< Eginak 19 >

1 Apollos Corinthen cela guertha cedin, Paul garaico bazter guciac iraganic ethor baitzedin Ephesera: eta han discipulu batzu eridenic erran ciecén,
Pendant qu’Apollos était à Corinthe. Paul, après avoir parcouru les hautes provinces de l’Asie, arriva à Éphèse. Il y trouva quelques disciples,
2 Ala recebitu duçue Spiritu saindua sinhetsi vkan duçuenean? Eta hec erran cieçoten, Are Spiritu saindua denez-ere, eztiagu ençun.
et leur dit: «Avez-vous reçu le Saint-Esprit, quand vous avez cru?» Ils lui répondirent: «Mais nous n'avons pas même entendu dire qu'il y ait un Saint-Esprit?»
3 Orduan dioste, Certan bada batheyatu içan çarete? Eta hec erran ceçaten, Ioannesen Baptismoan.
- «Quel baptême, leur dit-il, avez-vous donc reçu?» Ils répondirent: «Le baptême de Jean.»
4 Orduan Paulec erran ceçan, Ioannesec batheyatu vkan du emendamenduco Baptismoaz, ciotsala populuari, haren ondotic ethorteco cena baithan sinhets leçaten, erran nahi baita, Iesus Christ baithan.
Alors Paul leur dit: «Jean a baptisé du baptême de la repentance en disant au peuple que c'était afin qu'ils eussent foi en celui qui venait après lui, c'est-à-dire, on Jésus.»
5 Gauça hauc ençunic bada, batheya citecen Iesus Iaunaren icenean.
Là-dessus, ils se firent baptiser au nom du Seigneur Jésus,
6 Eta escuac gainean eçarri cerauztenean Paulec, ethor cedin Spiritu saindua hayén gainera, eta minçatzen ciraden lengoagez, eta prophetizatzen çutén.
et Paul leur ayant imposé les mains, le Saint-Esprit vint sur eux: ils parlaient des langues et prophétisaient.
7 Eta guiçon hauc gucioc ciraden hamabitarano.
Ils étaient en tout environ douze.
8 Guero bera sarthuric synagogán, Frangoqui minçatzen cen, hirur hilebethez disputatzen eta exhortatzen ari cela Iaunaren resumari dagozcan gaucéz.
Paul entra dans la synagogue; il y parla hardiment, et pendant trois mois il s'efforça par ses discours de convaincre les Juifs de ce qui concerne le royaume de Dieu.
9 Eta nola batzu gogortzen baitziraden eta ezpaitzuten obeditu nahi, gaizqui Iaunaren bideaz minçatzen ciradela populuaren aitzinean, hetaric bera partituric, separa citzan discipuluac, egun oroz disputatzen ari cela Tyranno baten escholán.
Mais, comme quelques-uns s'endurcissaient et se refusaient à croire, décriant devant la multitude la voie du Seigneur, il se sépara d'eux, prit à part les disciples et se mit à enseigner chaque jour dans l'école d'un nommé Tyrannus.
10 Eta haur eguin içan cen bi vrthez: hala non Asian habitatzen ciraden guciéc, ençuten baitzutén Iesus Iaunaren hitza, hambat Iuduéc nola Grecoéc.
Cela dura deux ans, de sorte que tous ceux qui habitaient l'Asie, tant Juifs que Grecs, entendirent la parole du Seigneur.
11 Eta costumatu etziraden verthuteac eguiten cituen Iaincoac Paulen escuz:
Et Dieu faisait des miracles prodigieux par les mains de Paul,
12 Hala non are erién gainera ekarten baitzituzten haren gorputz gainetic crobitchetac eta conciertoac, eta ioaiten baitziraden hetaric eritassunac, eta spiritu gaichtoac hetaric ilkiten baitziraden.
au point que l'on appliquait sur les malades les mouchoirs et les tabliers qui avaient touché son corps, et les maladies étaient guéries, et les esprits malins étaient chassés.
13 Orduan enseya citecen hara huna ebilten ciraden Iudu exorcista batzu spiritu gaichtoac cituztenén gainean Iesus Iaunaren icenaren inuocatzen, erraiten çutela, Coniuratzen çaituztegu Paulec predicatzen duen Iesusen partez.
Quelques-uns aussi des exorcistes juifs qui courent les pays, essayèrent de prononcer le nom du Seigneur Jésus sur ceux qui avaient des esprits malins, en disant: «Je vous conjure par Jésus que Paul prêche.»
