Lucas 6
1 Pa jun qꞌij rech Uxlanem are tajin kabꞌin ri Jesús pa nikꞌaj ulew ri tikom, ri utijoxelabꞌ xkichapleꞌj uchꞌupik ri ujolom ri tiriko, xkichꞌolo xuqujeꞌ xkichapleꞌj utijik.
Factum est autem in sabbato secundo primo, cum transiret per sata, vellebant discipuli eius spicas, et manducabant confricantes manibus.
2 E kꞌo nikꞌaj fariseos xkibꞌij che ri Jesús: ¿Jas che ri atijoxelabꞌ kakibꞌan ri man yaꞌtal ta ubꞌanik pa ri qꞌij rech uxlanem?
Quidam autem Pharisaeorum, dicebant illis: Quid facitis quod non licet in sabbatis?
3 Ri Jesús xutzalij uwach ri kitzij, xubꞌij: ¿La man lo isikꞌim ri tzꞌibꞌatalik, kubꞌij jas xkꞌulmataj rukꞌ ri David xuqujeꞌ ri e rachiꞌl are xenumik?
Et respondens Iesus ad eos, dixit: Nec hoc legistis quod fecit David, cum esurisset ipse, et qui cum illo erant?
4 Xok bꞌik pa ri rachoch ri Dios, xuqꞌipij ri taqanik are xutij ri tyoxalaj kaxlan wa xuqujeꞌ xuya ke ri rachiꞌl, we kaxlan wa ri xkitijo xwi taqal chike kakitijo ri e chꞌawenelabꞌ cho ri Dios.
quomodo intravit in domum Dei, et panes propositionis sumpsit, et manducavit, et dedit his, qui cum ipso erant: quos non licet manducare nisi tantum sacerdotibus?
5 Xuqujeꞌ xubꞌij ri Jesús: ri uKꞌojol ri Achi are ajchoqꞌe ri qꞌij rech uxlanem.
Et dicebat illis: Quia Dominus est Filius hominis, etiam sabbati.
6 Pa jun qꞌij rech uxlanem, are tajin kuya kꞌutuꞌn ri Jesús pa ri Sinagoga, kꞌo kꞌu jun achi, kaminaq ri wiqiqꞌabꞌ uqꞌabꞌ.
Factum est autem in alio sabbato, ut intraret in synagogam, et doceret. Et erat ibi homo, et manus eius dextra erat arida.
7 Ri aꞌjtijabꞌ rech ri taqanik xuqujeꞌ ri fariseos xkikꞌakꞌaleꞌj ri Jesús, ri kichomanik are chi we ri Jesús kukunaj ri achi pa ri qꞌij rech uxlanem, kakimol umak rumal cher kachakun pa ri qꞌij rech uxlanem.
Observabant autem Scribae, et Pharisaei si in sabbato curaret: ut invenirent unde accusarent eum.
8 Retaꞌm kꞌu ri Jesús ri kichomanik, xubꞌij che ri achi: Chatan loq, chattakꞌal chikiwach konojel. Ri achi kꞌut xtakꞌiꞌk chikiwach konojel ri winaq.
Ipse vero sciebat cogitationes eorum: et ait homini, qui habebat manum aridam: Surge, et sta in medium. Et surgens stetit.
9 Xubꞌij ri Jesús chike ri winaq ri kakimol umak: Kꞌo jun kꞌotbꞌal chiꞌ kawaj kinbꞌan chiꞌwe: ¿Jas ri utz kaqabꞌan pa ri qꞌij rech uxlanem, la are utz kabꞌan ri utzilal o are utz kabꞌan ri etzelal? ¿La are utz kakol jun kꞌaslemal o kakꞌis puꞌwiꞌ jun kꞌaslemal?
Ait autem ad illos Iesus: Interrogo vos si licet sabbatis benefacere, an male: animam salvam facere, an perdere?
10 Ri Jesús xuꞌkaꞌyej pa kijujunal konojel ri winaq ri e chemel chirij, kꞌa te riꞌ xubꞌij che ri achi: Chayuqu le aqꞌabꞌ. Are xuquq ri uqꞌabꞌ, xutzirik.
