ᏉᎳ ᎶᎻ ᎠᏁᎯ ᏧᏬᏪᎳᏁᎸᎯ 11
1 ᎾᏍᎩᏃ ᎯᎠ ᏂᏥᏪᎭ, ᏥᎪ ᎤᏁᎳᏅᎯ ᎢᏴᏛ ᏂᏚᏩᏁᎸ ᏧᏤᎵ ᏴᏫ? ᎬᏩᏟᏍᏗ. ᎠᏴᏰᏃ ᎾᏍᏉ ᏥᎢᏏᎵ, ᎡᏆᎭᎻ ᎤᏁᏢᏔᏅᏛ ᏅᏛᏆᏓᎴᏅᎯ, ᏇᏂ ᎠᏂᎳᏍᏓᎸ ᎨᎳ.
Jeg sier altså: Har da Gud forkastet sitt folk? Langt derifra! også jeg er jo en israelitt, av Abrahams ætt, av Benjamins stamme;
2 ᎤᏁᎳᏅᎯ ᎥᏝ ᎢᏴᏛ ᏱᏂᏚᏩᏁᎸ ᏧᏤᎵ ᏴᏫ ᎾᏍᎩ ᎦᏳᎳ ᏥᏂᏓᎦᏔᎰᎢ. ᏝᏍᎪ ᏱᏥᎦᏔᎭ ᏂᎦᏪᏍᎬ ᎪᏪᎵ ᎾᎿᎭᎢᎳᏯ ᎠᏥᏃᎮᏍᎬᎢ? ᎾᏍᎩ ᎠᏔᏲᎯᎲ ᏕᎠᏡᏗᏍᎬ ᎢᏏᎵ ᎯᎠ ᏂᎦᏪᏍᎬᎢ,
Gud har ikke forkastet sitt folk, som han forut kjente. Eller vet I ikke hvad Skriften sier på det sted om Elias, hvorledes han treder frem for Gud mot Israel:
3 ᏱᎰᏩ, ᏕᏅᏂᎸ ᏗᏣᏤᎵ ᎠᎾᏙᎴᎰᏍᎩ, ᎠᎴ ᎠᏥᎸ ᏗᎨᎳᏍᏗᏱ ᏗᏣᏤᎵ ᏚᏂᏲᏍᏔᏅ; ᎠᎴ ᎠᏋᏒᎯᏳ ᎠᏆᎵᏃᎯᏴ, ᎠᎴ ᎠᏴ ᎬᎩᎯᏍᏗᏱ ᎤᏂᏲᎭ.
Herre! dine profeter drepte de, dine alter rev de ned, og jeg blev alene tilbake, og de står mig efter livet.
4 ᎠᏎᏃ ᎦᏙ ᎠᏗᎭ ᎤᏁᎳᏅᎯ ᎤᏬᎯᎵᏴᏍᏓᏁᎲᎢ? ᎬᏆᎵᏃᎯᏰᏗᏱ ᎾᏋᏁᎸ ᎦᎵᏉᎩ ᎢᏯᎦᏴᎵ ᎢᏯᏂᏛ ᎠᏂᏍᎦᏯ ᎾᏍᎩ ᏂᏚᎾᎵᏂᏆᏅᏁᎸᎾ ᏇᎠᎵ.
Men hvad sier Guds svar til ham? Jeg har levnet mig syv tusen menn som ikke har bøiet kne for Ba'al.
5 ᎾᏍᎩᏯᏃ ᎾᏍᏉ ᎪᎯ ᎨᏒᎢ ᎤᎾᎵᏃᎯᏴᎯ ᎠᏁᎭ ᎾᏍᎩᏯ ᎬᏩᎦᏘᏯ ᎤᏓᏙᎵᏍᏗ ᎨᏒ ᎤᏩᏔᏅ ᏚᏑᏰᏒᎢ.