14 (Eta ciraden Sceua Iudu Sacrificadore principalarenic çazpi seme, haur eguiten çutenac)
(C'étaient sept fils de Scévas, grand sacrificateur juif, qui faisaient cela).
15 Baina ihardesten çuela spiritu gaichtoac, erran ceçan, Iesus eçagutzen diat, eta Paul baceaquiat nor den: baina çuec nor çarete?
Mais l'esprit malin répondit: «Je connais Jésus, et je sais qui est Paul; mais vous, qui êtes-vous?»
16 Eta oldarturic hetara spiritu gaichtoa çuen guiçonac, eta hæy garaithuric, bortcha eguin ceçan hayén contra: hala non biluzgorriric eta çaurthuric ihes eguin baitzeçaten etche hartaric.
Et l'homme en qui se trouvait l'esprit malin, sauta sur eux, se rendit maître de tous deux, et les maltraita si fort qu'ils s'enfuirent de cette maison, nus et blessés.
17 Eta haur ethor cedin gucién eçagutzera hambat Iuduen nola Greco Ephesen habitatzen ciradenénera: eta eror cedin beldurra hayen gucien gainera, eta magnificatzen cen Iesus Iaunaren icena.
Ce fait étant venu à la connaissance des Juifs et des Grecs qui habitaient Éphèse, ils furent tous saisis de crainte, et le nom du Seigneur Jésus fut glorifié.
18 Eta sinhetsi çutenetaric anhitz ethorten ciraden confessatzen eta declaratzen cituztela bere eguinac.
Plusieurs de ceux qui avaient cru, venaient confesser et déclarer ce qu'ils avaient fait.
19 Arte curiositatezcoz vsatu vkan çutenec-ere, anhitzec bere liburuäc ekarriric erre citzaten gucién aitzinean: eta hayén valioa estimaturic eriden ceçaten berroguey eta hamar milla dinerorena.
Un grand nombre de ceux qui exerçaient les sciences occultes, apportèrent leurs livres et les brûlèrent devant tout le monde; ils en calculèrent le prix et trouvèrent qu'il s'élevait à cinquante mille drachmes:
20 Hala botheretsuqui augmentatzen cen Iaunaren hitza eta confirmatzen.
telle était la force avec laquelle la parole du Seigneur s'étendait et se montrait puissante.
21 Gauça hauc hunela complitu ciradenean delibera ceçan Paulec Spirituaz, Macedonia eta Achaia iraganic Ierusalemera ioaitera, cioela, Han içan ondoan, Roma-ere ikussi behar dut.
Après cela, Paul résolut d'aller à Jérusalem en passant par la Macédoine et par l'Achaïe, et il se dit: «Lorsque j'aurai été là, il faut aussi que je voie Rome.»
22 Eta igorriric Macedoniara aiutatzen çutenetaric biga baitziraden Timotheo eta Erasto, bera gueldi cedin dembora batetacotz Asian.
Il envoya en Macédoine deux de ses aides, Timothée et Éraste; lui-même resta encore quelque temps en Asie.
23 Baina eguin cedin dembora hartan truble handibat doctrinaren causaz.
Il s'éleva, à cette époque, un grand tumulte au sujet de la voie du Seigneur.
24 Ecen Demetrius deitzen cen cilharguile, Dianaren cilharrezco templetchoguile batec, anhitz irabaz eraciten cerauen officiocoey:
Un orfèvre nommé Démétrius, qui faisait de petits temples de Diane en argent, et qui donnait beaucoup d'ouvrage aux artistes,
25 Hec bilduric, eta halaco gaucetaco officier ciradenac, erran ceçan, Guiçonác, badaquiçue ecen officio hunetaric heldu diradela gure onac:
les rassembla, ainsi que les ouvriers qui travaillaient à ce genre d'objets, et leur dit: «hommes, vous savez que cette industrie fait notre aisance;
26 Eta badacussaçue eta badançuçue nola ez Ephesen solament, baina quasi Asia gucian Paul hunec sinhets eraciric itzuli duela populu handi, erraiten duela, ecen eztiradela iainco escuz eguiten diradenac.
et vous voyez et vous entendez dire, que, non seulement à Ephèse, mais encore dans presque toute l'Asie, ce Paul a fait changer beaucoup de monde, en persuadant par ses discours, que les dieux faits de main d'homme ne sont pas des dieux;
27 Eta peril da ez solament gure gauça descrida dadin, baina are Diana handiaren templea guehiagoric deus estima eztadin, eta deseguin eztadin haren maiestate Asia guciac eta munduac ohoratzen dutena.
de sorte que nous courons le risque, non seulement que notre partie ne tombe, mais encore que le temple de la grande déesse Diane ne soit complètement discrédité, et qu'on ne dépouille de sa majesté celle que toute l'Asie, que le monde entier adore.»
