< Lukas 1 >

1 CEREN anhitzec escu eçarri baitu narratione baten scribatzera complituqui gure artean certificatu içan diraden gaucéz,
Meu estimado [amigo ]Teófilo, muitas [pessoas ]viram as coisas que [Jesus ]fez enquanto estava conosco, desde o tempo quando começou a [servir a Deus]. Elas serviram a Deus [ao ensinar aos outros a mensagem ]de Deus. Muitos daqueles que ouviram o que estas pessoas ensinaram escreveram para nós relatos das coisas que [Jesus fez].
2 Eçagutzera eman draucuten beçala lehen hatsetic ikussi dituztenéc eta hitzaren ministre içan diradenéc.
3 Niri-ere on iruditu içan ciaitadac gucia hatsetic finerano diligentqui comprehendituric, hiri punctuz punctu heçaz scribatzera, o Theophile gucizco excellenteá:
Eu mesmo tenho estudado com cuidado estes assuntos, que começaram [antes dele nascer. ]Então resolvi que seria bom que eu também escrevesse para você um relato destes assuntos.
4 Hobequi eçagut deçánçat ikassi dituán gaucén eguiá.
Quero que você saiba a verdade daquilo que outros ensinaram a você.
5 HERODES Iudeaco regueren egunetan cen Zacharias deitzen cen Sacrificadorebat, Abiaren araldetic: eta haren emaztea cen Aaronen alabetaric, eta haren icena Elisabeth.
Quando [o grande ]Rei Herodes governava o [distrito da ]Judeia, havia um sacerdote [judaico ]chamado Zacarias. Ele pertencia ao [grupo de sacerdotes chamado ]o Grupo de Abias. Ele e sua esposa Isabel eram descendentes do [primeiro sacerdote de Israel], Arão.
6 Biac ciraden iusto Iaincoaren aitzinean, Iaunaren, manamendu eta ordenança gucietan reprochuric gabe çabiltzanac.
[Deus considerava/achava que ]os dois eram justos, porque sempre obedeciam sem falha tudo que Deus tinha mandado.
7 Eta haourric etzutén, ceren Elisabeth steril baitzen, eta biac baitziraden adinez aitzinaratuac.
Mas eles não tinham filhos, porque Isabel não podia ter filhos. Além disso, ela e seu esposo eram muito idosos.
8 Guertha cedin bada, harc Iaincoaren aitzinean bere aldian sacrificadoregoa exercitzen çuenean,
Certo Dia o grupo de [Zacarias ]estava fazendo seu trabalho [no templo em Jerusalém, ]e ele estava servindo como sacerdote na presença de Deus.
9 Sacrificadoregoaren officioco costumaren araura, çorthea eror baitzequión Iaunaren templean sarthuric encensamenduaren eguiteco.
Seguindo o seu costume, [os outros sacerdotes ]o escolheram por sorteio para entrar no templo do Senhor e queimar incenso.
10 Eta populu guciac campoan othoitz eguiten çuen encensamendua eguiten cen orduan.
Enquanto ele queimava o incenso, muitos estavam no pátio, orando.
11 Eta aguer cequión Iaunaren Aingueruä, cegoela encensamenduco aldarearen escuinean.
Aí um anjo que o Senhor Deus tinha [mandado ]apareceu a ele. O anjo estava em pé no lado direito do lugar [onde os sacerdotes queimavam ]incenso.
12 Eta Zacharias trubla cedin hura ikussiric, eta icidurabat eror cedin haren gainera.
Zacarias estava assustado quando viu [o anjo], e ficou com muito medo.
13 Orduan erran ciecón Aingueruäc, Eztuala beldurric Zacharias: ecen ençun içan duc hire othoitzá, eta Elisabeth eure emaztea erdiren çaic seme batez: eta hari icen emanen draucac Ioannes
Mas o anjo lhe disse, “Zacarias, não tenha medo! Quando você orou pedindo a Deus um filho [(ou, que Deus mandasse o Messias), Deus ouviu o que você disse. Por isso sua esposa ]Isabel vai dar um filho para você. Você deve dar a ele o nome de João.
