Proverbs 24
1 Do not be envious of evil men; neither desire to be with them:
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 for their hearts plot violence, and their lips talk about mischief.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Through wisdom a house is built; by understanding it is established;
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 A wise man has great power; and a knowledgeable man increases strength;
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 for by wise guidance you wage your war; and victory is in many advisors.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom is too high for a fool: he doesn't open his mouth in the gate.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 One who plots to do evil will be called a schemer.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 If you falter in the time of trouble, your strength is small.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Rescue those who are being led away to death. Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter.
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If you say, "Look, we did not know this;" doesn't he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn't he know it? Shall he not render to every man according to his work?
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 My son, eat honey, for it is good; the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste.
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 Likewise, know that wisdom is such to your soul; if you have found it, then there will be a reward, and your hope will not be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Do not lie in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Do not destroy his resting place.
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For the righteous may fall seven times, but gets up again, but the wicked will stumble in adversity.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 Do not rejoice when your enemy falls. Do not let your heart be glad when he is overthrown;
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 lest the LORD see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Do not fret yourself because of evildoers; neither be envious of the wicked:
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 for there will be no reward to the evil man; and the lamp of the wicked shall be snuffed out.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My son, fear the LORD and the king. Do not join those who are rebellious:
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 for their calamity will rise suddenly; the destruction from them both—who knows?
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These also are sayings of the wise. To show partiality in judgment is not good.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 He who says to the wicked, "You are righteous;" peoples shall curse him, and nations shall abhor him—
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 An honest answer is like a kiss on the lips.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Do not be a witness against your neighbor without cause. Do not deceive with your lips.
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Do not say, "I will do to him as he has done to me; I will render to the man according to his work."
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding;
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 Look, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep;
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 so your poverty will come as a robber, and your want as an armed man.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