Et circumspectis omnibus dixit homini: Extende manum tuam. Et extendit: et restituta est manus eius.
11 Ri fariseos xuqujeꞌ ri aꞌjtijabꞌ rech ri taqanik sibꞌalaj xejiqꞌ che koyawal are xkil ri xkꞌulmatajik, xkichapleꞌj kꞌu uchomaxik jas kakibꞌan che ri Jesús.
Ipsi autem repleti sunt insipientia, et colloquebantur ad invicem, quidnam facerent de Iesu.
12 Jubꞌiqꞌ qꞌotaj ikꞌowinaq we jastaq riꞌ, xpaqiꞌ ri Jesús puꞌwiꞌ jun juyubꞌ chubꞌanik chꞌawem. Jun aqꞌabꞌ xubꞌan chꞌawem cho ri Dios.
Factum est autem in illis diebus, exiit in montem orare, et erat pernoctans in oratione Dei.
13 Are xsaqirik, xuꞌsikꞌij konojel ri utijoxelabꞌ, xuchaꞌ kabꞌlajuj chike, xuya bꞌe chike kux e tereneꞌl taq re. Are waꞌ ri kibꞌiꞌ:
Et cum dies factus esset, vocavit discipulos suos: et elegit duodecim ex ipsis (quos et Apostolos nominavit)
14 ri Simón ri xubꞌij Pedro che, ri Andrés uchaqꞌ ri Pedro, ri Jacobo, ri Juan, ri Felipe, ri Bartolomé,
Simonem, quem cognominavit Petrum, et Andream fratrem eius, Iacobum, et Ioannem, Philippum, et Bartholomaeum,
15 ri Mateo xuqujeꞌ ri Tomás, ri Jacobo ukꞌojol ri Alfeo, ri Simón ri kabꞌix “Zelote” che,
Matthaeum, et Thomam, Iacobum Alphaei, et Simonem, qui vocatur zelotes,
16 ri Judas ri uchaqꞌ ri Jacobo, xuqujeꞌ ri Judas Iscariote ri xkꞌayin ri Jesús.
et Iudam Iacobi, et Iudam Iscariotem, qui fuit proditor.
17 Are xeqaj loq kipetik puꞌwiꞌ ri juyubꞌ, xekanaj cho jun nimalaj saq, sibꞌalaj kꞌi winaq e teren chirij ri Jesús, jaljoj taq kepe wi, e kꞌo aꞌj Judea, aꞌj Jerusalén, xuqujeꞌ aꞌj Tiro xuqujeꞌ Sidón.
Et descendens cum illis, stetit in loco campestri, et turba discipulorum eius, et multitudo copiosa plebis ab omni Iudaea, et Ierusalem, et maritima, et Tyri, et Sidonis,
18 We winaq riꞌ xoꞌpan chutatabꞌexik ri Jesús rech kekunataj che ri yabꞌilal, xuqujeꞌ rech keꞌl bꞌik ri itzel taq uxlabꞌal ri kꞌo chike, jeriꞌ xekunatajik.
qui venerant ut audirent eum, et sanarentur a languoribus suis. Et qui vexabantur a spiritibus immundis, curabantur.
19 Konojel ri winaq kakaj kakichap ri Jesús, rumal cher sibꞌalaj kꞌo ukwinem kakunanik.
Et omnis turba quaerebat eum tangere: quia virtus de illo exibat, et sanabat omnes.
20 Xubꞌij ri Jesús chike ri utijoxelabꞌ: Utz iwe ri ix mebꞌa rumal cher iwech ri ajawarem rech ri Dios.
Et ipse elevatis oculis in discipulis suis, dicebat: Beati pauperes: quia vestrum est regnum Dei.
21 Utz iwe ri kixnum kamik rumal cher kayaꞌtaj na iwa rech kakubꞌiꞌ ikꞌuꞌx. Utz iwe ri kixoqꞌ kamik, rumal cher kixtzeꞌtzet na.
Beati, qui nunc esuritis: quia saturabimini. Beati, qui nunc fletis: quia ridebitis.