Således er det da også i denne tid blitt en levning tilbake efter nådens utvelgelse;
6 ᎢᏳᏃ ᎬᏩᎦᏘᏯ ᎤᏓᏙᎵᏍᏗ ᎨᏒ ᎢᏳᏩᏂᏌᏅᎯ ᏱᎩ; ᎿᎭᏉ ᎥᏝ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᎨᏒ ᎢᏳᏩᏂᏌᏅᎯ ᏱᎩ; ᎢᏳᏃ ᎾᏍᎩ ᏱᏄᏍᏗ, ᎬᏩᎦᏘᏯ ᎤᏓᏙᎵᏍᏗ ᎨᏒ ᎥᏝ ᎿᎭᏉ ᎬᏩᎦᏘᏯ ᎤᏓᏙᎵᏍᏗ ᎨᏒ ᏱᎦᎩ. ᎢᏳᏍᎩᏂ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᎨᏒ ᎢᏳᏩᏂᏌᏅᎯ ᏱᎩ, ᎿᎭᏉ ᎥᏝ ᎬᏩᎦᏘᏯ ᎤᏓᏙᎵᏍᏗ ᎨᏒ ᎢᏳᏩᏂᏌᏅᎯ ᏱᎩ; ᎢᏳᏃ ᎾᏍᎩ ᏱᏄᏍᏗ, ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᎨᏒ ᎥᏝ ᎿᎭᏉ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᎨᏒ ᏱᎦᎩ.
men er det av nåde, da er det ikke mere av gjerninger, ellers blir nåden ikke mere nåde.
7 ᎦᏙᏃ [ ᏫᎬᏛᏗ ᏂᎦᎵᏍᏗᎭ?] ᎢᏏᎵ ᎥᏝ ᏳᏩᏛᎲ ᎾᏍᎩ ᏧᏲᎲᎩ; ᎨᎦᏑᏰᏛᏍᎩᏂ ᎨᏒ ᎤᏂᏩᏛᎲ, ᎠᏂᏐᎢᏃ ᏚᏂᎫᏏᏲᏨᎩ.
Hvorledes altså? Det som Israel attrår, det har det ikke nådd; men de utvalgte har nådd det, de andre er blitt forherdet,
8 ᎾᏍᎩᏯ ᎯᎠ ᏥᏂᎬᏅ ᏥᎪᏪᎳ, ᎤᏁᎳᏅᎯ ᏚᏁᎸ ᎠᏓᎵᏔᏗᏍᎩ ᎠᏓᏅᏙ, ᎠᎴ ᏗᏂᎦᏙᎵ ᏗᎬᏩᏂᎪᏩᏛᏙᏗ ᏂᎨᏒᎾ, ᎠᎴ ᏗᏂᎴᏂ ᏗᎬᏩᎾᏛᎪᏙᏗ ᏂᎨᏒᎾ, ᎪᎯ ᎨᏒ ᎢᏯᏍᏗ.
som skrevet er: Gud gav dem en treghets ånd, øine til ikke å se med og ører til ikke å høre med, inntil den dag idag.
9 ᎠᎴ ᏕᏫ ᎯᎠ ᏂᎦᏪᎭ, ᎠᎵᏍᏓᏴᏗᏱ ᎤᏂᏍᎩᎸ ᎤᏁᏍᎩ, ᎠᎴ ᎤᏂᏌᏛᎥᏍᎩ, ᎠᎴ ᏧᏃᏕᎯᎯ, ᎠᎴ ᎤᏂᏍᏛᏗᏍᏙᏗ ᏫᏄᎾᎵᏍᏓᏏ;
Og David sier: La deres bord bli dem til en strikke og en snare og en felle og en gjengjeldelse for dem!
10 ᏗᏂᎦᏙᎵ ᏫᏗᎨᎦᎵᏏᎲᏍᏓᏏ, ᎾᏍᎩ ᎤᏂᎪᏩᏛᏗᏱ ᏂᎨᏒᎾ, ᎠᎴ ᏂᎪᎯᎸ ᏚᎾᏗᏌᏓᏕᎨᏍᏗ.
la deres øine bli formørket, så de ikke ser, og bøi alltid deres rygg!
11 ᎯᎠ ᎠᏗᎾ ᏂᏥᏪᎭ, ᏥᎪ ᏚᏃᏕᎸ ᏰᎵ ᏧᏂᏅᎢᏍᏗᏱ ᎠᏰᎸᏎᎢ? ᎬᏩᏟᏍᏗ; ᎾᏍᎩᏍᎩᏂ ᏚᏂᏅᏨ ᏄᏩᏂᏌᏅ ᎠᎵᏍᏕᎸᏙᏗ ᎨᏒ ᎤᏂᎷᏤᎸ ᏧᎾᏓᎴᏅᏛ ᏴᏫ, ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏛᏳᎨᏗᏱ ᎢᏳᏅᏂᏐᏗᏱ.
