< Lukas 7 >

1 Eta acabatu cituenean bere hitz guciac populuac çançuela, sar cedin Capernaumen.
Depois de Jesus terminar de dizer essas coisas ao povo, ele foi [com seus discípulos ]à [cidade de ]Cafarnaum.
2 Eta Centener baten cerbitzaria eri içanez hiltzera çohian, cein baitzuen guciz maite.
Havia ali um oficial do exército romano que tinha um escravo de quem gostava muito. Este escravo estava tão doente que estava para morrer.
3 Eta harc ençun çuenean Iesusez, igor citzan harengana Iuduén Ancianoac, othoiztez çayola, ethorriric senda leçan haren cerbitzaria.
Quando o oficial ouviu de Jesus, ele [chamou ]alguns anciãos dos judeus. Ele pediu que eles fossem a Jesus e pedissem para ele vir curar o escravo dele.
4 Eta hec ethorri ciradenean Iesusgana, othoitz ceguioten affectionatuqui, cioitela, ecen digne cela nehorc hura aithor lieçón.
quando chegaram aonde Jesus estava, pediram honestamente que Jesus [voltasse com eles]. Eles disseram, “Este oficial merece que você faça isso [para ele],
5 Ecen maite dic, cioiten, gure nationea eta synagogabat harc edificatu diraucuc.
porque ele ama nosso povo [judaico ]e [pagou o dinheiro para ]construir uma sinagoga para nós.
6 Iesus bada ioan cedin hequin. Baina ia etchetic vrrun handi etzela, Centenerac igor citzan adisquideac harengana, ciotsala, Iauna, ezadila neka: ecen eznauc digne ene atharbe pean sar adin.
Aí Jesus foi com eles. Quando eles estavam perto da casa [do oficial], o oficial [decidiu que Jesus não precisava ir à casa dele. Então ele ]chamou alguns amigos. Ele [disse para eles ]irem a Jesus e dizerem o seguinte a ele: “Senhor, não venha. [Desde que eu sou um não judeu], não sou digno de você entrar em minha casa.
7 Halacotz neure buruä-ere eztiat digne estimatu hiregana ethorteco: baina errac hitza, eta sendaturen baita ene muthilla.
Por isso eu [também ]não me senti digno de vir a você. Porém, mande que meu servo [seja curado], e ele vai ser curado!
8 Ecen ni nauc berceren meneco guiçon, ditudalaric neure meneco gendarmesac: eta huni erraiten diarocat, oha, eta badihoac: eta berceari, Athor, eta ethorten duc: eta neure cerbitzariari Eguic haur, eta eguiten dic.
[Eu creio que isso vai acontecer], porque há pessoas que têm autoridade sobre mim [e obedeço a elas]. Também tenho soldados debaixo da minha [autoridade]. Quando digo a um deles, Vá! Ele vai. Quando digo a outro, Venha, ele vem. Quando digo a meu escravo, Faça isso! ele o faz. [E creio que o senhor fala com uma autoridade semelhante].”
9 Eta gauça hauc ençunic Iesusec mirets ceçan harçaz: eta itzuliric erran cieçon berari çarreican companiari, Erraiten drauçuet, Israelen-ere eztudala hain fede handiric eriden.
Quando [eles chegaram e ]disseram isso a Jesus, ele admirou-se do que [o oficial tinha dito]. Então ele virou-se e disse à multidão que estava andando com ele, “Digo a vocês, nunca vi ninguém que confie [em mim assim como este homem confia]. Ninguém em Israel, [onde eu ia esperar que as pessoas confiassem em mim], tem confiado em mim assim como ele!”
10 Eta igorri içan ciradenéc, etchera itzuli ciradenean, eriden ceçaten cerbitzari eri içana sendoric.
Quando aqueles homens voltaram à casa do oficial, souberam que o escravo estava bem.
11 Eta guertha cedin biharamunean Iesus ioaiten baitzen Naim deitzen cen hirira: eta ioaiten ciraden harequin haren discipuluetaric vnguisco, eta gendetze handia.