22 Utz iwe are kixetzelaxik, are kabꞌan nitzꞌ chiꞌwe, are kabꞌix kꞌax taq tzij chiꞌwe, xuqujeꞌ man kaya ta iqꞌij, xa rumal cher ixkojoninaq che ri uKꞌojol ri Achi.
Beati eritis cum vos oderint homines, et cum separaverint vos, et exprobraverint, et eiicerint nomen vestrum tamquam malum propter Filium hominis.
23 Sibꞌalaj chixkiꞌkotoq are kakꞌulmataj we riꞌ iwukꞌ. Chixchꞌoplajoq rumal cher ixrayeꞌm jun nimalaj tojbꞌal iwe pa ri kaj. Naꞌtaj chiꞌwe chi jeriꞌ xkibꞌan ri kitat kinan we winaq riꞌ chike ri e qꞌalajisal taq utzij ri Dios ojer.
Gaudete in illa die, et exultate: ecce enim merces vestra multa est in caelo: secundum haec enim faciebant Prophetis patres eorum.
24 Kꞌax iwe ix qꞌinom taq winaq, rumal cher ri ikiꞌkotemal xaq xwi chanim xuqujeꞌ xaq xwi cho ri uwachulew.
Verumtamen vae vobis divitibus, qui habetis consolationem vestram.
25 Nimalaj kꞌaxkꞌolal iwayeꞌm ri kixnoꞌjitajik, xuqujeꞌ ixchomaꞌq. Rumal cher kape na jun nimalaj wiꞌjal pa iwiꞌ. Nimalaj kꞌaxkꞌolal iwayeꞌm ix ri kixtzeꞌn kamik rumal cher ri itzeꞌ kakꞌexetaj na pa oqꞌej xuqujeꞌ pa kꞌax.
Vae vobis, qui saturati estis: quia esurietis. Vae vobis, qui ridetis nunc: quia lugebitis et flebitis.
26 Nimalaj kꞌax iwayeꞌm ix ri sibꞌalaj nim kixkil ri winaq kamik, jeriꞌ rumal cher jeriꞌ xkibꞌan ri itat inan ojer, nim xeꞌkil ri xkijaluj chi e tzijol taq rech ri utzij ri Dios.
Vae cum benedixerint vobis omnes homines: secundum haec enim faciebant pseudoprophetis patres eorum.
27 Ri ix ri kitatabꞌej we nutzij, kinbꞌij chiꞌwe: Chiꞌloqꞌaj ri iꞌkꞌulel, chibꞌana utzilal chike ri kakibꞌan koyawal chiꞌwe.
Sed vobis dico, qui auditis: Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos.
28 Chiꞌtewechiꞌj ri kaketzelaj iwach, chibꞌana chꞌawem pa kiwiꞌ ri kakibꞌan kꞌax chiꞌwe.
Benedicite maledicentibus vobis, et orate pro calumniantibus vos.
29 We kꞌo jun katchꞌayow che ri juperaj apalaj, chaya chi ri juperaj. We kꞌo jun kumaj ri achakeꞌt, chaya xuqujeꞌ kan ri akamiꞌx che.
Et qui te percutit in maxillam unam, praebe illi et alteram. Et ab eo, qui aufert tibi vestimentum, etiam tunicam noli prohibere.
30 Chaya che ri ajil tzꞌaqat ri jastaq ri kuta chawe. We kumaj jun jastaq awe, man kakoj ta achuqꞌabꞌ che utoqꞌixik che.
Omni autem petenti te, tribue: et qui aufert quae tua sunt, ne repetas.
31 Je chatnoꞌjin kukꞌ ri winaq jacha ri kawaj at kenoꞌjin awukꞌ.
Et prout vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis similiter.
32 We xaq xwi kiꞌloqꞌaj ri winaq ri kixloqꞌan ix, ¿jas rumal kinimarisaj iwibꞌ? Ri e winaq aꞌjmakibꞌ xuqujeꞌ keꞌkiloqꞌaj ri e winaq ri keloqꞌan aꞌreꞌ.