14 Eta bozcario eta alegrança vkanen duc, eta anhitz haren sortzearen gainean alegueraturen dituc,
Ele vai fazer com que você esteja muito feliz, e muitos outros também vão estar muito felizes porque ele nasceu.
15 Ecen handi içanen duc Iaunaren aitzinean, eta mahatsarnoric ez berce arnoric eztic edanen: eta Spiritu sainduaz betheren datec bere amaren sabeleandanic.
Deus vai considerá-lo muito importante. Ele nunca deve beber vinho nem outra bebida alcoólica, [para que seja dedicado totalmente a Deus]. O Espírito Santo vai controlá-lo desde o dia quando ele nascer.
16 Eta anhitz Israeleco haourretaric conuertituren dic berén Iainco Iaunagana.
Ele vai [convencer ]muitas pessoas em Israel a deixarem [os seus pecados e a agradarem ]o Senhor seu Deus.
17 Eta hura ioanen duc haren aitzinean Eliasen spiriturequin eta verthuterequin, conuerti ditzançat aitén bihotzac semetara eta desobedientac iustoén çuhurtassunera: Iaunari populu vngui instruitubat appain dieçonçat.
Já que o Espírito [de Deus ]vai ajudá-lo a [pregar ]com poder assim como [o profeta ]Elias, ele vai preceder [o Messias]. Ele vai fazer com que os pais ajam [de maneira pacífica ]com seus filhos [novamente]. Ele vai fazer com que [muitos ]que não obedecem [Deus ouçam e façam ]as coisas certas que as pessoas justas [dizem a eles]. Ele vai fazer isso para preparar as pessoas para [quando o Messias vier].”
18 Orduan erran cieçon Zachariasec Aingueruäri, Nolatán hori eçaguturen dut? ecen ni nauc çahar, eta ene emaztea duc bere egunetan aitzinaratua.
Aí Zacarias disse ao anjo, “Sou muito velho, portanto não posso ter filho. Minha esposa também é tão velha que não pode ter filho. Portanto, não posso/como é que posso crer que o que o senhor diz vai acontecer!”
19 Eta ihardesten çuela Aingueruäc erran cieçon, Ni nauc Gabriel Iaincoaren aitzinean assistitzen naicena, eta igorri içan nauc hirequin minçatzera, eta berri on hauen hiri declaratzera.
Então o anjo disse a ele, “Sou Gabriel, o anjo mais importante de Deus. Faço o que Deus me diz, porque fico constantemente na presença de Deus. Ele me mandou para dizer a você esta boa mensagem sobre o que vai acontecer a você.
20 Eta horrá, mutu içanen aiz eta ecin minçaturen aiz, gauça hauc eguin ditecen egunerano: ceren ezpaitituc sinhetsi ene hitz bere demborán complituren diradenac.
Mas mesmo que o que eu lhe disse vá acontecer na hora que Deus tenha determinado, você não acreditou que minhas palavras sejam a verdade. Então Deus vai fazer com que você não possa falar até o dia quando isso acontecer/seu filho nascer.”
21 Eta populua cegoen Zachariasen beguira, eta miresten çuen nola harc hambat berancen çuen templean.
Enquanto estavam falando, as pessoas no pátio estavam esperando Zacarias sair. Eles pensavam, “Por que ele está ficando tanto tempo no templo?”
22 Eta ilki cenean ecin minça cequidien, eta eçagut ceçaten ecen cembeit visione ikussi çuela templean: ecen keinuz aditzera emaiten cerauen, eta mutu guelditu ican cen.
Quando ele saiu, não podia falar com eles. Porque ele não podia falar, fez gestos com as mãos para tentar explicar a eles o que tinha acontecido. Por isso/aí perceberam que ele tinha tido uma visão de Deus/algo que Deus lhe mostrou enquanto estava no templo.
23 Eta guertha cedin, haren officioco egunac acabatu ciradenean, bere etcherát itzul baitzedin.
Quando o tempo de Zacarias servir de sacerdote no templo chegou ao fim, ele saiu de Jerusalém e voltou para casa.