Pouco depois disso Jesus foi a uma cidade chamada Naim. Seus discípulos e um grupo grande [de outras pessoas ]foram com ele.
12 Eta hirico portaleari hurbildu çayon beçala, huná, eramaiten çuten hilbat, bere ama alhargunaren seme bakoitza, eta hiritic compania handia cen harequin.
Quando eles se aproximaram do portão da cidade, [algumas pessoas ]estavam saindo com o corpo de um jovem [em uma esteira ]que acabara de morrer. A mãe dele era viúva, e este era seu único filho. Muitas pessoas da cidade estavam acompanhando-os.
13 Eta alhargun hura ikussi çuenean Iaunac, compassione har ceçan haren gainean, eta erran cieçon, Eztaguinala nigarric.
Quando o Senhor a viu, tinha pena dela. Ele disse a ela, “Não chore!”
14 Eta hurbilduric hunqui ceçan kutchá, (orduan gorputza çaramatenac gueldi citecen) eta erran ceçan, Guiçon gazteá, hiri diossat, iaiqui adi.
Aí, [ignorando as regras judaicas que proibem que se aproxime de um morto], ele chegou perto e tocou na esteira [em que o homem estava deitado]. Os homens que a carregavam pararam. Ele disse, “Jovem, digo a você, levante-se!”
15 Eta iar cedin hil içana, eta has cedin minçatzen. Eta eman cieçon hura bere amari.
O jovem sentou-se e começou a falar. Jesus o devolveu à sua mãe [para ele cuidar dela. ]
16 Eta har citzan guciac beldur batec, eta glorificatzen çuten Iaincoa, erraiten cutela, Segur Propheta handibat iaiqui içan da gure artean, eta segur Iaincoac visitatu du bere populua.
Então todos [ali ]ficaram com muito temor. Louvaram a Deus, dizendo, “Um grande profeta tem chegado entre nós!” Eles também disseram, “Deus já veio para ajudar o seu povo!”
17 Eta io ceçan harçazco fama hunec Iudea gucia eta inguruco comarca gucia.
[As pessoas ]falaram do que Jesus [tinha feito ]por todo o [distrito da ]Judeia e em outras áreas vizinhas.
18 Eta conta cietzoten Ioannesi bere discipuluec gauça hauc guciac.
Os discípulos de João [o batizador foram à prisão onde João estava e ]contou essas coisas a ele.
19 Eta deithuric bere discipuluetaric biga Ioannesec igor citzan Iesusgana, cioela, Hi aiz ethorteco cen hura, ala berce baten beguira gaude?
Então [certo dia ]João chamou dois [dos seus discípulos ]e [lhes disse ]para ir ao Senhor e perguntar a ele se ele era [o Messias que Deus prometeu ]mandar, ou se deviam procurar outro.
20 Eta ethorriric harengana guiçon hec erran ceçaten, Ioannes Baptistac igorri guiaitic hiregana, dioela, Hi aiz ethorteco cena, ala berce baten beguira gaude?
Quando esses dois homens chegaram a Jesus eles disseram, “João o batizador nos mandou para perguntar isto ao Senhor: O senhor é [o Messias que Deus prometeu ]mandar, ou nós (excl) devemos procurar outro?
21 Eta ordu berean anhitz senda ceçan eritassunetaric, eta plaguetaric, eta spiritu gaichtoetaric eta anhitz itsuri ikustea eman ciecén.
Naquele mesmo tempo Jesus estava curando muitas pessoas de suas doenças e de [outros ]problemas, estava [expulsando ]muitos espíritos maus, e estava fazendo com que muitos cegos pudessem enxergar de novo.
22 Guero ihardesten çuela Iesusec erran ciecén, Ioannic conta ietzoçue Ioannesi ikussi eta ençun dituçuen gauçác: ecen itsuéc ikustea dutela recebitzen, mainguäc diradela ebilten, sorhayóac diradela chahutzen gorréc dutela ençuten, hilac diradela resuscitatzen, paubrey çayela Euangelioa predicatzen.
