Markos 12
1 Guero has cequién comparationez erraiten, Mahastibat landa ceçan guiçon-batec, eta ingura ceçan hessiz, eta eguin ceçan hobibat lacotaco, eta edifica ceçan dorrebat, eta aloca ciecén laborariey, eta camporat ioan cedin.
耶稣又开始用比喻故事向他们讲述：“一个人有个葡萄园，他在四面围上篱笆，挖了一个压酒池，盖了一座瞭望台，租给几名农户后就远行去了。
2 Eta igor ceçan laborarietara sasoinean cerbitzaria, laborarietaric recebi leçançát mahastico fructutic.
丰收时节，这位园主派了一名仆人到农户那里，收取园子里的一部分葡萄。
3 Baina hec hura harturic çaurt ceçaten, eta igor ceçaten hutsic.
但农户却把这个仆人抓起来打了一顿，让他空手而归。
4 Eta berriz igor ceçan hetara berce cerbitzaribat eta harri vkaldiz hauts cieçoten buruä, eta igor ceçaten desonestqui tractaturic.
园主又派一个仆人过去，农户们打伤了他的头，还侮辱他。
5 Eta berriz bercebat igor ciecén, eta hura hil ceçaten: eta anhitz berceric, batzu cehatzen eta berceac hiltzen cituztela.
园主再派一人，这次农户直接把他杀死。之后派去了许多仆人，有的被他们打伤，有的被他们杀掉。
6 Oraino bada bere seme maitebat vkan eta, hura-ere igorri vkan du hetara azquenic, cioela, Ahalque içanen dirade ene semearen.
最后，园主派自己的孩子过去，心想说：‘他们总是会尊敬我的儿子吧。’
7 Baina laborari hec erran ceçaten bere artean, Haur da primua: çatozte hil deçagun haur, eta gure içanen da heretagea.
但农户们却彼此商量：‘这人会继承园主的产业，如果我们杀了他，产业就是我们的了。’
8 Eta harturic hura hil ceçaten, eta iraitz ceçaten mahastitic campora.
他们于是抓住园主的儿子把他杀掉，扔到葡萄园外。
9 Cer eguinen du bada mahasti iabeac? Ethorriren da, eta deseguinen ditu laborariac, eta emanen du mahastia berceri.
那么，葡萄园主该怎么办？他会跑来杀掉这些农户，把葡萄园租给别人。
10 Eta Scriptura haur-ere eztuçue iracurri? Edificaçaléc arbuyatu duten harria, cantoin buru eguin içan da:
你们应该念过那段经文：‘建筑工人丢弃的石头，会成为房子的基石。’
11 Iaunaz eguin içan da haur, eta da gauça miragarria gure beguién aitzinean?
这来自于主，在我们看来就是奇迹！”
12 Ayher ciraden bada haren hatzamaitera, baina populuaren beldur ciraden: ecen eçagutu çuten hayén contra comparatione haur erran çuela: eta hura vtziric ioan citecen.
那几名犹太领袖知道，耶稣的比喻就是针对他们，于是想要捉拿他，但因为害怕民众，只好离开了。
13 Guero igor citzaten harengana Phariseuetaric eta Herodianoetaric batzu, hura hatzaman leçatençát hitzean.
后来，他们派了几名法利赛人和希律的支持者到耶稣那里去，想从他的话语中找出把柄陷害他。
14 Eta hec ethorriric diotsate, Magistruá, bacequiagu ecen eguiati aicela, eta nehoren ansiaric eztuála: ecen ezago guiçonén apparentiara beha, baina eguiazqui Iaincoaren bidea iracasten duc: Bidezco da tributaren Cesari emaitea, ala ez? emanen dugu, ala eztugu emanen?
他们过来之后说：“老师，我们知道你为人诚实，从不在乎别人的认可，因为你无畏权势地位，只依据真理讲述上帝之道。那么请问，向凯撒纳税是否正确？
15 Eta harc, eçaguturic hayén hypocrisiá, erran ciecén, Cergatic tentatzen nauçue? ekardaçue dinerobat, ikus deçadançat.
我们是该交税呢还是拒绝？” 耶稣看出他们的虚伪，就对他们说：“为何要试探我？拿个银币给我，我来看看。”
16 Eta hec presenta cieçoten: orduan dioste, Norena da imagina haur eta scribua? Eta hec erran cieçoten, Cesarena.
于是他们拿来一个银币。耶稣问：“这上面是谁的头像，谁的刻字？”他们回答他：“凯撒。”
17 Eta ihardesten çuela Iesusec erran ciecén, Renda ietzoçue Cesarenac Cesari: eta Iaincoarenac Iaincoari. Eta mirets ceçaten haren gainean.