24 Eta egun hayén ondoan haren emazte Elisabethec concebi ceçan: eta estal cedin borz hilebethez, cioela,
Algum tempo depois, sua esposa Isabel ficou grávida. Ela não saiu de sua casa durante cinco meses, porque sabia que as pessoas iam rir-se dela durante esse tempo/depois desse tempo as pessoas já não fariam pouco dela se ela lhes dissesse que estava grávida.
25 Segur, hunela eguin vkan draut Iaunac, visitatu nauen egunetan, ene laidoa guiçonén artetic ken leçançat.
Mas ela disse para si mesma, “Deus me ajudou a ficar grávida. Agora ele tem tido pena de mim e tem feito com que eu já não esteja com vergonha porque não tenha filhos!”
26 Eta seigarren hilebethean igor cedin Gabriel Aingueruä Iaincoaz Galileaco hiri Nazareth deitzen denera:
Quando já fazia [quase seis meses ]que Isabel estava [grávida], Deus [de novo ]mandou o anjo Gabriel.
27 Dauid-en etchetico Ioseph deitzen cen guiçon-batequin fedatua cen virgina batgana: eta virginaren icena cen Maria.
[Desta vez ]ele foi à [cidade de ]Nazaré no [distrito da ]Galileia, a uma virgem que se chamava Maria. [Os pais dela ]tinham prometido que ela ia casar-se com um homem chamado José, que era descendente do [Rei ]Davi.
28 Eta Aingueruäc hura baithara sarthuric, erran ceçan, Salutatzen aut gratia eguin çainaná: Iauna dun hirequin, benedicatua hi emaztén artean.
O anjo disse a ela, “Saudações! O Senhor Deus está com você [e já resolveu ]abençoar você grandemente.”
29 Eta hura, Ainguerua ikussiric trubla cedin haren erranaren gainean, eta pensatzen çuen ceric licén salutatione hura.
Porém Maria estava muito confundida [quando ouviu ]isso. Ela perguntava a si mesma o que [o anjo queria dizer ]com estas palavras.
30 Orduan diotsa Aingueruäc, Mariá, eztunala beldurric, ecen eriden dun gratia Iaincoa baithan.
Aí o anjo disse a ela, “Maria, Deus está muito contente com você, então não tenha medo.
31 Eta horrá, concebituren dun eure sabelean, eta erdiren aiz seme batez eta deithuren dun haren icena Iesus.
Você vai ficar grávida e vai ter um filho, e deve dar a ele o nome de Jesus.
32 Hura içanen dun handi, eta eritziren ciayón Subiranoaren Semé: eta emanen diraucan Iainco Iaunac bere aita Dauid-en thronoa.
Ele vai se tornar muito grande. [As pessoas ]vão dizer que ele é o Filho de Deus/o homem que também é Deus. Deus, o Senhor, vai fazer com que ele seja rei assim como foi seu antepassado o [Rei ]Davi.
33 Eta regnaturen din Iacob-en etchearen gainean eternalqui, eta haren resumaren finic eztun içanen. (aiōn g165)
Ele vai ser o rei [dos judeus], os descendentes do [seu antepassado ]Jacó, para sempre. Ele vai reinar/governar como rei para sempre!” (aiōn g165)
34 Erran ciecón orduan Mariac Aingueruäri, Nola içanen da hori, guiçonic eçagutzen eztudanaz gueroz.
Aí Maria disse ao anjo, “Já que sou virgem, como posso [ter um filho]?”
35 Eta ihardesten çuela Aingueruäc erran cieçón, Spiritu saindua hire gainera ethorriren dun eta Subiranoaren verthuteac itzal eguinen draun eta halacotz hitaric sorthuren den saindua, Iaincoaren Seme deithuren dun.
Então o Anjo disse a ela, “O Espírito Santo virá a você e o poder de Deus [MTY/EUP] estará sobre você [para ajudá-la a ficar grávida]. Por isso o filho que você terá vai ser totalmente dedicado aos propósitos de Deus, e [as pessoas ]dirão que ele é o Filho de Deus/homem que também é Deus.
