ՄԱՏԹԷՈՍ 27
1 Երբ առտու եղաւ, բոլոր քահանայապետներն ու ժողովուրդին երէցները խորհրդակցեցան Յիսուսի դէմ՝ որ մեռցնեն զայն:
When morning came all the High Priests and the Elders of the people consulted together against Jesus to put Him to death;
2 Երբ կապեցին զայն, տարին եւ մատնեցին Պոնտացի Պիղատոս կառավարիչին:
and binding Him they led Him away and handed Him over to Pilate the Governor.
3 Այն ատեն Յուդա, որ մատնեց զայն, տեսնելով որ դատապարտուեցաւ՝ զղջաց, վերադարձուց երեսուն կտոր արծաթը քահանայապետներուն ու երէցներուն,
Then when Judas, who had betrayed Him, saw that He was condemned, smitten with remorse he brought back the thirty shekels to the High Priests and Elders
4 եւ ըսաւ. «Մեղանչեցի՝ անմեղ արիւն մատնելով»: Անոնք ըսին. «Մեզի ի՞նչ, դո՛ւն անդրադարձիր»:
and said, "I have sinned, in betraying to death one who is innocent." "What does that matter to us?" they replied; it is your business."
5 Ան ալ ձգեց արծաթը տաճարին մէջ, դուրս ելաւ, ու գնաց՝ խեղդեց ինքզինք:
Flinging the shekels into the Sanctuary he left the place, and went and hanged himself.
6 Քահանայապետներն ալ առնելով արծաթը՝ ըսին. «Արտօնուած չէ դնել ատիկա կորբանին մէջ՝՝, քանի որ արիւնի գին է»:
When the High Priests had gathered up the money they said, "It is illegal to put it into the Treasury, because it is the price of blood."
7 Եւ խորհրդակցեցան, ու գնեցին անով բրուտին արտը՝ օտարականներու գերեզմանատուն ըլլալու համար:
So after consulting together they spent the money in the purchase of the Potter's Field as a burial place for people not belonging to the city;
8 Ուստի այդ արտը կոչուեցաւ «Արիւնի արտ» մինչեւ այսօր:
for which reason that piece of ground received the name, which it still bears, of 'the Field of Blood.'
9 Այն ատեն իրագործուեցաւ Երեմիա մարգարէին միջոցով ըսուած խօսքը. «Եւ առին երեսուն կտոր արծաթը, գինը անոր՝ որ գնահատուած էր, որ Իսրայէլի որդիներէն ոմանք գնահատեցին,
Then were fulfilled the words spoken by the Prophet Jeremiah, "And I took the thirty shekels, the price of the prized one on whom Israelites had set a price,
10 ու տուին զայն բրուտին արտին, ինչպէս Տէրը հրամայեց ինծի»:
and gave them for the potter's field, as the Lord directed me."
11 Յիսուս կայնեցաւ կառավարիչին առջեւ: Կառավարիչը հարցուց անոր. «Դո՞ւն ես Հրեաներուն թագաւորը»: Յիսուս ըսաւ անոր. «Դո՛ւն կ՚ըսես»:
Meanwhile Jesus was brought before the Governor, and the latter put the question, "Are you the King of the Jews?" "I am their King," He answered.
12 Բայց ոչինչ պատասխանեց՝ երբ կ՚ամբաստանուէր քահանայապետներէն ու երէցներէն:
When however the High Priests and the Elders kept bringing their charges against Him, He said not a word in reply.
13 Այն ատեն Պիղատոս ըսաւ անոր. «Չե՞ս լսեր, ո՜րքան կը վկայեն քեզի դէմ»:
"Do you not hear," asked Pilate, "what a mass of evidence they are bringing against you?"
14 Բայց չպատասխանեց անոր. ո՛չ մէկ խօսք ըսաւ, այնպէս որ կառավարիչը մեծապէս զարմացաւ:
But He made no reply to a single accusation, so that the Governor was greatly astonished.
15 Տօնին ատենը կառավարիչը սովորութիւն ունէր բանտարկեալ մը արձակել բազմութեան, ո՛վ որ ուզէին:
"Now it was the Governor's custom at the Festival to release some one prisoner, whomsoever the populace desired;
16 Այն ատեն ունէին երեւելի բանտարկեալ մը՝ Բարաբբա կոչուած:
and at this time they had a notorious prisoner called Barabbas.
17 Ուրեմն երբ հաւաքուեցան՝ Պիղատոս ըսաւ անոնց. «Ո՞վ կ՚ուզէք որ արձակեմ ձեզի. Բարաբբա՞ն, թէ Յիսուսը՝ որ Քրիստոս կը կոչուի»:
So when they were now assembled Pilate appealed to them. "Whom shall I release to you," he said, "Barabbas, or Jesus the so-called Christ?"
