Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
Kapag ikaw ay umupo para kumain kasama ang isang pinuno, magmasid ng mabuti kung ano ang nasa harap mo,
2 put a knife to your throat if you are a man given to appetite.
at maglagay ng isang kutsilyo sa iyong lalamunan kung ikaw ay isang tao na gustong kumain ng maraming mga pagkain.
3 Don’t be desirous of his dainties, since they are deceitful food.
Huwag naisin ang kaniyang napakasarap na pagkain, dahil ito ay pagkain nang kasinungalingan.
4 Don’t weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
Huwag magtrabaho ng sobrang hirap para lang ikaw ay maging mayaman; maging marunong para malaman kung kailan titigil.
5 Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
Kapag ang iyong mga mata ay nagliliwanag sa pera, nawala na ito, at bigla itong nagkakaroon ng mga pakpak at lumilipad sa himpapawid tulad ng isang agila.
6 Don’t eat the food of him who has a stingy eye, and don’t crave his delicacies,
Huwag kakainin ang pagkain ng isang masamang tao- isang tao na nakatingin nang napakatagal sa iyong pagkain- at huwag naisin ang kaniyang masarap na mga pagkain,
7 for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
sapagkat siya ang uri ng tao na inaalam ang halaga ng pagkain. “Kumain at uminom!” sabi niya sa iyo, pero ang kaniyang puso ay wala sa iyo.
8 You will vomit up the morsel which you have eaten and waste your pleasant words.
Iyong isusuka ang kakaunting kinain mo, at sasayangin mo ang iyong mga mabubuting sasabihin.
9 Don’t speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Huwag magsasalita na naririnig ng isang mangmang, sapagkat kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.
10 Don’t move the ancient boundary stone. Don’t encroach on the fields of the fatherless,
Huwag mong aalisin ang sinaunang hangganang bato o angkinin ang mga bukirin ng mga ulila,
11 for their Defender is strong. He will plead their case against you.
sapagkat ang kanilang Tagapagligtas ay malakas, at ipangangatuwiran niya ang kanilang kapakanan laban sa iyo.
12 Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
Ilagay ang iyong puso sa pagtuturo at buksan ang iyong mga tainga sa mga salita ng karunungan.
13 Don’t withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Huwag pigilin ang disiplina sa isang bata,
dahil kung siya ay iyong papaluin, siya ay hindi mamamatay. Kung siya ay iyong papaluin, iyong ililigtas ang kaniyang kaluluwa mula sa sheol. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine.
Aking anak, kung ang iyong puso ay marunong, sa gayon ang aking puso ay magiging masaya rin;
16 Yes, my heart will rejoice when your lips speak what is right.
ang aking kaloob-looban ay magagalak kapag ang iyong labi ay magsasalita ng nang matuwid.
17 Don’t let your heart envy sinners, but rather fear Yahweh all day long.
Huwag mong hayaang mainggit ang iyong puso sa mga makasalanan, pero magpatuloy sa takot kay Yahweh sa buong araw.
18 Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.
Siguradong may kinabukasan at ang iyong pag-asa ay hindi mapuputol.
19 Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!
Makinig, aking anak, at maging matalino at patnubayan ang iyong puso sa daan.
20 Don’t be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat;
Huwag makikisama sa mga lasenggero, o sa mga matatakaw na kumakain ng karne,
21 for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
dahil ang lasenggero at ang matakaw ay nagiging mahirap, at ang naiidlip ay madadamitan ng mga basahan.
22 Listen to your father who gave you life, and don’t despise your mother when she is old.
Makinig sa iyong ama na nag-alaga sa iyo at huwag hamakin ang iyong ina kung matanda na siya.
23 Buy the truth, and don’t sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
Bilhin ang katotohanan, ngunit huwag itong ipagbili; bilhin ang karunungan, disiplina at pang-unawa.
24 The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
Ang ama ng isang gumagawa ng matuwid ay labis na magagalak at siya na nag-alaga sa isang matalinong bata ay matutuwa sa kaniya.
25 Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!
Hayaang matuwa ang iyong ama at ang iyong ina at hayaang magsaya ang siyang nagsilang sa iyo.
26 My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
Aking anak, ituon mo sa akin ang iyong puso, at hayaan mong mamasdan ng iyong mga mata ang aking mga paraan.
27 For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
Dahil ang isang bayarang babae ay isang malalim na hukay at ang asawa ng ibang lalaki ay isang makitid na hukay.
28 Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.
Siya ay nag-aabang katulad ng isang magnanakaw at siya ay nagdadagdag ng bilang ng mga traydor sa sangkatauhan.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
Sino ang may kasawian? Sino ang may kalungkutan? Sino ang may mga laban? Sino ang nagrereklamo? Sino ang may mga sugat na walang dahilan? Sino ang may matang namumula?
30 Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
Silang sugapa sa alak, sila na sinusubukan ang pinaghalong alak.
31 Don’t look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
Huwag tumingin sa alak kung ito ay mapula, kung ito ay kumikinang sa tasa at bumaba nang tuloy-tuloy.
32 In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.
Sa bandang huli ito ay tumutuklaw katulad ng isang ulupong at ito ay kumakagat tulad ng isang ahas.
33 Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
Ang iyong mga mata ay makakakita ng kakaibang mga bagay at ang iyong puso ay magsasabi ng napakasamang mga bagay.
34 Yes, you will be as he who lies down in the middle of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
Ikaw ay magiging gaya ng isang natutulog sa mataas na karagatan o humihiga sa ibabaw ng isang duyan.
35 “They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I don’t feel it! When will I wake up? I can do it again. I will look for more.”
“Tinamaan nila ako!” iyong sasabihin, “pero ako ay hindi nasaktan. Binugbog nila ako, pero hindi ko ito naramdaman. Kailan ako magigising? Maghahanap ako ng isa pang maiinom.”