36 Eta hará, Elisabeth hire lehen gussua, harc-ere concebitu din semebat bere çahartzean, eta hil haur din seigarrena steril deitzen cenac.
[Também preciso dizer outra coisa a você]. Sua prima Isabel é muito idosa, e [as pessoas ]diziam que ela não podia ter filhos. Mas [faz quase ]seis meses [que ela está grávida], e vai dar à luz um filho!
37 Ecen eztun deus impossibleric içanen Iaincoa baithan.
[Mas você não deve se maravilhar disso], porque Deus pode fazer tudo!”
38 Eta erran ceçan Mariac, Huná Iaunaren nescatoa: eguin bequit hire hitzaren araura. Eta parti cedin harenganic Aingueruä.
Aí Maria disse, “Está bem, quero servir o Senhor/Deus, então deixe acontecer o que o senhor disse.” Depois o anjo a deixou.
39 Eta iaiquiric Maria egun hetan ioan cedin mendietara lehiatuqui Iudaco hiri batetara.
Logo depois disso, Maria se preparou e foi rápido a uma cidade nos montes do [distrito da ]Judeia.
40 Eta sar cedin Zachariasen etchera, eta saluta ceçan Elisabeth.
Ela entrou na casa de Zacarias e saudou [a sua esposa ]Isabel.
41 Eta guertha cedin, ençun ceçanean Elisabethec Mariaren salutationea, iauz baitzedin haourra haren sabelean, eta bethe cedin Spiritu sainduaz Elisabeth:
Logo que Maria ouviu a Isabel saudá-la, o nenê pulou no ventre [da Isabel]. O Espírito Santo dominou a Isabel por completo.
42 Eta oihuz iar cedin voz handiz, eta erran ceçan, Benedicatua hi emaztén artean, ecen benedicatua dun hire sabeleco fructua.
Ela disse [a Maria ]em voz bem alta, “[Deus ]tem abençoado você [mais do que ]abençoou [qualquer outra ]mulher, e [tem ]abençoado o filho que vai ter!
43 Eta nondic haur niri, ethor dadin ene Iaunaren ama enegana?
Não sou/por que sou digno de [Deus permitir que você ]me visite! Você vai ser mãe do meu Senhor!
44 Ecen huná, hire salutationearen voza ene beharrietara heldu içan den beçain sarri, iauci içan dun bozcarioz haourra ene sabelean.
[Percebi ]isso porque logo que ouvi você me saudar, o nenê dentro do meu ventre pulou porque estava tão contente [de você ter vindo]!
45 Eta dohatsu aiz sinhetsi baitun, ceren complituren baitirade Iaunaz erran çaizquinan gauçác
[Deus ]a abençoou [porque ]você acreditou que o que o Senhor Deus lhe disse ia acontecer.
46 Eta dio Mariac, Magnificatzen du ene arimác Iauna.
Então Maria [louvou a Deus ]dizendo/cantando, “Ó, como eu louvo o Senhor/Deus!
47 Eta alegueratu da ene spiritua Iainco ene Saluadorea baithan.
Alegro-me no meu ser interior porque Deus é quem me salva.
48 Ceren behatu vkan baitu bere nescatoaren beheratassunera: ecen huná, hemendic harat dohatsu erranen naute generatione guciéc.
Eu era apenas a sua serva humilde, mas ele não se esqueceu de mim. Pois de agora em diante, as pessoas de todas as épocas/do futuro vão dizer que Deus se agradava/gostava de mim,
49 Ecen gauça handiac eguin drauzquit botheretsu denac: eta haren icena saindu da:
porque vão ouvir das coisas que Deus, o Altíssimo, fez para mim. Ele é maravilhoso!
50 Eta haren misericordia da generationetaric generationetara haren beldurra dutenetara.
Ele mostra misericórdia àqueles que o respeitam de geração a geração.
51 Botheretsuqui eguin vkan du bere bessoaz: deseguin ditu superboac berén bihotzeco pensamenduan.
Ele mostra às pessoas que ele é poderoso. Ele faz com que aqueles que pensam de maneira orgulhosa no seu ser interior se dispersem.