Jeg sier altså: Har de da snublet for å falle? Langt derifra! men ved deres fall er frelsen kommet til hedningene, forat dette skal vekke dem til nidkjærhet;
12 ᎢᏳᏃ ᎾᏍᎩ ᏚᏂᏅᏨ ᎤᏁᏅᎢᏍᏗᏍᎩ ᏱᎩ ᎡᎶᎯ, ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎡᏍᎦ ᏄᎾᎵᏍᏓᏁᎲ ᎤᏁᏅᎢᏍᏗᏍᎩ ᏱᎩ ᏧᎾᏓᎴᏅᏛ ᏴᏫ, ᏂᎦᎥ ᎤᎶᏒᏍᏕᏍᏗ ᎠᏂᎧᎵᏨᎭ.
men er deres fall en rikdom for verden, og er tapet av dem en rikdom for hedninger, hvor meget mere da deres fylde!
13 ᏂᎯᏰᏃ ᎢᏨᏬᏁᏗᎭ ᏗᏣᏓᎴᏅᏛ ᏴᏫ, ᏅᏗᎦᎵᏍᏙᏗᎭ ᎠᏴ ᎥᎩᏅᏏᏛ ᎨᏒ ᏧᎾᏓᎴᏅᏛ ᏴᏫ ᎦᏥᏯᎵᏥᏙᏁᏗᏱ, ᏥᎸᏉᏗᎭ ᏄᏍᏛ ᎥᏆᏒᎦᎶᏛᎢ;
For til eder taler jeg, I hedninger! Så sant som jeg er hedningenes apostel, priser jeg mitt embede,
14 ᎾᏍᎩ ᎢᏳᏃ ᏰᎵ ᎢᎬᏆᏛᏁᏗ ᏱᎩ, ᎾᏍᎩ ᎢᏯᏋᏂᏐᏗᏱ ᎤᎾᏟᏂᎬᏁᏗᏱ ᎣᎩᏠᏱ ᎨᏒᎢ, ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎢᎦᏛ ᎦᏥᏍᏕᎸᏗᏱ.
om jeg bare kunde vekke mine kjødelige frender til nidkjærhet og få frelst nogen av dem.
15 ᎢᏳᏰᏃ ᎾᏍᎩ ᎨᏥᏐᏅᎢᏍᏔᏅᎢ ᎤᏃᎯᏍᏓᏁᎯ ᏱᏂᎦᎵᏍᏗ ᎡᎶᎯ, ᎦᏙ ᎤᎵᏍᏙᏗ ᎨᏎᏍᏗ ᏕᎨᎦᏓᏂᎸᏨᎭ, ᏚᏂᏲᎱᏒᏍᎩᏂ ᏚᎾᎴᎯᏌᏅ ᎨᏎᏍᏗ.
For er verden blitt forlikt med Gud ved deres forkastelse, hvad annet vil da deres antagelse bli enn liv av døde?
16 ᎢᏳᏰᏃ ᎢᎬᏱᏱ ᎤᎬᏛᎾᏨᎯ ᎦᎸᏉᏗᏳ ᏱᎩ, ᏂᎦᏛ ᎾᏍᏉ [ ᎦᎸᏉᏗᏳ; ] ᎢᏳ ᎠᎴ ᏚᎿᎭᏍᏕᏢ ᎦᎸᏉᏗᏳ ᏱᎩ, ᎾᏍᎩᏯ ᎾᏍᏉ ᏚᏩᏂᎦᎸᎢ.
Men er førstegrøden hellig, da er deigen det også, og er roten hellig, da er grenene det også.
