Exodus 34

1 Adonai said to Moses [Drawn out], “Chisel two stone tablets like the first: and I will write on the tablets the words that were on the first tablets, which you broke.

۱ و خداوند به موسی گفت: «دو لوح سنگی مثل اولین برای خود بتراش، وسخنانی را که بر لوح های اول بود و شکستی براین لوح‌ها خواهم نوشت.

2 Be ready by the morning, and come up in the morning to Mount Sinai [Thorn], and present yourself there to me on the top of the mountain.

۲ و بامدادان حاضر شوو صبحگاهان به کوه سینا بالا بیا، و در آنجا نزد من بر قله کوه بایست.

3 No one shall come up with you or be seen anywhere on the mountain. Do not let the flocks or herds graze in front of that mountain.”

۳ و هیچکس با تو بالا نیاید، وهیچکس نیز در تمامی کوه دیده نشود، و گله ورمه نیز به طرف این کوه چرا نکند.»

4 He chiseled two tablets of stone like the first; and Moses [Drawn out] rose up early in the morning, and went up to Mount Sinai [Thorn], as Adonai had enjoined him, and took in his hand two stone tablets.

۴ پس موسی دو لوح سنگی مثل اولین تراشید و بامدادان برخاسته، به کوه سینا بالا آمد، چنانکه خداوند اورا امر فرموده بود، و دو لوح سنگی را به‌دست خود برداشت.

5 Adonai descended in the cloud, and stood with him there, and proclaimed Adonai’s name.

۵ و خداوند در ابر نازل شده، درآنجا با وی بایستاد، و به نام خداوند ندا درداد.

6 Adonai passed by before him, and proclaimed, “Yud-Hey-Vav-Hey! Yahweh a merciful and gracious God, slow to anger, and abundant in cheshed ·loving-kindness· and truth,

۶ وخداوند پیش روی وی عبور کرده، ندا درداد که «یهوه، یهوه، خدای رحیم و رئوف و دیرخشم وکثیر احسان و وفا،

7 keeping cheshed ·loving-kindness· for thousands, forgiving iniquity and disobedience and sin; and that will by no means clear the guilty, visiting the iniquity of the fathers on the children, and on the children’s children, on the third and on the fourth generation.”

۷ نگاه دارنده رحمت برای هزاران، و آمرزنده خطا و عصیان و گناه، لکن گناه را هرگز بی‌سزا نخواهد گذاشت، بلکه خطایای پدران را بر پسران و پسران پسران ایشان تا پشت سوم و چهارم خواهد گرفت.»

8 Moses [Drawn out] hurried and bowed his head toward the earth, and worshiped.

۸ و موسی به زودی رو به زمین نهاده، سجده کرد.

9 He said, “If now I have found chen ·grace· in your sight, Lord, please let the Lord go among us; although this is a stiff-necked people; pardon our iniquity and our sin, and take us for your inheritance.”

۹ و گفت: «ای خداوند اگر فی الحقیقه منظور نظر تو شده‌ام، مستدعی آنکه خداوند در میان ما بیاید، زیرا که این قوم گردنکش می‌باشند، پس خطا و گناه ما رابیامرز و ما را میراث خود بساز.»

10 He said, “Behold, I make a covenant ·binding contract between two or more parties·: before all your people I will do marvels, such as have not been worked in all the earth, nor in any nation; and all the people among which you are shall see the work of Adonai; for it is an awesome thing that I do with you.

۱۰ گفت: «اینک عهدی می‌بندم و در نظرتمامی قوم تو کارهای عجیب می‌کنم، که درتمامی جهان و در جمیع امتها کرده نشده باشد، وتمامی این قومی که تو در میان ایشان هستی، کارخداوند را خواهند دید، زیراکه این کاری که با توخواهم کرد، کاری هولناک است.

11 Observe that which I enjoin you today. Behold, I divorce from before you the Amorite [Descendants of Talkers], the Canaanite [Descendant of Humbled], the Hittite [Descendant of Trembling fear], the Perizzite [Descendant of Belonging to village], the Hivite [Wicked], and the Jebusite [Descendants of Thresher].

