Proverbs 14
1 Every wise woman has built her house, And the foolish breaks it down with her hands.
Mądra niewiasta buduje dom swój; ale go głupia rękami swemi rozwala.
2 Whoever is walking in his uprightness is fearing YHWH, And the perverted is despising Him [in] his ways.
Kto chodzi w szczerości swojej, boi się Pana; ale przewrotny w drogach swoich gardzi nim.
3 A rod of pride [is] in the mouth of a fool, And the lips of the wise preserve them.
W ustach głupiego jest rózga hardości; ale wargi mądrych strzegą ich.
4 Without oxen a stall [is] clean, And great [is] the increase by the power of the ox.
Gdzie niemasz wołów, żłób jest próżny; ale siłą wołów mnoży się obfitość zboża.
5 A faithful witness does not lie, And a false witness breathes out lies.
Świadek prawdziwy nie kłamie; ale świadek fałszywy mówi kłamstwo.
6 A scorner has sought wisdom, and it is not, And knowledge [is] easy to the intelligent.
Naśmiewca szuka mądrości, a nie znajduje; ale umiejętność roztropnemu jest snadna.
7 Go from before a foolish man, Or you have not known the lips of knowledge.
Idź precz od oblicza męża głupiego, gdyż nie znajdziesz przy nim warg umiejętności.
8 The wisdom of the prudent [is] to understand his way, And the folly of fools [is] deceit.
Mądrość ostrożnego jest rozumieć drogę swoję, ale głupstwo głupich jest zdrada.
9 Fools mock at a guilt-offering, And among the upright—a pleasing thing.
Każdy głupi nakrywa grzech, a między uprzejmymi mieszka przyjaźń.
10 The heart knows its own bitterness, And a stranger does not interfere with its joy.
Serce każdego uznaje gorzkość duszy swojej, a do wesela jego nie przymięsza się obcy.
11 The house of the wicked is destroyed, And the tent of the upright flourishes.
Dom niezbożnych zgładzony będzie; ale przybytek cnotliwych zakwitnie.
12 There is a way—right before a man, And its latter end [are] ways of death.
Zda się pod czas droga być prosta człowiekowi; wszakże dokończenie jej jest drogą na śmierć.
13 Even in laughter is the heart pained, And the latter end of joy [is] affliction.
Także i w śmiechu boleje serce, a koniec wesela bywa smutek.
14 The backslider in heart is filled from his ways, And a good man—from his fruits.
Drogami swemi nasyci się człowiek przewrotnego serca; ale się go chroni mąż dobry.
15 The simple gives credence to everything, And the prudent attends to his step.
Prostak wierzy każdemu słowu; ale ostrożny zrozumiewa postępki swoje.
16 The wise is fearing and turning from evil, And a fool is transgressing and is confident.
Mądry się boi, i odstępuje od złego; ale głupi dociera, i śmiałym jest.
17 Whoever is short of temper does folly, And a man of wicked schemes is hated.
Porywczy człowiek dopuszcza się głupstwa, a mąż złych myśli w nienawiści bywa.
18 The simple have inherited folly, And the prudent are crowned [with] knowledge.
Głupstwo prostacy dziedzicznie trzymają; ale ostrożni bywają koronowani umiejętnością.
19 The evil have bowed down before the good, And the wicked at the gates of the righteous.
źli się kłaniają przed dobrymi, a niepobożni stoją u drzwi sprawiedliwego.
20 The poor is hated even of his neighbor, And those loving the rich [are] many.
Ubogi bywa i u przyjaciela swego w nienawiści; ale wiele jest tych, którzy bogatego miłują.
21 Whoever is despising his neighbor sins, Whoever is favoring the humble, O his blessedness.
Bliźnim swym grzesznik pogardza; ale kto ma litość nad ubogimi, błogosławionym jest.
22 Do they who are devising evil not err? And kindness and truth [are] to those devising good,
Izali nie błądzą, którzy wymyślają złe? a miłosierdzie i prawda należy tym, którzy wymyślają dobre.
23 In all labor there is advantage, And a thing of the lips [is] only to want.
W każdej pracy bywa pożytek; ale gołe słowo warg tylko do nędzy służy.
24 The crown of the wise is their wealth, The folly of fools [is] folly.
Bogactwo mądrych jest koroną ich; ale głupstwo głupich zostaje głupstwem.
25 A true witness is delivering souls, And a deceitful one breathes out lies.
Świadek prawdziwy wyzwala duszę; ale fałszywy kłamstwo mówi.
26 Strong confidence [is] in the fear of YHWH, And there is a refuge to His sons.
Kto się boi Pana, ma ufanie mocne; a synowie jego ucieczkę mieć będą.
27 The fear of YHWH [is] a fountain of life, To turn aside from snares of death.
Bojaźń Pańska jest źródło żywota ku uchronieniu się sideł śmierci.
28 The honor of a king [is] in the multitude of a people, And the ruin of a prince in lack of people.
W mnóstwie ludu jest zacność królewska; ale w trosze ludu zniszczenie hetmana.
29 Whoever is slow to anger [is] of great understanding, And whoever is short in temper is exalting folly.
Nierychły do gniewu jest bogaty w rozum; ale porywczy pokazuje głupstwo.
30 A healed heart [is] life to the flesh, And rottenness to the bones [is] envy.
Serce zdrowe jest żywotem ciała; ale zazdrość jest zgniłością w kościach.
31 An oppressor of the poor reproaches his Maker, And whoever is honoring Him Is favoring the needy.
Kto ciemięży ubogiego, uwłacza stworzycielowi jego; ale go czci, kto ma litość nad ubogim.
32 The wicked is driven away in his wickedness, And the righteous [is] trustful in his death.
Dla złości swojej wygnany bywa niepobożny; ale sprawiedliwy nadzieję ma i przy śmierci swojej.
33 Wisdom rests in the heart of the intelligent. And it is known in the midst of fools.
W sercu mądrego odpoczywa mądrość, ale wnet poznać, co jest w sercu głupich.
34 Righteousness exalts a nation, And the righteousness of peoples [is] a sin-offering.
Sprawiedliwość wywyższa naród; ale grzech jest ku pohańbieniu narodów.
35 The favor of a king [is] to a wise servant, And one causing shame is an object of his wrath!
Król łaskaw bywa na sługę roztropnego; ale się gniewa na tego, który mu hańbę czyni.
