ՄԱՏԹԷՈՍ 26
1 Երբ Յիսուս աւարտեց այս բոլոր խօսքերը, ըսաւ իր աշակերտներուն.
Or il arriva que lorsque Jésus eut achevé tous ces discours, il dit à ses disciples:
2 «Գիտէք թէ երկու օր ետք՝ Զատիկ պիտի ըլլայ, ու մարդու Որդին պիտի մատնուի՝ խաչուելու համար»:
Vous savez que la pâque se fera dans deux jours, et que le Fils de l’homme sera livré pour être crucifié.
3 Այն ատեն քահանայապետները, դպիրները եւ ժողովուրդին երէցները հաւաքուեցան գաւիթը քահանայապետին՝ որ Կայիափա կը կոչուէր,
Alors les princes des prêtres et les anciens du peuple s’assemblèrent dans la salle du grand prêtre appelé Caïphe,
4 ու խորհրդակցեցան նենգութեամբ բռնել Յիսուսը եւ սպաննել:
Et tinrent conseil pour se saisir de Jésus par ruse, et le faire mourir.
5 Բայց կ՚ըսէին. «Ո՛չ տօնին ատենը, որպէսզի աղմուկ չըլլայ ժողովուրդին մէջ»:
Mais ils disaient: Non pas un jour de la fête, de peur qu’il ne s’élevât du tumulte parmi le peuple.
6 Երբ Յիսուս Բեթանիա էր, բորոտ Սիմոնի տունը,
Or, comme Jésus était à Béthanie, dans la maison de Simon le lépreux,
7 կին մը՝ որ ունէր թանկարժէք օծանելիքի ալապաստրէ շիշ մը՝ եկաւ անոր ու թափեց զայն անոր գլուխին վրայ, երբ ան սեղան նստած էր:
Vint auprès de lui une femme ayant un vase d’albâtre plein d’un parfum de grand prix, et elle le répandit sur sa tête, lorsqu’il était à table.
8 Անոր աշակերտները տեսնելով՝ ընդվզեցան եւ ըսին. «Ինչո՞ւ այս վատնումը.
Ce que voyant, ses disciples s’indignèrent, disant: Pourquoi cette perte?
9 քանի որ այդ օծանելիքը կրնար սուղ գինով ծախուիլ ու աղքատներուն տրուիլ»:
Il pouvait, en effet, ce parfum, se vendre très cher et être donné aux pauvres.
10 Յիսուս հասկնալով՝ ըսաւ անոնց. «Ինչո՞ւ կ՚անհանգստացնէք կինը. ան լա՛ւ գործ մը ըրաւ ինծի:
Mais Jésus le sachant, leur dit: Pourquoi faites-vous de la peine à cette femme? c’est une bonne œuvre qu’elle a faite envers moi.
11 Որովհետեւ ամէ՛ն ատեն ունիք աղքատները ձեզի հետ, բայց ամէն ատեն չունիք զիս:
Car vous avez toujours les pauvres avec vous; mais moi, vous ne m’avez pas toujours.
12 Ա՛ն որ թափեց այդ օծանելիքը մարմինիս վրայ, ըրաւ իմ թաղումի՛ս համար:
Cette femme, en répandant ce parfum sur mon corps, l’a fait pour m’ensevelir.
13 Ճշմա՛րտապէս կը յայտարարեմ ձեզի. “Ամբողջ աշխարհի մէջ՝ ո՛ւր որ այս աւետարանը քարոզուի, ասոր ըրածն ալ պիտի պատմուի՝ իր յիշատակին համար”»:
En vérité, je vous le dis, partout où sera prêché cet évangile, dans le monde entier, on dira même, en mémoire d’elle, ce qu’elle vient de faire.
14 Այն ատեն տասներկուքէն մէկը, որ կը կոչուէր Յուդա Իսկարիովտացի, գնաց քահանայապետներուն եւ ըսաւ.
Alors un des douze, appelé Judas Iscariote, alla vers les princes des prêtres,
15 «Ի՞նչ կ՚ուզէք տալ ինծի, որպէսզի մատնեմ զայն ձեզի»: Անոնք ալ խոստացան անոր երեսուն կտոր արծաթ:
Et leur dit: Que voulez-vous me donner, et je vous le livrerai? Et ceux-ci lui assurèrent trente pièces d’argent.