18 Քանի որ գիտէր թէ նախանձի՛ համար մատնած էին զայն:
For he knew that it was from envious hatred that Jesus had been brought before him.
19 Երբ ինք բազմած էր դատարանը, իր կինը մէկը ղրկեց իրեն եւ ըսաւ. «Դուն գործ մի՛ ունենար այդ արդարին հետ, որովհետեւ այսօր շատ չարչարուեցայ երազիս մէջ՝ անոր պատճառով»:
While he was sitting on the tribunal a message came to him from his wife. "Have nothing to do with that innocent man," she said, "for during the night I have suffered terribly in a dream through him."
20 Բայց քահանայապետներն ու երէցները համոզեցին բազմութիւնը, որ Բարաբբա՛ն խնդրեն եւ Յիսուսը կորսնցնեն:
The High Priests, however, and the Elders urged the crowd to ask for Barabbas and to demand the death of Jesus.
21 Կառավարիչը ըսաւ անոնց. «Այս երկուքէն ո՞վ կ՚ուզէք՝ որ արձակեմ ձեզի»:
So when the Governor a second time asked them, "Which of the two shall I release to you?" --they cried, "Barabbas!"
22 Անոնք ըսին. «Բարաբբա՛ն»: Պիղատոս ըսաւ անոնց. «Հապա ի՞նչ ընեմ Յիսուսը՝ որ Քրիստոս կը կոչուի»:
"What then," said Pilate, "shall I do with Jesus, the so-called Christ?" With one voice they shouted, "Let him be crucified!"
23 Բոլորն ալ ըսին անոր. «Թող խաչուի»: Իսկ կառավարիչը ըսաւ. «Բայց ի՞նչ չարիք ըրած է»: Անոնք ա՛լ աւելի կ՚աղաղակէին. «Թող խաչուի»:
"Why, what crime has he committed?" asked Pilate. But they kept on furiously shouting, "Let him be crucified!"
24 Պիղատոս՝ տեսնելով թէ անօգուտ է, այլ մանաւանդ աղմուկ կը բարձրանայ՝՝, ջուր առաւ, ձեռքերը լուաց բազմութեան առջեւ եւ ըսաւ. «Ես անպարտ եմ այդ արդարին արիւնէն. դո՛ւք անդրադարձէք»:
So when he saw that he could gain nothing, but that on the contrary there was a riot threatening, he called for water and washed his hands in sight of them all, saying, "I am not responsible for this murder: you must answer for it."
25 Ամբողջ ժողովուրդը պատասխանեց. «Ատոր արիւնը թող ըլլայ մեր վրայ ու մեր զաւակներուն վրայ»:
"His blood," replied all the people, "be on us and on our children!"
26 Այն ատեն Բարաբբա՛ն արձակեց անոնց, եւ խարազանելով Յիսուսը՝ յանձնեց անոնց որպէսզի խաչուէր:
Then he released Barabbas to them, but Jesus he ordered to be scourged, and gave Him up to be crucified.
27 Այն ատեն՝ կառավարիչին զինուորները առին Յիսուսը պալատէն ներս, ու զինուորներուն ամբողջ գունդը հաւաքեցին անոր շուրջ:
Then the Governor's soldiers took Jesus into the Praetorium, and called together the whole battalion to make sport of Him.
28 Մերկացնելով զայն՝ հագցուցին անոր որդան կարմիր վերարկու մը,
Stripping off His garments, they put on Him a general's short crimson cloak.
29 եւ հիւսելով փուշէ պսակ մը՝ դրին անոր գլուխը, ու եղէգ մը՝ անոր աջ ձեռքը. եւ ծնրադրելով անոր առջեւ՝ կը ծաղրէին զայն ու կ՚ըսէին. «Ողջո՜յն, Հրեաներո՛ւ թագաւոր»:
They twisted a wreath of thorny twigs and put it on His head, and they put a sceptre of cane in His right hand, and kneeling to Him they shouted in mockery, "Long live the King of the Jews!"
30 Եւ թքնելով անոր վրայ՝ կ՚առնէին եղէգը ու կը զարնէին անոր գլուխին:
Then they spat upon Him, and taking the cane they repeatedly struck Him on the head with it.
31 Երբ ծաղրեցին զայն, հանեցին վրայէն վերարկուն, հագցուցին անոր իր հանդերձները, ու տարին զայն՝ որպէսզի խաչեն:
At last, having finished their sport, they took off the cloak, clothed Him again in His own garments, and led Him away for crucifixion.
32 Դուրս ելլելով՝ գտան կիւրենացի մարդ մը՝ Սիմոն անունով, եւ ստիպեցին զայն որ վերցնէ անոր խաչը:
Going out they met a Cyrenaean named Simon; whom they compelled to carry His cross,
33 Երբ եկան տեղ մը՝ Գողգոթա կոչուած, որ կը նշանակէ՝ Գանկի տեղ,
and so they came to a place called Golgotha, which means 'Skull-ground.'