17 ᎢᏳᏃ ᏚᏩᏂᎦᎸ ᎢᎦᏛ ᏱᏗᎬᏂᎦᎴᏒ, ᏂᎯᏃ ᎢᎾᎨ-ᎮᎯ ᎣᎵᏩ ᏡᎬ ᎾᎿᎭᏱᏫᏰᏣᏱᏢᏔᏅ, ᎠᎴ ᎾᏍᎩᏯ ᎤᎾᎵᏍᏕᎶᏛ ᏱᏤᎳᏗᏍᏗ ᏱᏣᎵᏍᏕᎸᏗ ᏚᎿᎭᏍᏕᏢ ᎠᎴ ᎦᎵᏦᏅ ᎣᎵᏩ ᏡᎬᎢ;
Om nu allikevel nogen av grenene blev avbrutt, og du som var en vill oljekvist, blev innpodet iblandt dem og fikk del med dem i oljetreets rot og fedme,
18 ᏞᏍᏗ ᏱᏔᏢᏈᏎᎮᏍᏗ ᏚᏩᏂᎦᎸᎢ. ᎢᏳᏍᎩᏂ ᏯᏢᏈᏍᎦ, ᎥᏝ ᏂᎯ ᏚᎿᎭᏍᏕᏢ ᏱᏘᎾᏄᎪᏫᏍᎦ, ᏚᎿᎭᏍᏕᏢᏍᎩᏂ ᏂᎯ ᎨᏣᎾᏄᎪᏫᏍᎦ.
da ros dig ikke mot grenene! men hvis du roser dig, så er det dog ikke du som bærer roten, men roten som bærer dig.
19 ᎯᎠ ᎠᏗᎾ ᎨᎵ ᏅᏛᎯᏪᏏ, ᏚᏩᏂᎦᎸ ᏚᏅᏂᎦᎸᎲᎩ, ᎾᏍᎩ ᎠᏴ ᎥᏋᏱᏢᏗᏱ ᎾᎿᎭᏂ.
Du vil da si: Grenene blev avbrutt forat jeg skulde bli innpodet.
20 ᎤᏙᎯᏳᎯ; ᏄᏃᎯᏳᏒᎾ ᎨᏒ ᏅᏓᏳᎵᏍᏙᏔᏅᎩ ᏕᎨᏥᏂᎦᎸᎲᎩ; ᎠᎴ ᏂᎯ ᏥᏙᎦ ᏦᎯᏳᏒ ᏂᎬᏂᏏᎭ. ᏞᏍᏗᏉ ᎤᏟ ᏱᏣᏤᎸᏎᏍᏗ, ᎯᎾᏰᏍᎨᏍᏗᏍᎩᏂ;
Vel! ved sin vantro blev de avbrutt, men du står ved din tro; vær ikke overmodig, men frykt!
21 ᎢᏳᏰᏃ ᎤᏁᎳᏅᎯ ᏂᏚᎨᏳᏅᎾ ᏱᎩ ᏅᏁᎯᏯ ᏚᏩᏂᎦᎸᎢ, ᏂᎯ ᎾᏍᏉ ᏂᏣᎨᏳᏅᎾᏉ ᏱᎩ.
for sparte Gud ikke de naturlige grener, da vil han heller ikke spare dig.
22 ᎾᏍᎩ ᎢᏳᏍᏗ ᎭᎦᏌᏯᏍᏓ ᎤᏓᏅᏖᏳ ᎨᏒ ᎠᎴ ᎠᏍᏓᏱᏳ ᎨᏒ ᎤᏁᎳᏅᎯ; ᎠᏍᏓᏱᏳ ᏂᏕᎬᏁᎲ ᎾᏍᎩ Ꮎ ᏧᏂᏅᏨᎯ; ᏂᎯᏍᎩᏂ ᎤᏓᏅᏘᏳ ᎨᏒ ᏣᎾᏄᎪᏫᏎᎲᎢ; ᎢᏳᏃ ᏱᏅᏩᏍᏗᏗ ᏕᏣᏂᏴᏒ ᎤᏓᏅᏘᏳ ᎨᏒᎢ; ᎥᏝᏰᏃ ᎾᏍᎩ ᏂᎯ ᎾᏍᏉ ᎡᏨᎾᎦᎴᏍᏗ ᎨᏎᏍᏗ.
Så se da Guds godhet og strenghet: Strenghet er over dem som er falt, men over dig er Guds godhet, såfremt du holder dig til hans godhet, ellers skal også du bli avhugget.