16 Այդ ատենէն ետք պատեհութիւն կը փնտռէր, որպէսզի մատնէր զայն անոնց:
Et de ce moment il cherchait une occasion favorable pour le leur livrer.
17 Բաղարջակերքի առաջին օրը՝ աշակերտները եկան Յիսուսի ու ըսին անոր. «Ո՞ւր կ՚ուզես որ պատրաստենք քեզի պէտք եղածը՝ զատիկը ուտելու համար»:
Or, le premier jour des azymes, les disciples s’approchèrent de Jésus, disant: Où voulez-vous que nous vous préparions ce qu’il faut pour manger la pâque?
18 Ան պատասխանեց. «Գացէ՛ք քաղաքը՝ այսինչ մարդուն, եւ ըսէ՛ք անոր. “Վարդապետը կ՚ըսէ. "Ժամանակս մօտ է, քո՛ւ քովդ պիտի կատարեմ Զատիկը՝ աշակերտներուս հետ"”»:
Jésus répondit: Allez dans la ville, chez un tel, et dites-lui: Le maître dit: Mon temps est proche, je veux faire chez toi la pâque avec mes disciples.
19 Աշակերտներն ալ ըրին՝ ինչպէս Յիսուս հրամայեց իրենց, ու պատրաստեցին զատիկը:
Et les disciples firent comme Jésus leur commanda, et ils préparèrent la pâque.
20 Երբ իրիկուն եղաւ՝ սեղան նստաւ տասներկուքին հետ:
Le soir donc étant venu, il était à table avec ses douze disciples.
21 Մինչ կ՚ուտէին՝ ըսաւ. «Ճշմա՛րտապէս կը յայտարարեմ ձեզի թէ ձեզմէ մէկը պիտի մատնէ զիս»:
Et pendant qu’ils mangeaient, il dit: En vérité, je vous dis qu’un de vous doit me trahir.
22 Չափազանց տրտմեցան եւ անոնցմէ իւրաքանչիւրը սկսաւ ըսել անոր. «Տէ՛ր, միթէ ե՞ս եմ»:
Alors, grandement contristés, ils commencèrent à lui demander chacun en particulier: Est-ce moi, Seigneur?
23 Ան ալ պատասխանեց. «Ա՛ն որ ինծի հետ թաթխեց իր ձեռքը պնակին մէջ, անիկա՛ պիտի մատնէ զիս»:
Mais Jésus répondant, dit: Celui qui met avec moi la main dans le plat, celui-là me trahira.
24 Ի՛րապէս մարդու Որդին կ՚երթայ՝ ինչպէս գրուած է իր մասին, բայց վա՜յ այն մարդուն՝ որուն միջոցով մարդու Որդին կը մատնուի: Այդ մարդուն լաւ պիտի ըլլար՝ որ ծնած չըլլար»:
Pour ce qui est du Fils de l’homme, il s’en va, selon ce qui a été écrit de lui; mais malheur à l’homme par qui le Fils de l’homme sera trahi; il vaudrait mieux pour cet homme qu’il ne fût pas né.
25 Յուդա, որ պիտի մատնէր զայն, պատասխանեց. «Վարդապե՛տ, միթէ ե՞ս եմ»: Ըսաւ անոր. «Դո՛ւն ըսիր»:
Mais prenant la parole. Judas qui le trahit, dit: Est-ce moi, maître? Il lui répondit: Tu l’as dit.
26 Մինչ անոնք կ՚ուտէին, Յիսուս հաց առաւ, օրհնեց, կտրեց, տուաւ աշակերտներուն եւ ըսաւ. «Առէ՛ք, կերէ՛ք. ա՛յս է իմ մարմինս»:
Or, pendant qu’ils soupeaient, Jésus prit le pain, le bénit, le rompit, et le donna à ses disciples, et dit: Prenez et mangez; ceci est mon corps.
27 Նաեւ բաժակը առաւ, շնորհակալ եղաւ, տուաւ անոնց ու ըսաւ.
Et, prenant le calice, il rendit grâces, et le leur donna, disant: Buvez-en tous.
28 «Բոլո՛րդ ալ խմեցէ՛ք ասկէ. որովհետեւ ա՛յս է իմ արիւնս, նո՛ր ուխտին արիւնը, որ կը թափուի՝ շատերուն մեղքերու ներումին համար:
Car ceci est mon sang, le sang du nouveau testament, qui sera répandu pour un grand nombre en rémission des péchés.