34 տուին անոր լեղիով խառնուած քացախ՝ որպէսզի խմէ: Երբ համտեսեց՝ չուզեց խմել:
Here they gave Him a mixture of wine and gall to drink, but having tasted it He refused to drink it.
35 Ապա խաչեցին զայն, ու վիճակ ձգելով՝ բաժնեցին անոր հանդերձները. (որպէսզի իրագործուի մարգարէին միջոցով խօսուածը. «Իմ հանդերձներս բաժնեցին իրենց մէջ, եւ իմ պատմուճանիս վրայ վիճակ ձգեցին»: )
After crucifying Him, they divided His garments among them by lot,
36 Ու նստած՝ կը պահէին զայն.
and sat down there on guard.
37 եւ անոր գլուխին վրայ դրին իր ամբաստանագիրը. «Ա՛յս է Յիսուսը, Հրեաներուն թագաւորը»:
Over His head they placed a written statement of the charge against Him: THIS IS JESUS THE KING OF THE JEWS.
38 Այն ատեն երկու աւազակներ խաչուեցան անոր հետ, մէկը՝ աջ կողմը, միւսը՝ ձախ կողմը:
At the same time two robbers were crucified with Him, one at His right hand and the other at His left.
39 Անոնք որ կ՚անցնէին՝ կը հայհոյէին անոր, իրենց գլուխը կը շարժէին
And the passers-by reviled Him. They shook their heads at Him
40 ու կ՚ըսէին. «Դո՛ւն, որ կը քակէիր տաճարը եւ կը կառուցանէիր երեք օրուան մէջ, փրկէ՛ դուն քեզ: Եթէ Աստուծոյ Որդին ես, իջի՛ր այդ խաչէն»:
and said, "You who would pull down the Sanctuary and build a new one within three days, save yourself. If you are God's Son, come down from the cross."
41 Նմանապէս քահանայապետներն ալ՝ դպիրներուն ու երէցներուն հետ ծաղրելով կ՚ըսէին.
In like manner the High Priests also, together with the Scribes and the Elders, taunted Him.
42 «Ուրիշները փրկեց, ինքզի՛նք չի կրնար փրկել: Եթէ Իսրայէլի թագաւոր է, հի՛մա թող իջնէ խաչէն, եւ հաւատանք իրեն:
"He saved others," they said, "himself he cannot save! He is the King of Israel! Let him now come down from the cross, and we will believe in him.
43 Աստուծոյ վստահած էր. հի՛մա թող ազատէ զինք՝ եթէ կ՚ուզէ զինք, որովհետեւ ըսաւ. “Ես Աստուծոյ Որդին եմ”»:
His trust is in God: let God deliver him now, if He will have him; for he said, 'I am God's Son.'"
44 Իրեն հետ խաչուած աւազակներն ալ նոյնպէս կը նախատէին զայն:
Insults of the same kind were heaped on Him even by the robbers who were being crucified with Him.
45 Վեցերորդ ժամէն՝՝ մինչեւ իններորդ ժամը՝ խաւար եղաւ ամբողջ երկրին վրայ:
Now from noon until three o'clock in the afternoon there was darkness over the whole land;
46 Ժամը իննի ատենները Յիսուս բարձրաձայն աղաղակեց. «Էլի՜, Էլի՜, լամա՞ սաբաքթանի», որ ըսել է. «Իմ Աստուա՜ծս, իմ Աստուա՜ծս, ինչո՞ւ լքեցիր զիս»:
but about three o'clock Jesus cried out in a loud voice, "Eli, Eli, lama sabachthani?" that is to say, "My God, My God, why hast Thou forsaken me?"
47 Հոն կայնողներէն ոմանք՝ երբ լսեցին՝ ըսին. «Ասիկա Եղիա՛ն կը կանչէ»:
"The man is calling for Elijah," said some of the bystanders.
48 Իսկոյն անոնցմէ մէկը վազեց, առաւ սպունգ մը, լեցուց քացախով, եւ անցընելով եղէգի մը՝ տուաւ անոր որ խմէ:
One of them ran forthwith, and filling a sponge with sour wine put it on the end of a cane and offered it Him to drink;
49 Միւսները ըսին. «Թո՛ղ, տեսնենք թէ Եղիա պիտի գա՞յ՝ փրկելու զայն»:
while the rest said, "Let us see whether Elijah is coming to deliver him."
50 Յիսուս դարձեալ բարձրաձայն աղաղակեց ու հոգին աւանդեց:
But Jesus uttered another loud cry and then yielded up His spirit.
