Sprueche 6

1 Mein Sohn! Hast du für deinen Nächsten dich verbürgt, hast Handschlag du für einen anderen gegeben,

И оғлум, әгәр достуңға борун болған болсаң, Ят кишиниң қәрзини төләшкә қол беришип вәдә бәргән болсаң,

2 bist du verstrickt durch deines Mundes Reden, durch deines Mundes Worte selbst gefangen,

Әгәр өз сөзүңдин илинған болсаң, Өз вәдәң билән бағлинип қалсаң,

3 dann, Sohn, sieh zu, daß du dich rettest, da du doch in die Hand des Nächsten eingeschlagen: Geh ohne Säumen hin! Bestürme deinen Nächsten!

У йеқиниңниң қолиға чүшкәнлигиң үчүн, Амал қилип өзүңни униңдин қутқуз — Дәрһал йеқиниңниң йениға берип, өзүңни кәмтәр тутуп [шу иштин] халий қилишини өтүнүп сора.

4 Gönn deinen Augen keinen Schlaf, nicht deinen Augenwimpern Schlummer!

Җәрән шикарчиниң қолидин қутулушқа тиришқандәк, Қуш овчиниң қолидин чиқишқа тиришқандәк, Қутулмиғичә ухлап ятма, Һәтта үгдәп арамму алма.

5 Errette dich gleich der Gazelle aus der Schlinge, gleich einem Vogel aus des Fängers Hand!

6 Zur Ameise, du Fauler, geh, schau ihre Art und werde klug

И һорун, чөмүлиниң йениға берип [униңдин үгән], Униң тирикчилик йоллириға қарап дана бол.

7 durch sie die keinen Fürsten hat, nicht Amtmann, nicht Gebieter,

Уларниң башлиғи, әмәлдари, һөкүмдари йоқ болсиму,

8 sie, die im Sommer schon ihr Brot bereitet und in der Ernte ihre Speise sammelt!

Лекин улар язда жилниң еһтияҗи үчүн аш топливалиду, Һосул пәслидә озуқ тәйярливалиду.

9 Wie lange, Fauler, willst du liegen? Wann willst du dich vom Schlaf erheben?

И һорун, қачанғичә ухлап ятисән? Қачан орнуңдин турисән?

10 "Ach noch ein wenig Schlaf, ein wenig Schlummer, ein wenig noch die Hände ineinander legen, um zu ruhen!"

Сән: — Бирдәм көз жумувалай, бирдәм ухливалай, Бирдәм қолумни қоштуруп йетивалай, — дәйсән.

11 Schon kommt die Armut über dich, gleich der des Strolches, und Mangel gleich dem eines Bettlers.

Лекин ухлап ятқанда, мискинлик қарақчидәк келип сени басиду, Йоқсуллуқ худди қураллиқ булаңчидәк һуҗумға өтиду.

12 Ein Teufelsmann ist der Halunke, der in der Falschheit seines Mundes wandelt,

Әрзимәс, пәйли бузуқ адәм һәммила йәрдә ялған ейтип, пәсликни сөзләйду.

13 der mit dem Auge blinzelt, mit dem Fuße deutet, mit seinen Fingern Zeichen gibt

У көз қисип, Путлири билән ишарә қилип, Бармақлири билән көрситиду;

14 und der Verkehrtes sinnt im Herzen und allzeit Streitereien anfängt.

Көңлидә алдамчилиқла ятиду, У дайим рәзилликниң койида болиду, Һәммила йәрдә җедәл-маҗира терийду.

15 Das Unheil, das er stiftet, kommt ganz plötzlich; in einem Augenblicke schlägt er unheilbare Wunden.

Шуңа униңға бекитилгән балаю-қаза уни туюқсиз басиду, У бирақла давалиғусиз янҗилиду.

16 Sechs Dinge sind dem Herrn verhaßt; ein Greuel sind ihm sieben:

Пәрвәрдигар нәпрәтлинидиған алтә нәрсә бар, Бәрһәқ, йәттә нәрсә Униңға жиркиничликтур.

17 hochmütige Augen, falsche Zunge, Hände, die unschuldig Blut vergießen,

Улар болса, Тәкәббурлуқ билән қарайдиған көз, Ялған сөзләйдиған тил, Бигуналарниң қенини төкүзидиған қол,

18 ein Herz, das arge Tücke sinnt, und Füße, die behend zum Schlechten eilen;

Сүйқәст ойлайдиған көңүл, Яманлиқ қилишқа тез жүгүрәйдиған путлар,

19 wer Lügen haucht als falscher Zeuge; wer Händel zwischen Brüdern stiftet.