28 Eta gauça hauc ençunic, eta hiraz betheric oihuz iar citecen, Ephesianoen Diana handiá!
Ces paroles les ayant enflammés de colère, ils se mirent à crier: «Grande est la Diane des Éphésiens!»
29 Eta bethe cedin hiri gucia confusionez, eta oldar citecen gogo batez theatrera, harturic Gayo eta Aristarche Macedonianoac, Paulen bideco lagunac.
Et la ville fut remplie de confusion. Ils se portèrent tous ensemble au théâtre, entraînant avec eux Caïus et Aristarque, Macédoniens qui avaient accompagné Paul dans son voyage.
30 Eta Paul populua baithara sarthu nahi cenean, etzeçaten vtzi discipuluéc.
Paul voulait se rendre vers le peuple, mais ses disciples ne le lui permirent pas,
31 Baina Asiaco principaletaric batzuc-ere, nola baitziraden haren adisquide, harengana igorriric othoitz ceguioten, ez ledin theatrera presenta.
et même quelques-uns des Asiarques, qui étaient de ses amis, envoyèrent vers lui pour le prier de ne pas se présenter au théâtre.
32 Bada batzu bataz oihuz ceuden, eta berceac berceaz: ecen confus cen compainiá, eta anhitzec etzaquiten cergatic bildu içan ciraden.
Les uns donc criaient d'une manière, les autres d'une autre, car l'assemblée était tumultueuse, et la plupart ne savaient pas pourquoi ils s'étaient réunis.
33 Orduan gendetzetic campora auança ceçaten Alexandre, Iuduéc hura bulkatzen çutela. Eta Alexandrec, ichil litecen escuaz keinu eguinic, nahi ceraucan causá allegatu populuari.
Cependant on vit sortir de la foule Alexandre, qui était poussé en avant par les Juifs. Il fit signe de la main qu'il voulait parler au peuple;
34 Baina eçagutu çutenean ecen hura Iudu cela, altcha cedin gucietaric vozbat, quasi bi orenez oihu eguiten çutela, Ephesianoén Diana handiá!
mais, lorsqu'ils eurent reconnu qu'il était Juif, ils poussèrent tous une clameur, et, durant près de deux heures, ils crièrent: «Grande est la Diane des Éphésiens!»
35 Orduan scribariac gendetzea appacegaturic, erran ceçan, Epheseco guiçonác, cein da guiçona eztaquiana ecen Epheseco hiria dedicatua dela Diana handiaren, eta Iupiterganic iautsi içan den imaginaren cerbitzura?
Le chancelier ayant apaisé la foule, dit: «Éphésiens, quel homme au monde ignore que la ville d'Éphèse est la gardienne du temple de la grande Diane et de sa statue tombée du ciel?
36 Nehor bada gauça hautan contrasta ecin daitenaren gainean, appacega çaitezten beharda, eta deus desordenatuqui eztaguiçuen.
Puis donc que cela est incontestable, vous devez vous calmer et ne rien faire inconsidérément;
37 Ecen ekarri vkan dituçue guiçon hauc ezpaitirade ez sacrilege, ez ezpaitute çuen iaincossá diffamatzen.
car ces hommes que vous avez amenés ici, ne sont ni sacrilèges, ni blasphémateurs de notre déesse.
38 Beraz baldin Demetriusec eta harequin diraden officieréc eguitecoric baduté cembeiten contra, gorte eduquiten da, eta badirade Proconsulac, elkar accusa beçate.
Si Démétrius et les artistes qui l'accompagnent, ont quelque plainte à faire contre quelqu'un, il y a des assises et des proconsuls, qu'ils s'y adressent;
39 Eta baldin berce gauçaz deus galdeguiten baduçue, congregatione bidezqui bilduan concludi ahal daite.
et si vous avez à débattre d'autres affaires, cela se videra dans l'assemblée légale,
40 Ecen peril da seditionez accusa ezgaitecen, egungo egunagatic, truble huneçaz raçoin eman ahal deçaquegun causaric eztenaz gueroz.
car nous risquons d'être accusés de sédition pour le rassemblement d'aujourd'hui, parce qu'il n'y a pas de motif qui puisse justifier cet attroupement.»
41 Eta gauça hauc erran cituenean biltzarreari congit eman cieçón.
Là-dessus, il congédia l'assemblée.

< Eginak 19 >