23 ᎠᎴ ᎾᏍᎩ Ꮎ ᎾᏍᏉ, ᎢᏳᏃ ᎢᎬᏩᏍᏗᎭᏉ ᏂᎨᏒᎾ ᎢᎨᏎᏍᏗ ᏄᏃᎯᏳᏒᎾ ᎨᏒᎢ, ᎨᏥᏱᏢᏗ ᎨᏎᏍᏗ; ᎤᏁᎳᏅᎯᏰᏃ ᏰᎵᏉ ᏔᎵᏁ ᏗᎬᏩᏱᏢᏗ.
Men hine skal også bli innpodet, såfremt de ikke holder ved i sin vantro; for Gud er mektig til å innpode dem igjen.
24 ᎢᏳᏰᏃ ᏂᎯ ᎢᎾᎨ ᎡᎯᏯ ᎣᎵᏩ ᏡᎬ ᏨᏱᏢᏅᎯ ᏱᎩ, ᎠᎴ ᎾᎿᎭᎮᎯᏯ ᏂᎨᏒᎾ ᎨᏒ ᎣᏍᏛ ᎣᎵᏩ ᏡᎬ ᏰᏨᏱᏢᏅ, ᎤᏟᎯᏳᏍᎩᏂ ᎠᎯᏘᏳ ᎾᏍᎩ Ꮎ ᎾᎿᎭᎠᏁᎯᏯ ᏥᎩ, ᎨᏥᏱᏢᏗ ᎾᎿᎭᎤᏅᏒ ᎤᎾᏤᎵᎦᏯ ᎣᎵᏩ ᏡᎬᎢ.
For blev du avhugget av det oljetre som er vilt av naturen, og mot naturen innpodet i et godt oljetre, hvor meget mere skal de da bli innpodet i sitt eget oljetre, disse som av naturen hører det til.
25 ᎥᏝᏰᏃ ᏯᏆᏚᎵ, ᎢᏓᎵᏅᏟ, ᏂᏥᎦᏔᎲᎾᏉ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗᏱ ᎯᎠ ᎾᏍᎩ ᎤᏕᎵᏛ ᎨᏒᎢ, ( ᎢᏥᎦᏔᎾᎢᏉᏰᏃ ᏱᏅᏣᎵᏍᏓ ᎢᏨᏒ ᎢᏣᏓᏅᏖᏍᎬᎢ, ) ᎾᏍᎩ ᎠᎫᏏᏲᎢᏍᏗ ᎨᏒ ᎤᏂᎷᏤᎸ ᎢᎦᏛ ᎢᏏᎵ, ᎬᏂ ᎤᏂᏣᏘ ᎨᏒ ᏧᎾᏓᎴᏅᏛ ᏴᏫ ᎤᏂᏴᎸᎯ ᎨᏎᏍᏗ,
For jeg vil ikke, brødre, at I skal være uvitende om denne hemmelighet - forat I ikke skal tykkes eder selv kloke - at forherdelse delvis er kommet over Israel, inntil fylden av hedningene er kommet inn,
26 ᎾᏍᎩᏃ ᏅᏓᎦᎵᏍᏔᏂ ᏂᎦᏗᏳ ᎢᏏᎵ ᎨᏥᏍᏕᎸᏗ ᎨᏎᏍᏗ; ᎾᏍᎩᏯ ᎯᎠ ᏥᏂᎬᏅ ᏥᎪᏪᎳ, ᏌᏯᏂ ᏅᏓᏳᏓᎴᏅᎯ ᏓᎦᎷᏥ ᏗᎫᏓᎴᏍᎩ, ᎠᎴ ᎢᏴᏛ ᏅᏓᎬᏁᎵ ᎤᏁᎳᏅᎯ ᏄᏂᎸᏉᏛᎾ ᎨᏒ ᎢᎦᏈ ᎤᏪᎲᎢ.
og således skal hele Israel bli frelst, som skrevet er: Fra Sion skal redningsmannen komme, han skal bortrydde ugudelighet fra Jakob,
27 ᎯᎠᏰᏃ ᎾᏍᎩ ᏄᏍᏗ ᎧᏃᎮᏛ ᏕᎦᏥᏯᏠᎢᏍᏓᏁᎸᎢ, ᎾᎯᏳ ᎦᏥᎥᎡᏗ ᏂᎦᎵᏍᏔᏅᎭ ᎤᏂᏍᎦᏅᏨᎢ.
og når jeg borttar deres synder, da er dette min pakt med dem.