29 Բայց կը յայտարարեմ ձեզի. “Ասկէ ետք բնա՛ւ պիտի չխմեմ որթատունկին բերքէն, մինչեւ այն օրը՝ երբ ձեզի հետ նո՛ր կերպով խմեմ զայն իմ Հօրս թագաւորութեան մէջ”»:
Or, je vous le dis, je ne boirai plus désormais de ce fruit de la vigne, jusqu’au jour où je le boirai nouveau avec vous dans le royaume de mon Père.
30 Օրհներգելէ ետք՝ գացին Ձիթենիներու լեռը:
Et l’hymne dit, ils s’en allèrent à la montagne des Oliviers.
31 Այն ատեն Յիսուս ըսաւ անոնց. «Դուք բոլորդ պիտի գայթակղիք այս գիշեր իմ պատճառովս, որովհետեւ գրուած է. “Հովիւը պիտի զարնեմ, ու հօտին ոչխարները պիտի ցրուին”:
Alors Jésus leur dit: Vous tous vous prendrez du scandale à mon sujet pendant cette nuit; car il est écrit: Je frapperai le pasteur, et les brebis du troupeau seront dispersées.
32 Բայց յարութիւն առնելէս ետք՝ ձեզմէ առաջ պիտի երթամ Գալիլեա»:
Mais, après que je serai ressuscité, je vous précéderai en Galilée.
33 Պետրոս պատասխանեց անոր. «Թէեւ բոլորն ալ գայթակղին քու պատճառովդ, ես բնա՛ւ պիտի չգայթակղիմ»:
Or, Pierre répondant, lui dit: Quand tous se scandaliseraient de vous, pour moi jamais je ne me scandaliserai.
34 Յիսուս ըսաւ անոր. «Ճշմա՛րտապէս կը յայտարարեմ քեզի. “Այս գիշեր՝ դեռ աքաղաղը չկանչած՝ երե՛ք անգամ պիտի ուրանաս զիս”»:
Jésus lui répondit: En vérité, je te dis que cette nuit même, avant qu’un coq chante, tu me renieras trois fois.
35 Պետրոս ըսաւ անոր. «Նոյնիսկ եթէ պէտք ըլլայ որ քեզի հետ մեռնիմ՝ բնա՛ւ պիտի չուրանամ քեզ»: Այսպէս կ՚ըսէին նաեւ բոլոր աշակերտները:
Pierre lui dit: Quand il me faudrait mourir avec vous, je ne vous renierai point. Et tous les disciples dirent aussi de même.
36 Այն ատեն Յիսուս գնաց անոնց հետ վայր մը՝ որ Գեթսեմանի կը կոչուէր, եւ ըսաւ աշակերտներուն. «Հո՛ս նստեցէք, մինչ ես կ՚երթամ հոն՝ աղօթելու»:
Alors Jésus vint avec eux à une maison de campagne qui est appelée Gethsémani, et il dit à ses disciples: Asseyez-vous ici, pendant que j’irai là et que je prierai.
37 Իրեն հետ առնելով Պետրոսն ու Զեբեդէոսի երկու որդիները, սկսաւ տրտմիլ եւ շատ վշտանալ:
Et ayant pris avec lui Pierre et les deux fils de Zébédée, il commença à s’attrister et à être affligé.
38 Այն ատեն ըսաւ անոնց. «Իմ անձս չափազանց տրտում է՝ մեռնելու աստիճան: Հո՛ս մնացէք եւ արթո՛ւն կեցէք ինծի հետ»:
Alors il leur dit: Mon âme est triste jusqu’à la mort; demeurez ici, et veillez avec moi.
39 Ու քիչ մը առջեւ երթալով՝ ինկաւ իր երեսին վրայ, եւ աղօթեց՝ ըսելով. «Իմ հա՜յրս, եթէ կարելի է՝ այս բաժակը թող անցնի ինձմէ. բայց ո՛չ թէ ինչպէս ե՛ս կ՚ուզեմ, հապա՝ ինչպէս դո՛ւն կ՚ուզես»:
Et, s’étant un peu avancé, il tomba sur sa face, priant et disant: Mon Père, s’il est possible, que ce calice passe loin de moi; toutefois, non ma volonté, mais la vôtre.