Então ele respondeu a esses dois homens, “Voltem a João e digam-lhe o que vocês me têm visto [fazer ]e o que [me ]têm ouvido [falar às pessoas. Estou fazendo com que ]os cegos veem[. Estou fazendo com que ]os coxos andem. [Estou ]curando leprosos. [Estou fazendo com que ]os surdos ouçam. [Estou ]fazendo com que os mortos vivam de novo, e [estou ]falando a boa mensagem de Deus aos pobres.
23 Eta dohatsu da scandalizaturen eztena nitan.
[Então Deus ]se agrada de qualquer um que não deixe de crer em mim [porque faço as coisas de modo diferente do que ele pensava que o Messias fizesse].
24 Eta partitu ciradenean Ioannesen mandatariac, has cequión, Ioannesez populuari erraiten, Ceren ikustera ilki içan çarete desertura? canabera haiceaz erabilten den baten?
Quando os homens que João tinha mandado saíram, Jesus disse à multidão a respeito de João, “Quando vocês saíram para o deserto/sertão [para ver João], que fez com que vocês quisessem escutar a mensagem dele? [Ele deixava que outros o influenciassem para que ele sempre mudasse a natureza de sua mensagem, assim como ]o vento faz um caniço mexer-se para cá e para lá? [Não, ele não era assim].
25 Baina ceren ikustera ilki içan çarete? guiçon abillamendu preciosoz veztitu baten? huná, abillamendu preciosoetan, eta delicioetan diradenac, reguén palacioetan dirade.
Pois que tipo de homem vocês foram ver? Ele era um homem que usava roupas caras? Não[, não era! ]Os que usam roupas bonitas e vivem em luxo/elegância estão nos palácios [dos reis, não no deserto/sertão].
26 Baina ceren ikustera ilki içan çarete? Propheta baten? bay diotsuet eta Propheta bainoagoaren.
Pois que [tipo de pessoa ]vocês foram ver? [Vocês foram ver João porque ele era ]profeta? Sim, mas vou dizer-lhes que [João era ]mais [importante ]do que um profeta [comum].
27 Haur da ceinez scribatua baita, Huná, nic igorten diat neure mandataria hire beguitharte aitzinean, ceinec hire bidea appainduren baitu hire aitzinean.
João foi aquele de quem [um profeta ]escreveu [estas palavras na escritura que Deus disse ao Messias]: Escutem! Vou mandar o meu mensageiro diante de você. Ele vai preparar [as pessoas ]para a vinda/chegada de você.
28 Ecen erraiten drauçuet, emaztetaric iayó diradenén artean eztela Prophetaric batre Ioannes Baptista baino handiagoric: badaric-ere Iaincoaren resumán chipién dena hura baino handiago da.
Digo a vocês que de todos aqueles que já nasceram, ninguém é maior [à vista de Deus ]do que João. Mas [cada um ]que [se junta àqueles que receberam ]Deus como o chefe [de sua vida, mesmo que seja uma pessoa ]insignificante, é maior do que João.
29 Orduan populu guciac hori ençunic eta publicanoéc iustifica ceçaten Iaincoa, batheyatu içanic Ioannesen baptismoaz.
Quando ouviram [o que Jesus disse], (ou, [o que João pregou]), todas as pessoas, inclusive os que recolhiam impostos, [que todos desprezavam/odiavam], concordaram que o caminho de Deus era certo. Ao [deixar que João ]os batizasse, [concordaram/aceitaram que o que Deus requeria que as pessoas fizessem para ele salvá-las era certo].
30 Baina Phariseu eta Legueco doctor harenganic batheyatu etziradenéc Iaincoaren conseillua arbuya çeçaten bere buruén contra.
Mas os fariseus e os homens que ensinavam as leis [judaicas não deixaram que ]João os batizasse porque rejeitaram o que Deus queria que eles fizessem.