51 Եւ ահա՛ տաճարին վարագոյրը երկուքի պատռեցաւ՝ վերէն վար, երկիրը շարժեցաւ, ժայռերը ճեղքուեցան,
Immediately the curtain of the Sanctuary was torn in two from top to bottom: the earth quaked; the rocks split;
52 գերեզմանները բացուեցան, ու շատ մը սուրբ ննջեցեալներու մարմիններ յարութիւն առին.
the tombs opened; and many of God's people who were asleep in death awoke.
53 եւ գերեզմաններէն ելան անոր յարութենէն ետք, մտան սուրբ քաղաքը ու երեւցան շատերու:
And coming out of their tombs after Christ's resurrection they entered the holy city and showed themselves to many.
54 Բայց հարիւրապետը եւ անոր հետ Յիսուսը պահողները, երբ տեսան երկրաշարժն ու պատահածները՝ չափազանց վախցան, եւ ըսին. «Ճշմա՛րտապէս ասիկա Աստուծոյ Որդին էր»:
As for the Captain and the soldiers who were with Him keeping guard over Jesus, when they witnessed the earthquake and the other occurrences they were filled with terror, and exclaimed, "Assuredly he was God's Son."
55 Հոն շատ կիներ կային, որոնք հեռուէն կը նայէին. անոնք Յիսուսի հետեւեր էին Գալիլեայէն՝ իրեն սպասարկելու:
And there were a number of women there looking on from a distance, who had followed Jesus from Galilee ministering to His necessities;
56 Անոնց մէջ էին Մարիամ Մագդաղենացին, Յակոբոսի ու Յովսէսի մայրը՝ Մարիամ, եւ Զեբեդէոսի որդիներուն մայրը:
among them being Mary of Magdala, Mary the mother of James and Joses, and the mother of the sons of Zabdi.
57 Երբ իրիկուն եղաւ՝ հարուստ մարդ մը եկաւ Արիմաթեայէն, որուն անունը Յովսէփ էր, եւ ի՛նք ալ Յիսուսի աշակերտ էր:
Towards sunset there came a wealthy inhabitant of Arimathaea, named Joseph, who himself also had become a disciple of Jesus.
58 Ան՝ երթալով Պիղատոսի քով՝ խնդրեց Յիսուսի մարմինը. այն ատեն Պիղատոս հրամայեց՝ որ մարմինը տրուի:
He went to Pilate and begged to have the body of Jesus, and Pilate ordered it to be given to him.
59 Յովսէփ առաւ մարմինը, փաթթեց մաքուր կտաւով,
So Joseph took the body and wrapped it in a clean sheet of fine linen.
60 ու դրաւ իր նոր գերեզմանին մէջ՝ որ փորած էր ժայռի մէջ. եւ մեծ քար մը գլորելով գերեզմանին դուռը՝ գնաց:
He then laid it in his own new tomb which he had hewn in the solid rock, and after rolling a great stone against the door of the tomb he went home.
61 Մարիամ Մագդաղենացին ու միւս Մարիամը հոն էին՝ գերեզմանին դիմաց նստած:
Mary of Magdala and the other Mary were both present there, sitting opposite to the sepulchre.
62 Հետեւեալ օրը, որ Ուրբաթէն ետք էր, քահանայապետներն ու Փարիսեցիները հաւաքուեցան Պիղատոսի քով,
On the next day, the day after the Preparation, the High Priests and the Pharisees came in a body to Pilate.
63 եւ ըսին. «Տէ՛ր, կը յիշենք թէ այդ մոլորեցուցիչը, մինչ տակաւին ողջ էր, կ՚ըսէր. “Յարութիւն պիտի առնեմ երեք օրէն”:
"Sir," they said, "we recollect that during his lifetime that impostor pretended that after two days he was to rise to life again.
64 Ուրեմն հրամայէ՛, որ գերեզմանը ապահովուի՝ մինչեւ երրորդ օրը. որպէսզի իր աշակերտները չգան գիշերուան մէջ, չգողնան զայն եւ չըսեն ժողովուրդին. “Մեռելներէն յարութիւն առաւ”, ու վերջին մոլորութիւնը աւելի գէշ ըլլայ քան առաջինը»:
So give orders for the sepulchre to be securely guarded till the third day, for fear his disciples should come by night and steal the body, and then tell the people that he has come back to life; and so the last imposture will be more serious than the first."
65 Պիղատոս ըսաւ անոնց. «Դուք պահակազօրք ունիք. գացէ՛ք, ապահովեցէ՛ք՝ ի՛նչպէս որ կ՚ուզէք»:
"You can have a guard," said Pilate: "go and make all safe, as best you can."
66 Անոնք ալ գացին եւ ապահովեցին գերեզմանը՝ քարը կնքելով ու պահակազօրքով:
So they went and made the sepulchre secure, sealing the stone besides setting the guard.