耶稣说：“是凯撒的就应属于凯撒，是上帝的就应属于上帝。”这番话让那些人感到很震惊。
18 Orduan ethor citecen harengana Sadduceuac, ceinéc erraiten baitute eztela resurrectioneric, eta interroga ceçaten, cioitela,
撒都该人向来不相信复活一事，他们来到耶稣那里，问他：
19 Magistruá, Moysesec scribatu vkan diraucuc, baldin cembeiten anayea hil bada, eta vtzi badu emaztea, eta haourric vtzi ezpadu, har deçan haren anayac haren emaztea, eta eguin dieçón leinu bere anayeri.
“老师，摩西曾写道：如果一个男人死了，留下妻子，但没有儿女，他弟弟就应当娶他的妻子，为哥哥留后。
20 Cituán bada çazpi anaye: eta lehenac har cieçán emazte, eta hiltzean etzieçán leinuric vtzi.
从前有兄弟七人，老大娶了妻子后死了，没有留下子嗣；
21 Eta bigarrenac har cieçán hura, eta hil ciedián, eta harc-ere etzieçán leinuric vtzi: eta hirurgarrenac halaber.
老二娶了这寡妇，没等到生下孩子也死了；第三个也是这样。
22 Eta har cieçateán hura çazpiéc, eta leinuric etzieçateán vtzi: gucietaco azquenenic hil ciedián emaztea-ere.
事实上，那七个兄弟都和她结过婚，但都没等留下孩子就死了，最后那女人也死了。
23 Resurrectionean bada, resuscitatu diratenean hetaric ceinen emazte içanen da? Ecen çazpiéc hura emazte vkan dié.
到了复活之时，如果他们都复活，她算是谁的妻子呢？因为七个人都娶过她。”
24 Orduan ihardesten çuela Iesusec erran ciecén, Eztuçue halacotz huts eguiten ceren ezpaitaquizquiçue Scripturác, ezeta Iaincoaren verthutea?
耶稣对他们说：“你们错了，因为你们根本不理解经文的意思，也不知道上帝的力量。
25 Ecen hiletaric resuscitatu diratenean, eztu nehorc emazteric harturen, ez emanen ezconçaz: baina içanen dirade ceruètaco Aingueruäc beçala.
因为人死后复活，将不娶不嫁，而是如天国的天使一样。
26 Eta hiléz den becembatean, ecen resuscitatzen diradela, eztuçue iracurri Moysesen liburuan, nola berroan hari minçatu içan çayón Iaincoa, cioela, Ni naiz Abrahamen Iaincoa, eta Isaac-en Iaincoa, eta Iacob-en Iaincoa?
关于死人复活的问题，摩西讲过一个关于荆棘的故事，上帝对摩西说：‘我是亚伯拉罕的上帝，以撒的上帝，雅各的上帝。’你们没看过这个故事吗？
27 Ezta hilén Iaincoa, baina vicién Iaincoa: çuec beraz haguitz enganatzen çarete.
他不是死人的上帝，而是活人的上帝。你们真是大错特错！”
28 Eta ethor cedin Scribetaric cembeit, hec disputatzen ençunic, eta ikussiric ecen vngui ihardetsi cerauela, harc interroga ceçan, Cein da manamendu gucietaco lehena?
一个宗教老师走过来，听他们的辩论。他意识到耶稣给出了好的回答，于是就问：“诫命中哪一条最重要？”
29 Eta Iesusec ihardets cieçón. Manamendu gucietaco lehena duc, Behadi Israel, gure Iainco Iauna, Iaun bakoitzbat duc.
耶稣回答：“最重要的是：‘以色列啊，请听好！主，我们的上帝，我们唯一的主。
30 Onhetsiren duc bada eure Iainco Iauna, eure bihotz guciaz, eta eure arima guciaz, eta eure pensamendu guciaz, eta eure ahal guciaz: haur duc lehen manamendua.