40 Երբ եկաւ աշակերտներուն, քնացած գտաւ զանոնք ու ըսաւ Պետրոսի. «Այդպէս մէ՞կ ժամ ալ չկրցաք արթուն կենալ ինծի հետ:
Ensuite il vint à ses disciples, et il les trouva endormis, et Il dit à Pierre: Ainsi, vous n’avez pu veiller une heure avec moi.
41 Արթո՛ւն կեցէք եւ աղօթեցէ՛ք, որպէսզի չմտնէք փորձութեան մէջ. արդարեւ հոգին յօժար է, բայց մարմինը՝ տկար»:
Veillez et priez, afin que vous n’entriez point en tentation; à la vérité, l’esprit est prompt, mais la chair est faible.
42 Դարձեալ երկրորդ անգամ գնաց աղօթեց՝ ըսելով. «Իմ հա՜յրս, եթէ կարելի չէ որ այս բաժակը անցնի ինձմէ՝ առանց խմելու անկէ, քու կամքդ թող ըլլայ»:
Il s’en alla encore une seconde fois, et pria, disant: Mon Père, si ce calice ne peut passer sans que je le boive, que votre volonté se fasse.
43 Երբ եկաւ՝ դարձեալ քնացած գտաւ զանոնք, որովհետեւ անոնց աչքերը ծանրացած էին:
Il vint de nouveau, et les trouva dormant, car leurs yeux étaient appesantis.
44 Թողուց զանոնք ու դարձեալ գնաց, երրորդ անգամ աղօթեց՝ նո՛յն խօսքը ըսելով:
Et les ayant laissés, il s’en alla encore, et pria une troisième fois, disant les mêmes paroles.
45 Այն ատեն եկաւ իր աշակերտներուն եւ ըսաւ անոնց. «Ասկէ ետք քնացէ՛ք ու հանգստացէ՛ք. ահա՛ ժամը մօտեցաւ, եւ մարդու Որդին պիտի մատնուի մեղաւորներուն ձեռքը:
Alors il revint à ses disciples, et leur dit: Dormez maintenant, et reposez-vous: voici que l’heure approche, et le Fils de l’homme sera livré aux mains des pécheurs.
46 Ոտքի՛ ելէք, երթա՛նք ասկէ. ահա՛ մօտեցաւ ա՛ն՝ որ պիտի մատնէ զիս»:
Levez-vous, allons; voici qu’approche celui qui me livrera.
47 Մինչ ան դեռ կը խօսէր, Յուդա՝ տասներկուքէն մէկը՝ եկաւ, եւ իրեն հետ մեծ բազմութիւն մը՝ սուրերով ու բիրերով, քահանայապետներէն եւ ժողովուրդին երէցներէն:
Jésus parlant encore, voici que Judas, l’un des douze, vint, et, avec lui, une troupe nombreuse armée d’épées et de bâtons, envoyée par les princes des prêtres et par les anciens du peuple.
48 Զայն մատնողը նշան մը տուեր էր անոնց՝ ըսելով. «Ո՛վ որ համբուրեմ՝ ա՛ն է, բռնեցէ՛ք զայն»:
Or celui qui le livra, leur donna un signe, disant: Celui que je baiserai, c’est lui-même, saisissez-le.
49 Եւ իսկոյն մօտենալով Յիսուսի՝ ըսաւ. «Ողջո՜յն, Վարդապե՛տ», ու համբուրեց զայն:
Et aussitôt, s’approchant de Jésus, il dit: Je vous salue, maître. Et il le baisa.
50 Յիսուս ըսաւ անոր. «Ընկե՛ր, ըրէ՛ ի՛նչ բանի համար որ եկար»: Այն ատեն մօտեցան, ձեռք բարձրացուցին Յիսուսի վրայ ու բռնեցին զայն:
Et Jésus lui répondit: Mon ami, dans quel dessein es-tu venu? Alors ils s’avancèrent, mirent la main sur Jésus et se saisirent de lui.
51 Յիսուսի հետ եղողներէն մէկը՝ երկարեց ձեռքը, եւ քաշելով իր սուրը՝ զարկաւ քահանայապետին ծառային ու խլեց անոր ականջը:
Et voilà qu’un de ceux qui étaient avec Jésus, étendant la main, tira son épée, et, frappant le serviteur du prince des prêtres, lui coupa l’oreille.