Ялған сөзләйдиған сахта гувачи, Бурадәр-қериндашлири арисиға бөлгүнчилик салғучи кишидур.

20 Mein Sohn, beachte das Gebot des Vaters! Verwirf nicht deiner Mutter Mahnung

И оғлум, атаңниң әмригә әмәл қил; Анаңниң көрсәтмисидин чиқма.

21 und bind sie dir aufs Herz für alle Zeit! Leg sie um deinen Hals als Schmuck!

Уларниң сөзини қәлбиңгә теңип, Уларни бойнуңға марҗандәк қилип есивал.

22 Bei deinem Gehen möge sie dich leiten, bei deinem Niederlegen dich bewachen, und dich ansprechen, wachst du auf.

Йолға чиққиниңда улар сени йетәкләйду, Ухлиғиниңда улар сени сақлайду, Уйқидин ойғанғиниңда улар сени хәвәрләндүриду.

23 Denn das Gebot ist eine Leuchte, ein Licht die Weisung; ein Weg zum Leben ist die Mahnung und die Warnung.

Чүнки [Худаниң] пәрмани йоруқ чирақ, Униң муқәддәс қануни нурдур; Тәрбийәниң тәнбиһлири болса һаятлиқ йолидур.

24 Denn sie bewahren dich vorm schlimmen Weib und vor der Fremden glatter Zunge.

Улар сени бузуқ хотундин сақлиғучи, Ят хотунниң шерин сөзлиридин жирақ қилғучидур.

25 Nach ihrer Schönheit giere nicht in deinem Herzen! Sie fange nicht mit ihren Blicken dich!

Униң гузәллигигә көңлүңни бағлимиғин, Униң қаш-көз ойнитиши сени әсиргә алмисун.

26 Für eine Dirne geht ein Brotlaib drauf; doch eine Ehefrau macht Jagd auf teures Leben.

Чүнки бузуқ аяллар түпәйлидин адәмләр бир парчә нанғиму зар болиду, Ят адәмниң [зинахор] аяли болса кишиниң қиммәтлик җенини өзигә ов қиливалиду.

27 Kann jemand Feuer in den Schoß einscharren, und seine Kleider würden nicht dabei versengt?

Отни қойнуңға салсаң, Өз кийимиңни көйдүрмәмсән?

28 Auf glühende Kohlen sollte jemand treten, und seine Füße würden nicht verbrannt?

Чоғниң үстидә дәссәп маңсаң путуңни көйдүрмәмсән?

29 Also ergeht es dem, der zu des Nächsten Weibe geht; wer sie berührt, der bleibt nicht ungestraft.

Башқиларниң аяли билән бир орунда ятидиған киши шундақ болиду; Ким униңға тегип кәтсә ақивитидин қутулалмайду.

30 Verachtet man nicht einen Dieb, auch wenn er stiehlt, bloß um die Gier zu stillen, dieweil ihn hungert?

Ач қалғанда қосиғини тойғузуш үчүн оғрилиқ қилған кишини башқилар кәмситмәйду;

31 Wird er ertappt, dann muß er siebenfach ersetzen, muß seines Hauses Hab und Gut hingeben.

Шундақ туруқлуқ у тутулуп қалса, Егисигә йәттини төләшкә тоғра келиду; У өз өйидики һәммә нәрсисини тапшуриду.

32 Wer Ehebruch mit einem Weibe treibt, ist unsinnig; nur wer sich selber ins Verderben stürzen will, tut so etwas.

Һалбуки, башқиларниң хотуни билән зина қилғучи униңдинму [бәттәр болуп], толиму ғәпләтликтур; Ундақ қилғучи өз-өзини һалак қилиду.

33 Nur Schläge, Schande findet er, und seine Schmach ist unauslöschlich.

У зәхмәт йәйду, шәрмәндә болиду, Униң рәсваси һеч өчүрүлмәйду.

34 Des Ehemannes Grimm wird leidenschaftlich aufgeregt; er schont ihn nicht am Tag der Rache.

Чүнки күнләш оти әрни дәрғәзәпкә кәлтүриду, Интиқам алған күнидә у һеч рәһим қилмайду.

35 Mit irgendeinem Reuegeld beruhigt er sich nicht; er gibt sich nicht zufrieden, auch wenn du noch soviel Geschenke gibst.

Төләм пули берәй десәңму у қобул қилмайду, Һәр қанчә соға-салам бәрсәңму уни бесиқтурғили болмайду.