52 Egotzi ditu botheretsuac thronoetaric, eta goratu ditu chipiac.
Ele manda embora os reis poderosos e não deixa que continuem a governar, mas honra aqueles que são humildes/oprimidos.
53 Gosse ciradenac bethe ditu onez: eta abratsac igorri ditu hutsic
Ele dá coisas boas de comer aos famintos, mas manda embora os ricos sem dar nada a eles.
54 Sustengatu vkan du Israel bere haourra, bere misericordiáz orhoit içanez.
Ele tem se lembrado do que prometeu. Por isso ele me ajudou e ajudou a todos os outros do povo de Israel que o servem.
55 Gure aitey minçatu çayen beçala, Abrahami eta haren haciari iagoiticotz. (aiōn g165)
Ele prometeu a Abraão e a todos os nossos outros antepasssados que descenderam dele que teria misericórdia deles. (aiōn g165)
56 Eta egon cedin Maria harequin hirur hilebetheren inguruä: guero itzul cedin bere etcherát.
Maria ficou com Isabel por mais ou menos três meses. Depois ela voltou para casa.
57 Eta compli cedin Elisabethen ertzeco demborá: eta erdi cedin seme batez.
Quando chegou a hora de Isabel dar à luz, ela teve um filho.
58 Eta ençun ceçaten haren auçoéc eta ahaidéc, nola frangoqui Iaunac bere misericordia declaratu çuen harengana, eta alegueratzen ciraden harequin.
Seus vizinhos e parentes ouviram como Deus a tinha abençoado imensamente, e por isso estavam contentes assim como [Isabel].
59 Eta guertha cedin, çortzigarreneco egunean ethor baitzitecen haourtchoaren circonciditzera, eta deitzen çuten hura bere aitaren icenaz, Zacharias.
Sete dias depois eles se reuniram para a [cerimônia de ]circuncidar o nenê [para mostrar que ele pertencia a Deus]. Já que o nome do pai era Zacarias, queriam dar ao filho o mesmo nome.
60 Baina ihardesten çuela haren amac erran ceçan, Ez, baina deithuren da Ioannes.
Mas a mãe disse, “Não, seu nome vai ser João.”
61 Eta erran cieçoten, Eztun nehor hire ahaidetan icen horrez deitzen denic.
[Então ]eles disseram a ela, “[João ]não é o nome de nenhum dos seus (dual) parentes, [por isso você (dual) não deve dar esse nome a ele].
62 Orduan keinu eguin cieçoten haren aitari, nola nahi luen hura dei ledin.
Então fizeram gestos com as mãos para o pai para ele indicar qual o nome que queria dar ao seu filho.
63 Eta harc tableta batzuren escaturic scriba ceçan, cioela, Ioannes da horren icena. Eta mirets ceçaten guciéc.
[Aí ]ele deu sinal para eles [darem a ele ]uma tabuinha [em que escrever. Quando deram a ele], ele escreveu [no tablete ]”Seu nome é João.” Todos os [que estavam ali ]ficaram maravilhados!
64 Eta irequi cedin bertan haren ahoa, eta haren mihia lacha cedin: eta minço cen laudatzen çuela Iaincoa.
Zacarias logo podia falar novamente, e louvou a Deus.
65 Eta icidura ethor cedin aldiri hetaco gucién gainera, eta Iudaco herri mendiçu orotan publica citecen hitz hauc guciac.
Todos os vizinhos deles ficaram maravilhados/pasmados! Contaram aos outros que moravam em toda a região dos montes do [distrito da ]Judeia essa coisa que tinha acontecido.
66 Eta ençun cituzten guciéc, eçar citzaten bere bihotzean, erraiten çutela, Nor haourtcho haur içanen da? Eta Iaunaren escua cen harequin.
Todos que ouviram da coisa pensavam nela. Eles diziam 'Que trabalho será que [este menino ]fará [para Deus quando ele crescer]? Pensavam assim porque [como resultado do que tinha acontecido ]eles tinham certeza de que Deus estaria ajudando-o [de modo poderoso].