۱۱ آنچه را من امروز به تو امر می‌فرمایم، نگاه دار. اینک من ازپیش روی تو اموریان و کنعانیان و حتیان و فرزیان و حویان و یبوسیان را خواهم راند.

12 Be careful, lest you make a covenant with the inhabitants of the land where you are going, lest it be for a snare in the middle of you:

۱۲ با حذرباش که با ساکنان آن زمین که تو بدانجا می‌روی، عهد نبندی، مبادا در میان شما دامی باشد.

13 but you shall break down their altars, and dash in pieces their pillars, and you shall cut down their Asherah poles;

۱۳ بلکه مذبحهای ایشان را منهدم سازید، و بتهای ایشان را بشکنید و اشیریم ایشان را قطع نمایید.

14 for you shall hawa ·bow low, prostrate· to worship no other deity: for Adonai, whose name is Jealous, is a jealous God.

۱۴ زنهارخدای غیر را عبادت منما، زیرا یهوه که نام اوغیور است، خدای غیور است.

15 “Don’t make a covenant with the inhabitants of the land, lest they play the prostitute after their deities, and sacrifice to their deities, and one call you and you eat of his sacrifice;

۱۵ زنهار با ساکنان آن زمین عهد مبند، والا از عقب خدایان ایشان زنا می کنند، و نزد خدایان ایشان قربانی می‌گذرانند، و تو را دعوت می‌نمایند و از قربانی های ایشان می‌خوری.

16 and you take of their daughters to your sons, and their daughters play the prostitute after their deities, and make your sons play the prostitute after their deities.

۱۶ و از دختران ایشان برای پسران خود می‌گیری، و چون دختران ایشان از عقب خدایان خود زنا کنند، آنگاه پسران شما را درپیروی خدایان خود مرتکب زنا خواهند نمود.

17 “You shall make no molten elohim ·deities· for yourselves.

۱۷ خدایان ریخته شده برای خویشتن مساز.

18 “You shall keep the festival of Matzah ·Unleavened bread·. Seven days you shall eat matzah ·unleavened bread·, as I enjoined you, at the time appointed in the month Abib; for in the month Abib you came out of Egypt [Abode of slavery].

۱۸ عید فطیر را نگاه دار، و هفت روز نان فطیرچنانکه تو را امر فرمودم، در وقت معین در ماه ابیب بخور، زیراکه در ماه ابیب از مصر بیرون آمدی.

19 “All that opens the womb is mine; and all your livestock that is male, the firstborn of cow and sheep.

۱۹ هر‌که رحم را گشاید، از آن من است وهر‌که نخست زاده ذکور از مواشی تو، چه از گاوچه از گوسفند،

20 You shall redeem the firstborn of a donkey with a lamb. If you will not redeem it, then you shall break its neck. You shall redeem all the firstborn of your sons. No one shall appear before me empty.

۲۰ و برای نخست زاده الاغ، بره‌ای فدیه بده، و اگر فدیه ندهی، گردنش را بشکن و هرنخست زاده‌ای از پسرانت را فدیه بده. و هیچکس به حضور من تهی‌دست حاضر نشود.

21 “Six days you shall work, but on the seventh day you shall rest: in plowing time and in harvest you shall rest.

۲۱ شش روز مشغول باش، و روز هفتمین، سبت را نگاه دار. در وقت شیار و در حصاد، سبت را نگاه دار.

22 “You shall observe the festival of Shavu'ot ·Weeks· / Pentacost ·Fifty· with the first fruits of wheat harvest, and the festival of in-gathering at the turn of the year.

۲۲ و عید هفته‌ها را نگاه دار، یعنی عید نوبر حصادگندم و عید جمع در تحویل سال.

23 Three times in the year all your males shall appear before the Lord Yahweh, Elohim Isra'el [He sustains breathing, God of God prevails].

۲۳ سالی سه مرتبه همه ذکورانت به حضور خداوند یهوه، خدای اسرائیل، حاضر شوند.

24 For I will drive out nations before you and enlarge your borders; neither shall any man desire your land when you go up to appear before Adonai, your God, three times in the year.