52 Այն ատեն Յիսուս ըսաւ անոր. «Վերադարձո՛ւր սուրդ իր տեղը, որովհետեւ բոլոր սուր առնողները՝ սուրո՛վ պիտի կորսուին:
Alors Jésus lui dit: Remets ton épée en son lieu; car tous ceux qui se serviront de l’épée périront par l’épée.
53 Կը կարծես թէ չե՞մ կրնար հի՛մա աղաչել իմ Հօրս, որ հասցնէ ինծի տասներկու լեգէոնէն աւելի հրեշտակներ:
Penses-tu que je ne puisse pas prier mon Père, et qu’il ne m’enverra pas à l’heure même plus de douze légions d’anges?
54 Բայց ի՞նչպէս պիտի իրագործուին գրուածները, թէ ա՛յսպէս պէտք է ըլլայ»:
Comment donc s’accompliront les Ecritures, disant qu’il doit en être ainsi?
55 Այդ ժամուն Յիսուս ըսաւ բազմութիւններուն. «Իբր թէ աւազակի՞ դէմ ելաք՝ սուրերով ու բիրերով բռնելու զիս: Ամէ՛ն օր տաճարին մէջ կը նստէի ձեզի հետ եւ կը սորվեցնէի, ու չբռնեցիք զիս:
En cette heure-là, Jésus dit à la troupe: Vous êtes sortis comme contre un voleur avec des épées et des bâtons afin de me prendre; j’étais tous les jours assis parmi vous, enseignant dans le temple, et vous ne m’avez point pris.
56 Բայց այս ամէնը կատարուեցաւ, որպէսզի մարգարէներուն գրածները իրագործուին»: Այն ատեն բոլոր աշակերտները թողուցին զայն եւ փախան:
Or tout cela s’est fait, pour que s’accomplissent les Ecritures des prophètes. Alors tous les disciples l’abandonnant, s’enfuirent.
57 Անոնք որ բռնեցին Յիսուսը՝ տարին Կայիափա քահանայապետին, ուր դպիրներն ու երէցները հաւաքուած էին:
Mais les autres, se saisissant de Jésus, l’emmenèrent chez Caïphe, prince des prêtres, où s’étaient assemblés les scribes et les anciens du peuple.
58 Պետրոս հեռուէն հետեւեցաւ անոր՝ մինչեւ քահանայապետին գաւիթը, ներս մտաւ եւ նստաւ սպասաւորներուն հետ, որպէսզի տեսնէ վախճանը:
Or Pierre le suivit de loin, jusque dans la cour du prince des prêtres; et y étant entré, il s’assit avec les serviteurs, pour voir la fin.
59 Քահանայապետներն ու երէցները եւ ամբողջ ատեանը կը փնտռէին սուտ վկայութիւն մը Յիսուսի դէմ, որպէսզի մեռցնեն զայն.
Cependant les princes des prêtres et tout le conseil cherchaient un faux témoignage contre Jésus, pour le livrer à la mort.
60 բայց չգտան: Թէպէտ շատ սուտ վկաներ ալ եկան, ոչինչ գտան: Յետոյ երկու սուտ վկաներ եկան
Et ils n’en trouvèrent point, quoique beaucoup de faux témoins se fussent présentés. En dernier lieu, vinrent deux faux témoins,
61 ու ըսին. «Ասիկա ըսաւ. “Ես կրնամ քակել Աստուծոյ տաճարը եւ կառուցանել զայն երեք օրուան մէջ”»:
Et ils dirent: Celui-ci a dit: Je puis détruire le temple de Dieu, et, après trois jours, le rebâtir.
62 Քահանայապետը կանգնելով՝ ըսաւ անոր. «Ոչի՞նչ կը պատասխանես. ի՞նչ կը վկայեն ասոնք քեզի դէմ»:
Alors le prince des prêtres se levant, lui dit: Tu ne réponds rien à ce que ceux-ci témoignent contre toi?
63 Յիսուս լուռ կեցաւ: Ուստի քահանայապետը ըսաւ անոր. «Ապրո՛ղ Աստուծմով կ՚երդմնեցնեմ քեզ, որ ըսես մեզի թէ դո՞ւն ես Քրիստոսը՝ Աստուծոյ Որդին»:
Mais Jésus se taisait. Et le prince des prêtres lui dit: Je t’adjure par le Dieu vivant de nous dire si tu es le Christ, le Fils de Dieu.