你要全心、全性、全意、全力地爱主，爱你的上帝。’
31 Eta bigarrenac hura irudi dic, Onhetsiren duc eure hurcoa eure buruä beçala: hauc baino berce manamendu handiagoric eztuc.
第二重要的是：‘要爱人如己’。再没有哪条诫命比这两条更重要。”
32 Orduan erran cieçón Scriba harc, Vngui, Magistruá, eguiazqui erran duc, ecen Iaincobat dela eta harçaz berceric eztela:
那位宗教老师对耶稣说：“老师，你说的很对，上帝是唯一的，除了他以外别无他人。
33 Eta haren onhestea bihotz guciaz, eta adimendu guciaz, eta arima guciaz, eta indar guciaz: eta hurcoaren onhestea bere buruä beçala, guehiago dela ecen ez holocausta eta sacrificio guciac.
我们要全心、全意、全力地爱他，要爱人如己，这比各种仪式和祭物好多了。”
34 Eta Iesusec ikussi çuenean ecen harc çuhurqui ihardetsi çuela, erran cieçón, Ezaiz vrrun Iaincoaren resumatic. Eta nehor guehiagoric etzayón ausart interrogatzera.
耶稣见他回答得很睿智，便说：“你距离上帝之国不远了。”从此之后，再也没有人敢向耶稣提问。
35 Eta ihardesten çuela Iesusec erraiten çuen, templean iracasten ari cela, Nola dioite Scribéc ecen Christ Dauid-en seme dela?
耶稣在圣殿内讲道。他问：“宗教老师如何讲述基督是大卫的子孙呢？
36 Ecen Dauid-ec berac erran du Spiritu sainduaren inspirationez, Erran drauca Iaunac ene Iaunari, Iar-adi ene escuinean, eçar ditzaquedano hire etsayac hire oinén scabella.
由于大卫曾被圣灵感召，他便声称，主对我主说：‘你坐在我的右边，等我把你的仇敌放在你的脚下。’
37 Beraz Dauid-ec berac deitzen du hura Iaun: nondic da beraz haren seme? Eta gendetze anhitzec ençuten çuen hura gogotic.
由于大卫让别人称其为主，他又怎么会是大卫的子孙呢？”民众对耶稣的这番话感到非常满意。
38 Eta erraiten cerauen bere doctrinán, Beguirauçue Scriba arropa lucequin ebili nahi diradenetaric, eta salutationey merkatuetan on dariztenetaric,
耶稣继续教导大家，说：“你们要提防那些宗教老师，他们喜欢穿长袍走来走去，喜欢人们在集市中向他们问安，
39 Eta lehen cadirey synagoguetan, eta lehen placey banquetetan:
喜欢在会堂中位于高位，喜欢成为筵席上的首座。
40 Iresten dituztela ema alhargunén etcheac, are luçaqui othoitz eguin irudiz: hauc recebituren duté condemnatione handiagoa.
他们欺骗寡妇的财产，进行冗长的祷告伪装自己。这些人在审判中必受更重的刑罚。”
41 Eta Iesusec truncoaren aurkán iarriric cegoela, gogoatzen çuen nola populuac diru emaiten çuen truncora, eta anhitz abratsec emaiten çutén anhitz.
耶稣坐在捐款箱面前，看着人们将钱币交上来。很多富人都交上来大量的钱财，
42 Eta ethorriric emazte alhargun paubre batec eman citzan bi peça chipi, baitziraden quadrantbat.
然后一个穷寡妇走来，投入两枚小钱。
43 Orduan bere discipuluac beregana deithuric erran ciecén, Eguiaz diotsuet, ecen alhargun paubre hunec guehiago eman duela ecen ez truncora eman duten guciéc.
耶稣把门徒叫过来，对他们说：“告诉你们实话，这穷寡妇投入国库的，远比其他人投的还多。
44 Ecen guciéc soberaturic çutenetic eman vkan duté, baina hunec eman du bere paubreciatic çuen gucia bayeta, bere sustantia gucia.
因为其他人都是拿出自己一部分财富，她却把自己赖以生存的钱都交上去了。”
