraste gogni er lippor med kunnskap.

16 Tolle vestimentum eius, qui fideiussor extitit alieni, et pro extraneis aufer pignus ab eo.

Tak klædi hans! for han hev borga for ein annan, og panta honom for framande!

17 Suavis est homini panis mendacii: et postea implebitur os eius calculo.

Søtt er for mannen det brød han hev fenge med fals, men sidan vert munnen hans full av småstein.

18 Cogitationes consiliis roborantur: et gubernaculis tractanda sunt bella.

Råder vert stødige med rådleggjing, få då klok styring når du fører krig!

19 Ei, qui revelat mysteria, et ambulat fraudulenter, et dilatat labia sua, ne commiscearis.

Den som fer med drøs, ber løynråd ut, og gapen skal du ikkje hava noko med.

20 Qui maledicit patri suo, et matri, extinguetur lucerna eius in mediis tenebris.

Den som bannar far og mor, hans lampa skal slokna i kolmyrkret.

21 Hereditas, ad quam festinatur in principio, in novissimo benedictione carebit.

Ein arv som ein i fyrstundes er for fus på, vert på slutten utan velsigning.

22 Ne dicas: Reddam malum: expecta Dominum, et liberabit te.

Seg ikkje: «Eg vil løna med vondt!» Venta på Herren, han vil hjelpa deg.

23 Abominatio est apud Dominum pondus et pondus: statera dolosa non est bona.

Tvo slag vegt er ein styggedom for Herren, og den falske skålvegt er ikkje god.

24 A Domino diriguntur gressus viri: quis autem hominum intelligere potest viam suam?

Frå Herren kjem mannsens stig, og kor kann eit menneskje skyna sin veg?

25 Ruina est homini devotare sanctos, et post vota retractare.

Fårlegt er det for eit menneskje å vigsla eitkvart tankelaust, og fyrst granska lovnaden etterpå.

26 Dissipat impios rex sapiens, et incurvat super eos fornicem.

Ein vis konge skil ut dei gudlause og let hjulet ganga yver deim.

27 Lucerna Domini spiraculum hominis, quae investigat omnia secreta ventris.

Menneskjens ånd er Herrens lampa, og ho ransakar alle rom i hjarta.

28 Misericordia, et veritas custodiunt regem, et roboratur clementia thronus eius.

Kjærleik og truskap er vakt um kongen, og han styd sin kongsstol på kjærleik.

29 Exultatio iuvenum, fortitudo eorum: et dignitas senum canities.

Ei æra for ungdomar er deira kraft, og ein prydnad for dei gamle er grått hår.

30 Livor vulneris absterget mala: et plagae in secretioribus ventris.

Svidande sår reinser burt det vonde, ja, slag reinsar hjartans inste rom.