28 ᎣᏍᏛᏃ ᎧᏃᎮᏛ ᎤᎬᏩᎵ ᎨᏒᎢ, ᎨᏥᏍᎦᎩ ᏄᎾᎵᏍᏔᏅ ᏂᎯ ᎨᏒ ᏅᏗᎦᎵᏍᏙᏗᎭ; ᏓᏑᏰᏍᎬᏍᎩᏂ ᎤᎬᏩᎵ, ᎨᏥᎨᏳᎭ ᎠᏂᎦᏴᎵᎨ ᎨᏒ ᏅᏗᎦᎵᏍᏙᏗᎭ.
Efter evangeliet er de fiender for eders skyld, men efter utvelgelsen er de elsket for fedrenes skyld;
29 ᎤᏁᎳᏅᎯᏰᏃ ᎤᏓᏁᏗ ᎨᏒ ᎠᎴ ᎤᏓᏯᏅᏗ ᎨᏒ ᏝᏉ ᎤᏰᎸᏗ ᏂᎨᏒᎾ ᎨᏐᎢ.
for sine nådegaver og sitt kall angrer Gud ikke på.
30 ᏂᎯᏰᏃ ᏧᏩᎫᏔᏅᏒ ᏁᏦᎢᏳᏒᎾ ᏥᎨᏒᎩ ᎤᏁᎳᏅᎯ, ᎠᏎᏃ ᎪᎯ ᎡᏥᏙᎵᏨᎯ ᎢᎩ ᏅᏗᎦᎵᏍᏙᏗᎭ ᎾᏍᎩ ᏄᏃᎯᏳᏒᎾ ᎨᏒᎢ;
For likesom I før var ulydige mot Gud, men nu har fått miskunn ved disses ulydighet,
31 ᎾᏍᎩᏯ ᎾᏍᏉ ᎾᏍᎩ ᎯᎠ ᎪᎯ ᎨᏒ ᎥᏝ ᏳᏃᎯᏳᏅ, ᎾᏍᎩ ᎤᏓᏙᎵᏍᏗ ᎨᏒ ᎢᏣᏤᎵ ᎢᏳᏩᏂᏐᏗᏱ ᎾᏍᎩ ᎾᏍᏉ ᎨᏥᏙᎵᏍᏗ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗᏱ.
så har også disse nu vært ulydige, forat de også skal få miskunn ved den miskunn som er blitt eder til del;
for Gud har overgitt dem alle til ulydighet forat han kunde miskunne sig over dem alle. (eleēsē g1653)
33 ᎾᏎᏫᏂᏴ ᎤᏣᏔᏅᎯ ᎠᎦᏙᏌᏂᏳ ᎨᏒ ᎠᎴ ᎠᎦᏔᎾᎢᏳ ᎨᏒ ᎤᏁᎳᏅᎯ! ᏂᎦᎥᏉ ᎬᎪᎵᏰᏗ ᏂᎨᏒᎾ ᏄᏍᏛ ᏕᎫᎪᏗᏍᎬᎢ, ᎠᎴ ᎤᏪᏓᏍᏗᏱ ᎨᏒ ᎦᎪᎷᏩᏛᏗ ᏂᎨᏒᎾ!
O dyp av rikdom og visdom og kunnskap hos Gud! Hvor uransakelige hans dommer er, og hvor usporlige hans veier!
34 ᎦᎪᏰᏃ ᎤᎦᏙᎥᏐ ᏄᏍᏛ ᎤᏓᏅᏛ ᏱᎰᏩ? ᎠᎴ ᎦᎪ ᎤᎾᏖᏆᎶᏃ ᎤᎾᏓᏅᏖᎶᎢ?
For hvem kjente Herrens sinn? eller hvem var hans rådgiver?
35 ᎠᎴ ᎦᎪ ᏚᏓᎴᏅᏔᏅ ᎤᏁᎸ, ᎠᎴ ᏔᎵᏁ ᏛᎠᎦᎫᏴᎡᎵ?
Eller hvem gav ham noget først, så han skulde få vederlag igjen?