۲۴ زیرا که امتها رااز پیش روی تو خواهم راند، و حدود تو را وسیع خواهم گردانید، و هنگامی که در هر سال سه مرتبه می‌آیی تا به حضور یهوه، خدای خودحاضر شوی، هیچکس زمین تو را طمع نخواهدکرد.

25 “You shall not offer the blood of my sacrifice with leavened bread. The sacrifice of the festival of the Pesac ·Passover· shall not be left to the morning.

۲۵ خون قربانی مرا با خمیرمایه مگذران، و قربانی عید فصح تا صبح نماند.

26 “You shall bring the first of the first fruits of your ground to the house of Adonai your God. “You shall not boil a young goat in its mother’s milk fat.”

۲۶ نخستین نوبرزمین خود را به خانه یهوه، خدای خود، بیاور. وبزغاله را در شیر مادرش مپز.»

27 Adonai said to Moses [Drawn out], “Write you these words: for in accordance with these words I have made a covenant with you and with Israel [God prevails].”

۲۷ و خداوند به موسی گفت: «این سخنان را تو بنویس، زیرا که به حسب این سخنان، عهد با تو و با اسرائیل بسته‌ام.»

28 He was there with Adonai forty days and forty nights; he neither ate bread, nor drank water. He wrote on the tablets the words of the covenant, the Ten Words.

۲۸ و چهل روز و چهل شب آنجا نزدخداوند بوده، نان نخورد و آب ننوشید و اوسخنان عهد، یعنی ده کلام را بر لوحها نوشت.

29 When Moses [Drawn out] came down from Mount Sinai [Thorn] with the two tablets of the testimony in Moses [Drawn out]’ hand, when he came down from the mountain, Moses [Drawn out] didn’t know that the skin of his face shone by reason of his speaking with him.

۲۹ و چون موسی از کوه سینا بزیر می‌آمد، ودو لوح سنگی در دست موسی بود، هنگامی که ازکوه بزیر می‌آمد، واقع شد که موسی ندانست که به‌سبب گفتگوی با او پوست چهره وی می‌درخشید.

30 When Aaron [Light-bringer] and all the children of Israel [God prevails] saw Moses [Drawn out], behold, the skin of his face shone; and they were afraid to come near him.

۳۰ اما هارون و جمیع بنی‌اسرائیل موسی را دیدند که اینک پوست چهره اومی درخشد. پس ترسیدند که نزدیک او بیایند.

31 Moses [Drawn out] called to them, and Aaron [Light-bringer] and all the rulers of the congregation teshuvah ·completely returned· to him; and Moses [Drawn out] spoke to them.

۳۱ و موسی ایشان را خواند، و هارون و همه سرداران جماعت نزد او برگشتند، و موسی بدیشان سخن گفت.

32 Afterward all the children of Israel [God prevails] came near, and he enjoined to them all that Adonai had spoken with him on Mount Sinai [Thorn].

۳۲ و بعد از آن همه بنی‌اسرائیل نزدیک آمدند، و آنچه خداوند درکوه سینا بدو گفته بود، بدیشان امر فرمود.

33 When Moses [Drawn out] was done speaking with them, he put a veil on his face.

۳۳ وچون موسی از سخن‌گفتن با ایشان فارغ شد، نقابی بر روی خود کشید.

34 But when Moses [Drawn out] went in before Adonai to speak with him, he removed the veil, until he came out; and he came out, and spoke to the children of Israel [God prevails] that which he was enjoined.

۳۴ و چون موسی به حضورخداوند داخل می‌شد که با وی گفتگو کند، نقاب را برمی داشت تا بیرون آمدن او. پس بیرون آمده، آنچه به وی امر شده بود، به بنی‌اسرائیل می‌گفت.

35 The children of Israel [God prevails] saw Moses [Drawn out]’ face, that the skin of Moses [Drawn out]’ face shone: and Moses [Drawn out] put the veil on his face again, until he went in to speak with him.

۳۵ و بنی‌اسرائیل روی موسی را می‌دیدند که پوست چهره او می‌درخشد. پس موسی نقاب را به روی خود باز می‌کشید، تا وقتی که برای گفتگوی او می‌رفت.