Lúkas 1
1 Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
Since many have undertaken to set in order a narrative concerning those matters which have been fulfilled among us,
even as those who from the beginning were eyewitnesses and servants of the word delivered them to us,
3 En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
it seemed good to me also, having traced the course of all things accurately from the first, to write to you in order, most excellent Theophilus;
4 Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
that you might know the certainty concerning the things in which you were instructed.
5 Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
There was in the days of Herod, the king of Judea, a certain priest named Zechariah, of the division of Abijah. He had a wife of the daughters of Aaron, and her name was Elizabeth.
6 Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
They were both righteous before God, walking blamelessly in all the commandments and ordinances of the Lord.
7 Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
But they had no child, because Elizabeth was barren, and they both were well advanced in years.
8 Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
Now it happened, while he was performing the priest's office before God in the order of his division,
according to the custom of the priest's office, his lot was to enter into the temple of the Lord and burn incense.
10 Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
And the whole crowd of people were praying outside at the hour of incense.
11 Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
An angel of the Lord appeared to him, standing on the right side of the altar of incense.
Zechariah was troubled when he saw him, and fear fell upon him.
13 Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
But the angel said to him, "Do not be afraid, Zechariah, because your request has been heard, and your wife, Elizabeth, will bear you a son, and you are to name him John.
14 Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
You will have joy and gladness; and many will rejoice at his birth.
15 því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
For he will be great in the sight of the Lord, and he must never drink wine or strong drink, and he will be filled with the Holy Spirit, even from his mother's womb.
16 Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
He will turn many of the children of Israel to the Lord, their God.
17 Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
He will go before him in the spirit and power of Elijah, 'to turn the hearts of the fathers to the children,' and the disobedient to the wisdom of the just; to make ready a people prepared for the Lord."
18 Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
Zechariah said to the angel, "How can I be sure of this? For I am an old man, and my wife is well advanced in years."
19 Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
The angel answered him, "I am Gabriel, who stands in the presence of God. I was sent to speak to you, and to bring you this good news.
20 En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
And look, you will be silent and not able to speak, until the day that these things will happen, because you did not believe my words, which will be fulfilled in their proper time."
21 Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
The people were waiting for Zechariah, and they were wondering why he was delayed in the temple.
22 Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
When he came out, he could not speak to them, and they perceived that he had seen a vision in the temple. He continued making signs to them, and remained mute.
23 Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
It happened, when the days of his service were fulfilled, he departed to his house.
24 Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
After these days Elizabeth, his wife, conceived, and she hid herself five months, saying,
25 „En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
"Thus has the Lord done to me in the days in which he looked at me, to take away my disgrace among people."
26 Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
Now in the sixth month, the angel Gabriel was sent from God to a city of Galilee, named Nazareth,
to a virgin pledged to be married to a man whose name was Joseph, of the house of David. The virgin's name was Mary.
28 Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
Having come in, the angel said to her, "Greetings, favored one. The Lord is with you."
29 María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
But when she saw him, she was greatly troubled at the saying, and considered what kind of greeting this might be.
30 „Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
The angel said to her, "Do not be afraid, Mary, for you have found favor with God.
31 Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
And look, you will conceive in your womb, and bring forth a son, and will call his name 'Jesus.'
32 Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
He will be great, and will be called the Son of the Most High. The Lord God will give him the throne of his father, David,
and he will reign over the house of Jacob forever. There will be no end to his Kingdom." (aiōn g165)
34 „Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
Mary said to the angel, "How can this be, seeing I am a virgin?"
35 Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
The angel answered her, "The Holy Spirit will come on you, and the power of the Most High will overshadow you. Therefore also the holy one who is born will be called the Son of God.
36 Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
And look, Elizabeth, your relative, also has conceived a son in her old age; and this is the sixth month with her who was called barren.
37 Guði er ekkert um megn.“
For with God nothing will be impossible."
38 Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
And Mary said, "See, the handmaid of the Lord; be it to me according to your word." The angel departed from her.
39 Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
Mary arose in those days and went into the hill country with haste, into a city of Judah,
and entered into the house of Zechariah and greeted Elizabeth.
41 Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
It happened, when Elizabeth heard Mary's greeting, that the baby leaped in her womb, and Elizabeth was filled with the Holy Spirit.
42 Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
She called out with a loud voice, and said, "Blessed are you among women, and blessed is the fruit of your womb.
43 Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
Why am I so favored, that the mother of my Lord should come to me?
44 Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
For look, when the voice of your greeting came into my ears, the baby leaped in my womb for joy.
45 Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
Blessed is she who believed, for there will be a fulfillment of the things which have been spoken to her from the Lord."
46 Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
Mary said, "My soul magnifies the Lord.
47 Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
And my spirit rejoices in God my Savior,
48 Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
for he has looked at the humble state of his servant girl. For look, from now on all generations will call me blessed.
49 Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
For he who is mighty has done great things for me, and holy is his name.
50 Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
His mercy is for generations of generations on those who fear him.
51 Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
He has shown strength with his arm. He has scattered the proud in the imagination of their hearts.
52 Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
He has put down princes from their thrones. And has exalted the lowly.
53 Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
He has filled the hungry with good things. He has sent the rich away empty.
54 Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
He has given help to Israel, his servant, that he might remember mercy,
55 Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
As he spoke to our fathers, to Abraham and his offspring forever." (aiōn g165)
56 Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
Mary stayed with her about three months, and then returned to her house.
57 Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
Now the time that Elizabeth should give birth was fulfilled, and she brought forth a son.
58 Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
Her neighbors and her relatives heard that the Lord had magnified his mercy towards her, and they rejoiced with her.
59 Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
It happened on the eighth day, that they came to circumcise the child; and they would have called him Zechariah, after the name of the father.
60 en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
His mother answered, "Not so; but he will be called John."
61 „Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
They said to her, "There is no one among your relatives who is called by this name."
62 Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
They made signs to his father, what he would have him called.
63 Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
And he asked for a writing tablet, and wrote, "His name is John." And they were all amazed.
64 Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
His mouth was opened immediately, and his tongue freed, and he spoke, blessing God.
65 Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
Fear came on all who lived around them, and all these sayings were talked about throughout all the hill country of Judea.
66 Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
All who heard them laid them up in their heart, saying, "What then will this child be?" The hand of the Lord was with him.
67 Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
His father, Zechariah, was filled with the Holy Spirit, and prophesied, saying,
68 „Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
"Blessed be the Lord, the God of Israel, for he has visited and worked redemption for his people;
69 Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
and has raised up a horn of salvation for us in the house of his servant David
(as he spoke by the mouth of his holy prophets who have been from of old), (aiōn g165)
71 til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
salvation from our enemies, and from the hand of all who hate us;
72 Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
to show mercy towards our fathers, to remember his holy covenant,
the oath which he spoke to Abraham, our father,
to grant to us that we, being delivered out of the hand of our enemies, should serve him without fear,
75 helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
In holiness and righteousness before him all our days.
76 Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
And you, child, will be called a prophet of the Most High, for you will go before the Lord to make ready his ways,
77 Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
to give knowledge of salvation to his people by the forgiveness of their sins,
78 Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
because of the tender mercy of our God, whereby the dawn from on high will visit us,
79 Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
to shine on those who sit in darkness and the shadow of death; to guide our feet into the way of peace."
80 Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
The child was growing, and becoming strong in spirit, and was in the desert until the day of his public appearance to Israel.