Et si diligitis eos, qui vos diligunt, quae vobis est gratia? nam et peccatores diligentes se diligunt.
33 We xaq xwi kibꞌan utzil chike ri winaq ri kebꞌanow utzil chiꞌwe, ¿jas rumal kinimarisaj iwibꞌ? Je xuqujeꞌ waꞌ kakibꞌan ri aꞌjmakibꞌ.
Et si benefeceritis his, qui vobis benefaciunt; quae vobis est gratia? siquidem et peccatores hoc faciunt.
34 We xwi kiya pwaq pa qajik chike ri winaq ri kekwin chutzalixik ukꞌaxel, ¿jas rumal kinimarisaj iwibꞌ? Je xuqujeꞌ waꞌ kakibꞌan ri aꞌjmakibꞌ, kakiya pwaq pa qajik, rumal kakayeꞌj nim tojbꞌal kakichꞌek chirij.
Et si mutuum dederitis his, a quibus speratis recipere; quae gratia est vobis? nam et peccatores peccatoribus foenerantur, ut recipiant aequalia.
35 Chiꞌloqꞌaj ri iꞌkꞌulel, chibꞌana utzil chike, chiya kiqajanik man kiwayeꞌj ta ukꞌaxelal, we jewaꞌ kibꞌano kikꞌamawaꞌj na nim ukꞌaxelal rech chilaꞌ chikaj, xuqujeꞌ chikꞌutuꞌ chi qas ix ralkꞌwaꞌl ri nimalaj Dios, ri Dios sibꞌalaj utz kukꞌ ri man ketyoxin taj xuqujeꞌ kukꞌ ri itzel taq winaq.
Verumtamen diligite inimicos vestros: benefacite, et mutuum date, nihil inde sperantes: et erit merces vestra multa, et eritis filii Altissimi, quia ipse benignus est super ingratos et malos.
36 Chitoqꞌobꞌisaj kiwach ri winaq jetaq ri iTat chilaꞌ chikaj sibꞌalaj kutoqꞌobꞌisaj kiwach ri winaq.
Estote ergo misericordes sicut et Pater vester misericors est.
37 Man kiqꞌat ta tzij pa kiwiꞌ nikꞌaj winaq chik, rech man kaqꞌat ta tzij pa iwiꞌ ix rumal ri Dios. Man kikꞌis ta tzij pa kiwiꞌ ri winaq rech man kakꞌis ta tzij pa iwiꞌ ix rumal ri Dios. Chikuyu kimak nikꞌaj winaq chik, rech kakuyutaj imak ix.
Nolite iudicare, et non iudicabimini: nolite condemnare, et non condemnabimini. Dimitte, et dimittemini.
38 Chiyaꞌ rech kayaꞌtaj na chiꞌwe, katzalitaj na ukꞌaxel ri kiyaꞌo nojinaq, mesmetinaq, maj chi kakꞌojiꞌ wi pa ri ikꞌolibꞌal, rumal cher jetaq ri kibꞌan ix chuyaꞌik je kabꞌan na chuyaꞌik chiꞌwe.
Date, et dabitur vobis: mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Eadem quippe mensura, qua mensi fueritis, remetietur vobis.
39 Kꞌa te riꞌ ri Jesús xukoj jun kꞌambꞌejabꞌal noꞌj, xubꞌij: ¿La kakwin jun moy kukꞌam ubꞌe jun moy chik? ¿La man kikobꞌchal ri ketzaq bꞌik pa jun jul?
Dicebat autem illis et similitudinem: Numquid potest caecus caecum ducere? nonne ambo in foveam cadunt?
40 Man are ta nim uqꞌij jun tijoxel cho ri rajtij. We kꞌu karetaꞌmaj ronojel ri jastaq kux na jetaq ri rajtij.
Non est discipulus super magistrum: perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister eius.
41 ¿Jas kꞌu che kꞌax kanaꞌ che ri awachalal are kꞌo jun nitzꞌ mes pa ubꞌoqꞌoch are kꞌu ri at kꞌo jun kutaꞌm pa ri awe?
Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem, quae in oculo tuo est, non consideras?
42 ¿Jas kꞌu che kabꞌij: “Wachalal, chaya bꞌe chwe kinwesaj ri nitzꞌ mes ri kꞌo pa ri abꞌoqꞌoch”? Katkwin ta kꞌut kawil jun jastaq chik, xwi ya kawil ri kutaꞌm ri kꞌo pa ri abꞌoqꞌoch at. ¡Kawach! Nabꞌe chawesaj ri kutaꞌm ri kꞌo pa ri abꞌoqꞌoch, rech katkwinik kawilo jas kabꞌan chi resaxik ri nitzꞌ mes ri kꞌo pa ubꞌoqꞌoch ri awachalal.
Aut quomodo potes dicere fratri tuo: Frater sine eiiciam festucam de oculo tuo: ipse in oculo tuo trabem non videns? Hypocrita eiice primum trabem de oculo tuo: et tunc perspicies ut educas festucam de oculo fratris tui.
43 Man kꞌo ta jun utza cheꞌ itzel taq uwach kuyaꞌo xuqujeꞌ man kꞌo ta jun itzel cheꞌ utz taq uwach kuyaꞌo.
Non est enim arbor bona, quae facit fructus malos: neque arbor mala, faciens fructum bonum.
44 Jun cheꞌ etaꞌmatal uwach rumal ri uwach kuyaꞌo. Ri kꞌix man kuwachij ta higos, xuqujeꞌ ri ucheꞌal ri tukan man kuwachij ta uvas.
Unaquaeque enim arbor de fructu suo cognoscitur. Neque enim de spinis colligunt ficus: neque de rubo vindemiant uvam.
45 Jun utz laj winaq are kutzijoj ri utz laj jastaq ri kꞌo pa ranimaꞌ. Jun itzel winaq are kutzijoj ri itzel taq jastaq ri kꞌo pa ranimaꞌ. Ronojel ri kubꞌij jun winaq are riꞌ ri yakal pa ranimaꞌ.
Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bonum: et malus homo de malo thesauro profert malum. Ex abundantia enim cordis os loquitur.
46 ¿Jas che kibꞌij chwe “Ajawxel, Ajawxel”, kꞌa te riꞌ man kinimaj ta ri kinbꞌij?
Quid autem vocatis me Domine, Domine: et non facitis quae dico?
47 Chanim kinbꞌij chiꞌwe jachin rukꞌ kajunumataj wi ri winaq ri kape wukꞌ, kuta ri nutzij, xuqujeꞌ kuchakubꞌej ri kinbꞌij.
Omnis, qui venit ad me, et audit sermones meos, et facit eos: ostendam vobis cui similis sit:
48 We winaq riꞌ kajunumataj rukꞌ ri achi ri xuyak jun rachoch. Xukꞌot ri ulew, naj xuqasaj kꞌa xuꞌriqa na ri abꞌaj, kꞌa te riꞌ xubꞌan kan ri utakꞌalibꞌal ri ja. Are xpe jun nimalaj nimaꞌ, xuꞌpuyij ribꞌ cho ri ja, xa ta ne nitzꞌ xkwin chusalabꞌaxik rumal cher sibꞌalaj utz xbꞌan che uyakik.
similis est homini aedificanti domum, qui fodit in altum, et posuit fundamentum supra petram. inundatione autem facta, illisum est flumen domui illi, et non potuit eam movere: fundata enim erat supra petram.
49 Ri winaq kꞌut ri kutatabꞌej ri nutzij, kꞌa te riꞌ man kuchakubꞌej taj ri kinbꞌij, kinjunamaj rukꞌ ri achi ri xuyak rachoch pa ri ulew. Maj utakꞌalibꞌal xubꞌano. Are xpe ri nimaꞌ, xupuyij ribꞌ cho ri ja, xtukin ri ja, sibꞌalaj man utz ta ri xkꞌulmatajik.
Qui autem audit, et non facit: similis est homini aedificanti domum suam supra terram sine fundamento: in quam illisus est fluvius, et continuo cecidit: et facta est ruina domus illius magna.