64 Յիսուս ըսաւ անոր. «Դո՛ւն ըսիր: Բայց կը յայտարարեմ ձեզի. “Ասկէ ետք պիտի տեսնէք մարդու Որդին՝ բազմած Զօրութեան աջ կողմը, ու եկած երկինքի ամպերուն վրայ”»:
Jésus lui répondit: Tu l’as dit. De plus, je vous le déclare, vous verrez un jour le Fils de l’homme assis à la droite de la majesté de Dieu, et venant dans les nuées du ciel.
65 Այն ատեն քահանայապետը պատռեց իր հանդերձները եւ ըսաւ. «Հայհոյե՛ց. ա՛լ ի՞նչ պէտք ունինք վկաներու: Ահա՛ հիմա լսեցիք ատոր հայհոյութիւնը.
Aussitôt le prince des prêtres déchira ses vêtements, disant: Il a blasphémé; qu’avons-nous encore besoin de témoins? voilà que maintenant vous avez entendu le blasphème.
66 ի՞նչ կը մտածէք»: Անոնք պատասխանեցին. «Մահապա՛րտ է»:
Que vous en semble? Et eux répondant, dirent: Il mérite la mort.
67 Այն ատեն թքնեցին անոր երեսը, ու կռփահարեցին զայն: Ոմանք ալ ապտակելով՝ ըսին.
Alors ils lui crachèrent au visage, et le déchirèrent à coups de poing; et d’autres lui donnèrent des soufflets,
68 «Մարգարէացի՛ր մեզի, դո՛ւն՝ Քրիստո՛ս, ո՞վ է ան՝ որ զարկաւ քեզի»:
Disant: Christ, prophétise-nous, qui est celui qui t’a frappé?
69 Երբ Պետրոս դուրսը՝ գաւիթը նստած էր, աղախին մը եկաւ անոր եւ ըսաւ. «Դո՛ւն ալ Գալիլեացի Յիսուսի հետ էիր»:
Cependant Pierre était assis dehors dans la cour; et une servante s’approcha de lui, disant: Et toi aussi tu étais avec Jésus le Galiléen?
70 Բայց ան ուրացաւ բոլորին առջեւ՝ ըսելով. «Չեմ գիտեր ի՛նչ կը խօսիս»:
Mais il nia devant tous, disant: Je ne sais ce que tu veux dire.
71 Երբ դուրս ելաւ՝ նախագաւիթը, ուրիշ աղախին մը տեսաւ զայն ու ըսաւ հոն եղողներուն. «Ասիկա՛ ալ Յիսուս Նազովրեցիին հետ էր»:
Et comme il sortait hors de la porte, une autre servante l’aperçut et dit à ceux qui se trouvaient là: Celui-ci était aussi avec Jésus de Nazareth.
72 Պետրոս դարձեալ երդում ընելով ուրացաւ. «Չեմ ճանչնար այդ մարդը»:
Et il le nia de nouveau avec serment, disant: Je ne connais point cet homme.
73 Քիչ ետք՝ հոն կայնողները եկան եւ ըսին Պետրոսի. «Ճշմա՛րտապէս դո՛ւն ալ անոնցմէ ես, որովհետեւ խօսուածքդ ալ կը յայտնէ քեզ»:
Peu après, ceux qui se trouvaient là s’approchèrent et dirent à Pierre: Certainement, toi aussi tu es de ces gens-là; ton langage te décèle.
74 Այն ատեն սկսաւ նզովել ու երդում ընել՝ ըսելով. «Չեմ ճանչնար այդ մարդը»: Իսկոյն աքաղաղը կանչեց:
Alors il se mit à faire des imprécations et à jurer qu’il ne connaissait point cet homme. Et aussitôt un coq chanta.
75 Պետրոս յիշեց Յիսուսի խօսքը՝ որ իրեն ըսեր էր. «Դեռ աքաղաղը չկանչած՝ երե՛ք անգամ պիտի ուրանաս զիս». եւ դուրս ելլելով՝ դառնապէս լացաւ:
Et Pierre se souvint de cette parole que Jésus lui avait dite: Avant qu’un coq chante, tu me renieras trois fois. Et étant sorti, il pleura amèrement.