31 Orduan erran ceçan Iaunac, Norequin bada comparaturen ditut generatione hunetaco guiçonac? eta cer irudi dute?
Então Jesus disse, “Deixe-me ilustrar/será que vocês sabem como são [muitos de ]vocês que têm ouvido o que [João e eu ]temos ensinado. Deixe-me dizer a vocês como vocês são.
32 Merkatuan iarriric dauden, eta bata berceari oihuz dagozcan haourtchoac beçalaco dirade ceinéc baitioite, Chirula soinu eguin drauçuegu, eta etzarete dançatu: eressiz cantatu drauçuegu eta eztuçue nigarric eguin.
Vocês são como crianças [jogando ]em uma área aberta. [Algumas delas ]estão chamando [para as outras], dizendo, Nós (excl) tocamos melodias alegres para vocês, mas vocês não dançaram. Então cantamos canções tristes de enterro para vocês, mas vocês não choraram!”
33 Ecen ethorri da Ioannes Baptista, oguiric iaten eztuela, ez mahatsarnoric edaten, eta dioçue, Deabrua du.
[O que quero dizer é isto]: [Ninguém que vem com uma mensagem de Deus pode agradar vocês]. Quando João o batizador [pregou para vocês], ele não comeu a comida [comum ]nem bebeu vinho, [assim como faz a maioria das pessoas]. Mas vocês [o rejeitaram ]dizendo, Um demônio está controlando-o!
34 Ethorri da guiçonaren Semea iaten eta edaten duela: eta dioçue, Huná guiçon gormanta eta hordia, eta publicanoén eta vicitze gaichtotacoen adisquidea.
Então [em contraste com isso], eu, que vim do céu, como [a mesma comida ]e bebo [vinho assim como fazem os outros]. Mas vocês [me rejeitam ]dizendo, Olhem! Ele come demais e bebe [vinho ]demais, e é amigo daqueles que recolhem impostos e de [outros ]pecadores!
35 Baina iustificatu içan da sapientiá bere haour guciéz.
Mas aqueles que verdadeiramente são filhos [de Deus ]aceitam que [o que Deus faz ]é realmente sábio.
36 Eta othoitz eguin cieçon Phariseu batec harequin ian leçan, eta sarthuric Phariseuaren etchean, iar cedin mahainean.
Certo dia um dos fariseus [chamado Simão ]convidou Jesus para comer com ele. Então Jesus foi à casa do homem e sentou-se [para comer a comida].
37 Eta huná, hirian emazte vicitze gaichtotaco cen-batec iaquin çuenean, ecen hura Phariseuaren etchean mahainean iarria cela, ekar ceçan boeitabat vnguentu,
Tinha uma mulher naquela cidade [que muitos sabiam ter sido ]prostituta. Ela ouviu dizer que Jesus estava comendo na casa do fariseu. Aí ela levou para lá uma vasilha/jarra de pedra que continha óleo bem cheiroso.
38 Eta guibeletic haren oinetara cegoela, has cedin nigarrez cegoela haren oinén nigar vriz arregatzen: eta ichucatzen cerauzcan bere buruco adatsaz, eta pot eguiten cerauen haren oiney, eta vnguentuz vnguenstatzen cituen.
Ela ficou em pé atrás dos pés [de Jesus]. Enquanto chorava [porque estava triste por seus pecados], suas lágrimas caíram nos pés de Jesus. Então ela enxugou os pés dele com o seu cabelo, e beijou os pés dele, e ungiu-os com o óleo perfumado.
39 Orduan hori ikussiric hura gomitatu çuen Phariseuac erran ceçan bere baithan, cioela, Hunec, baldin Propheta baliz balaquique segur nor eta nolacoa den haur hunquitzen duen emaztea: ecen vicitze gaichtotacoa da.
Quando o fariseu que tinha convidado [Jesus ]viu isso, ele pensou dentro de si, “[Já que os profetas sabem das vidas dos outros], se Jesus fosse profeta, ele teria sabido quem é esta mulher que está tocando nele e que tipo de pessoa ela é. Ele teria sabido que ela é prostituta.