67 Orduan haren aita Zacharias bethe cedin Spiritu sainduaz: eta prophetiza ceçan, cioela,
[Depois que ]o filho de Zacarias [nasceu], o Espírito de Deus dirigiu Zacarias totalmente enquanto ele falou estas palavras que vinham de Deus.
68 Laudatu dela Israeleco Iainco Iauna, ceren visitatu eta redemitu baitu bere populua.
“Vamos louvar o Senhor, o Deus que [nós (inc) o povo ]de Israel [adoramos, ] porque ele já chegou para livrar a [nós], o povo de Israel, [dos nossos inimigos].
69 Eta alchatu baitraucu saluamendutaco adarra Dauid bere cerbitzariaren etchean.
Ele está nos mandando/enviando alguém que vai nos salvar de maneira poderosa, alguém que é [descendente do Rei ]Davi, que o serviu [bem].
70 Nola minçatu içan baita bere Propheta saindu bethidanic içan diradenen ahoz. (aiōn g165)
Muito tempo atrás Deus fez com que seus profetas dissessem que ele faria isso. (aiōn g165)
71 Salbu içanen guinela gure etsayetaric eta guri gaitz çarizcuten gucién escutic.
[Ele ]vai nos resgatar dos nossos inimigos, e ele vai [nos salvar ]do poder daqueles que nos odeiam.
72 Gure aitey misericordia leguiençat, eta orhoit licén bere alliança sainduaz:
[Ele vai fazer isso porque ]não se esqueceu do que prometeu aos nossos antepassados; ele prometeu que teria misericórdia de nós, os [descendentes ]deles.
73 Eta gure Aita Abrahami eguin ceraucan iuramenduaz:
Foi isso que ele prometeu firmemente ao nosso antepassado Abraão. Deus lhe disse que ele nos ia resgatar do poder dos nossos inimigos,
74 Ecen emanen ceraucula, beldur gabe gure etsayén escuetaric deliuraturic, hura cerbitza guineçan,
que nos ajudaria a servi-lo sem medo,
75 Saindutassunetan eta iustitiatan haren aitzinean, gure vicico egun gucietan.
que [faria com que nós ]fôssemos dedicados totalmente a ele, e nos ajudaria a [viver ]corretamente/de maneira justa durante toda a nossa vida.”
76 Eta hi haourtchoá, Subiranoaren Propheta deithuren aiz: ecen ioanen aiz Iaunaren beguitharte aitzinean, haren bideac appain ditzançat,
Então Zacarias disse isto ao seu filho pequeno: “Meu filho, as pessoas dirão que você é um profeta que Deus [MTY/EUP] mandou, porque você vai começar seu trabalho antes de chegar o Senhor Messias para preparar as pessoas para que estejam prontas para ele.
77 Eta eman dieçoançat saluamenduco eçagutzea haren populuari, hayén bekatuén barkamenduaz.
Você vai dizer ao povo de Deus como é que ele vai guardá-los de serem punidos/castigados pelos seus pecados ao perdoá-los.
78 Gure Iaincoaren affectione misericordiosoaz, ceinez visitatu vkan baiquaitu, Orientac garaitic:
Nosso Deus vai fazer isso porque ele é muito bondoso para conosco. Assim como um novo dia começa quando o sol se levanta, Deus vai fazer esta coisa nova para nós quando o Messias nos vem dos céus/de Deus.
79 Argui daguiençat ilhumbean eta herioaren itzalean iarriric daudeney, gure oinen baquezco bidera chuchenceagatic.
Aqueles que não conhecem Deus são como pessoas que estão na escuridão. Têm medo de que logo vão morrer. Mas quando o Messias nos diz a mensagem de Deus, vai ser como se alguém fizesse com que essas pessoas vissem uma luz brilhante. Ele vai nos guiar para que vivamos em paz.”
80 Eta haourtchoa handitzen eta spirituz fortificatzen cen: eta egon cedin desertuetan Israeli manifestatu behar içan çayón egunerano.
Mais tarde, o filho de Zacarias cresceu e ficou forte espiritualmente. Aí ele viveu na região seca até começar a pregar ao povo de Israel.

< Lukas 1 >