Sprueche 24

1 Folge nicht bösen Leuten und wünsche nicht, bei ihnen zu sein;

Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;

2 denn ihr Herz trachte nach Schaden, und ihre Lippen raten zu Unglück.

Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.

3 Durch Weisheit wird ein Haus gebaut und durch Verstand erhalten.

Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.

4 Durch ordentliches Haushalten werden die Kammern voll aller köstlichen, lieblichen Reichtümer.

Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.

5 Ein weiser Mann ist stark, und ein vernünftiger Mann ist mächtig von Kräften.

Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.

6 Denn mit Rat muß man Krieg führen; und wo viele Ratgeber sind, da ist der Sieg.

Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.

7 Weisheit ist dem Narren zu hoch; er darf seinen Mund im Tor nicht auftun.

Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.

8 Wer sich vornimmt, Böses zu tun, den heißt man billig einen Erzbösewicht.

Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.

9 Des Narren Tücke ist Sünde, und der Spötter ist ein Greuel vor den Leuten.

Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.

10 Der ist nicht stark, der in der Not nicht fest ist.

Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.

11 Errette die, so man töten will; und entzieh dich nicht von denen, die man würgen will.

[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;

12 Sprichst du: “Siehe, wir verstehen's nicht!” meinst du nicht, der die Herzen wägt, merkt es, und der auf deine Seele achthat, kennt es und vergilt dem Menschen nach seinem Werk?

Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?

13 Iß, mein Sohn, Honig, denn er ist gut, und Honigseim ist süß in deinem Halse.

Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.

14 Also lerne die Weisheit für deine Seele. Wo du sie findest, so wird's hernach wohl gehen, und deine Hoffnung wird nicht umsonst sein.

Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.

15 Laure nicht als Gottloser auf das Haus des Gerechten; verstöre seine Ruhe nicht.

Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;

16 Denn ein Gerechter fällt siebenmal und steht wieder auf; aber die Gottlosen versinken im Unglück.

Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.

17 Freue dich des Falles deines Feindes nicht, und dein Herz sei nicht froh über seinem Unglück;

Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;

18 der HERR möchte es sehen, und es möchte ihm übel gefallen und er seine Zorn von ihm wenden.

Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.

19 Erzürne dich nicht über die Bösen und eifere nicht über die Gottlosen.

Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;

20 Denn der Böse hat nichts zu hoffen, und die Leuchte der Gottlosen wird verlöschen.

Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.

21 Mein Kind, fürchte den HERRN und den König und menge dich nicht unter die Aufrührer.

Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;

22 Denn ihr Verderben wird plötzlich entstehen; und wer weiß, wann beider Unglück kommt?

Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?

23 Dies sind auch Worte von Weisen. Die Person ansehen im Gericht ist nicht gut.

I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.

24 Wer zum Gottlosen spricht: “Du bist fromm”, dem fluchen die Leute, und das Volk haßt ihn.

Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.

25 Welche aber strafen, die gefallen wohl, und kommt ein reicher Segen auf sie.

A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.

26 Eine richtige Antwort ist wie ein lieblicher Kuß.

Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.

27 Richte draußen dein Geschäft aus und bearbeite deinen Acker; darnach baue dein Haus.

Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.

28 Sei nicht Zeuge ohne Ursache wider deinen Nächsten und betrüge nicht mit deinem Munde.

Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.

29 Sprich nicht: “Wie man mir tut, so will ich wieder tun und einem jeglichen sein Werk vergelten.”

Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.

30 Ich ging am Acker des Faulen vorüber und am Weinberg des Narren;

Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;

31 und siehe, da waren eitel Nesseln darauf, und er stand voll Disteln, und die Mauer war eingefallen.

A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.

32 Da ich das sah, nahm ich's zu Herzen und schaute und lernte daran.

Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.

33 Du willst ein wenig schlafen und ein wenig schlummern und ein wenig deine Hände zusammentun, daß du ruhest:

Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;

34 aber es wird dir deine Armut kommen wie ein Wanderer und dein Mangel wie ein gewappneter Mann.

A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.