40 Eta ihardesten çuela Iesusec erran cieçón, Simon, badiat cerbait hiri erraitecoric. Eta harc dio, Magistruá, errac.
Jesus disse a ele, “Simão, tem algo que quero dizer a você. Simão respondeu, “Mestre, o que é?”
41 Hartzedun batec citián bi çordun, batac cián çor borz-ehun dinero, eta berceac berroguey eta hamar.
Jesus respondeu, “Dois homens deviam dinheiro a um homem que [ganhava seu dinheiro ]emprestando[-o a outros]. Um deles devia a ele quinhentos moedas de prata, e ou outro lhe devia cinquenta moedas de prata.
42 Eta hec ez vkanez nondic paga, quitta cieceán biey. Hautaric bada, errac, ceinec hura maiteago vkanen du?
Eles não podiam devolver [o que deviam], e por isso o homem disse que eles não tinham que devolver nada. Portanto, qual destes dois homens vai amar mais a esse homem?”
43 Eta ihardesten çuela Simonec erran ceçan, Vste diat ecen guehiago quittatu içan çayonac. Eta harc erran cieçon, Bidezqui iugeatu duc.
Simão respondeu, “Suponho que o homem que devia mais dinheiro a ele vai amá-lo mais.” Jesus lhe disse, “Está certo.”
44 Eta emazteaganat itzuliric erran cieçón Simoni, Badacussac emazte haur? hire etchean sarthu içan nauc, vric ene oinetara eztuc eman: baina hunec ene oinac nigar vriz arregatu citic, eta bere buruco adatsaz ichucatu.
Então ele voltou-se para a mulher e disse a Simão, “Pense em que/você vê [o que tem feito ]esta mulher! Quando entrei em sua casa, você [não seguiu o nosso costume de dar as boas vindas aos seus hóspedes ao ]dar-me água [para lavar ]os meus pés, mas esta mulher tem molhado meus pés com suas lágrimas e depois os tem enxugado com seu cabelo.
45 Potbat niri eztrautac eman, baina haur, sarthu naicenaz gueroztic, eztuc ene oiney pot eguitetic guelditu.
Você não [seguiu o nosso costume de saudar ]beijando-me, mas desde que entrei ela não tem deixado de beijar os meus pés!
46 Olioz ene buruä eztuc vnctatu: baina hunec vnguentuz vnctatu citic ene oinac.
Você não [seguiu o nosso costume de dar as boas vindas aos seus hóspedes ]ungindo a minha cabeça com azeite, mas ela ungiu os meus pés com óleo perfumado.
47 Halacotz erraiten drauat barkatu çaizcala bere bekatu anhitzac, ecen haguitz onhetsi dic: eta gutiago barkatzen çayonac gutiago onhesten dic.
Por isso vou dizer a você que mesmo que ela tenha pecado muito, [eu ]já a perdoei. [Pelo que tem feito ela mostra que me ]ama muito. Mas uma pessoa que [eu ]já perdoei que [pecou ]só um pouco vai [me ]amar [só um pouco].”
48 Guero emazteari erran cieçón, Barkatu çaizquin eure bekatuac.
Aí ele disse à mulher, “Já perdoei [você pelas ]coisas más que tem feito.”
49 Eta has citecen elkarrequin mahainean iarriric ceudenac, bere artean erraiten, Nor da haur bekatuac-ere barkatzen baititu?
Então aqueles que estavam comendo com ele disseram entre si, [Este homem deve pensar que é Deus/Quem este homem pensa que é?], dizendo que pode perdoar [as pessoas pelos ]seus pecados!
50 Baina emazteari erran cieçón, Eure fedeac saluatu au: oha baquerequin.
Mas Jesus disse à mulher, “Porque você confiou [em mim, Deus ]salvou você [da culpa dos seus pecados. ]Que [Deus ]dê a você paz interior enquanto você andar!”

< Lukas 7 >