ՄԱՏԹԷՈՍ 22
1 Յիսուս դարձեալ առակներով խօսեցաւ անոնց եւ ըսաւ.
Then Jesus told [the Jewish leaders] other parables [in order to illustrate what will happen to the people who do not accept him as the King God promised to send]. [This is one of those parables: ]
2 «Երկինքի թագաւորութիւնը կը նմանի թագաւորի մը՝ որ հարսանիք ըրաւ իր որդիին, ու ղրկեց իր ծառաները՝ կանչելու հարսանիքին հրաւիրեալները.
“[God] [MTY/EUP] [is like] a king [SIM] who [told his servants that they should] make a wedding feast for his son.
3 սակայն անոնք չուզեցին գալ:
[When] the feast [was ready], the king sent his servants to tell the people who had been {whom he had} invited that it was time for them to come to the wedding feast. [The servants did that]. But the people who had been invited did not want to come.
4 Դարձեալ ուրիշ ծառաներ ղրկեց եւ ըսաւ. “Ըսէ՛ք հրաւիրեալներուն. «Ահա՛ պատրաստեցի իմ ճաշս. զուարակներս ու գէր անասուններս մորթուած են, եւ ամէն բան պատրաստ է. եկէ՛ք հարսանիքի»”:
So he sent other servants [to] again [tell the people whom he had invited that they should come to the feast]. He said [to those servants], ‘Say to the people whom I invited [to come to the feast], “The king says that he has prepared the food. The oxen and the fattened calves have been butchered [and cooked]. Everything is ready. It is time [now for you to] come to the wedding feast!’”’
5 Բայց անոնք անհոգութիւն ընելով՝ գացին մէկը իր արտը, ու միւսը՝ իր առեւտուրին:
[But when the servants told them that, they] disregarded [what the servants said]. Some of them went to their own fields. Others went to their places of business.
6 Ուրիշներ՝ բռնեցին անոր ծառաները, նախատեցին եւ սպաննեցին:
The rest of them seized the king’s servants, mistreated them, and killed them.
7 Թագաւորն ալ՝ երբ լսեց՝ բարկացաւ. ղրկեց իր զօրքերը, կորսնցուց այդ մարդասպանները ու այրեց անոնց քաղաքը:
[When the king heard what had happened], he became furious. He commanded his soldiers to go and kill those murderers and burn their cities.
8 Այն ատեն ըսաւ իր ծառաներուն. “Հարսանիքը պատրաստ է, բայց հրաւիրեալները արժանի չէին:
[After his soldiers had done that], the king said to his other servants, ‘I have prepared the [wedding] feast, but the people who were {whom I} invited do not deserve to [come to it because they did not consider it an honor to have been invited].
9 Ուրեմն գացէ՛ք դէպի ճամբաներուն գլուխները, եւ ո՛վ որ գտնէք՝ հրաւիրեցէ՛ք հարսանիքի”:
So, go to the intersections of the main streets. Tell whomever you find that they should come to the [wedding] feast.’
10 Այդ ծառաները դուրս ելան՝ դէպի ճամբաներուն գլուխները, եւ ո՛վ որ գտան՝ թէ՛ չար, թէ՛ բարի, բոլորն ալ հաւաքեցին. ու հարսնետունը լեցուեցաւ հրաւիրեալներով:
So the servants went there, and they gathered everyone they saw [who wanted to come to the feast]. They gathered [both people that were considered] to be evil and [those that were considered to be] good. They brought them into the hall where the wedding [feast took place]. The hall was filled with people.
11 Երբ թագաւորը մտաւ՝ տեսնելու հարսնեւորները, տեսաւ մարդ մը՝ որ հագած չէր հարսանիքի հագուստ:
But when the king went [into the hall] to see the guests who were there, he saw someone who was not wearing clothes [that had been provided for the guests to wear] at a wedding [feast].
12 Ըսաւ անոր. “Ընկե՛ր, ի՞նչպէս մտար հոս՝ առանց հարսանիքի հագուստի”: Ան ալ պապանձեցաւ:
The king said to him, ‘Friend, (you should never have entered this hall, because you are not wearing the clothes [that guests wear] at wedding [feasts]!/how did you enter this hall, because you are not wearing the clothes [that are appropriate for guests to wear] at a wedding [feast]?) [RHQ]’ The man did not say anything, [because he did not know what to say].
13 Այն ատեն թագաւորը ըսաւ սպասարկուներուն. “Կապեցէ՛ք ասոր ոտքերն ու ձեռքերը, եւ առէ՛ք ու նետեցէ՛ք զայն դուրսի խաւարը. հոն պիտի ըլլայ լաց եւ ակռաներու կրճտում”:
Then the king said to his attendants, ‘Tie this person’s feet and hands and throw him outside where there is total darkness. People who are there cry out [because they are suffering] and they gnash their teeth [because of their severe pain].’”
14 Որովհետեւ կանչուածները շատ են, բայց ընտրուածները՝ քիչ»:
[Then Jesus said, “The point of this story is that God] has invited many [to come to him], but only a few people are the ones whom he has chosen [to be there].”
15 Այն ատեն Փարիսեցիները գացին խորհրդակցելու, թէ ի՛նչպէս խօսքով ձգեն զայն ծուղակի մէջ:
After Jesus said that, the Pharisees met together in order to plan how they could cause him to say something that would enable them to accuse him.
16 Ու ղրկեցին անոր իրենց աշակերտները՝ Հերովդէսեաններուն հետ, եւ ըսին. «Վարդապե՛տ, գիտենք թէ ճշմարտախօս ես ու ճշմարտութեամբ կը սորվեցնես Աստուծոյ ճամբան, եւ հոգ չես ըներ ոեւէ մէկուն համար, քանի որ երեսպաշտութիւն չես ըներ մարդոց:
They sent to him some of their disciples, [who thought that the Israelites should pay only the tax that the Jewish authorities required them to pay]. They also sent some members of the party that supported Herod. [The members of that party thought that the Israelites should pay only the tax that the Roman government required them to pay]. [Those who were sent came and] said to Jesus, “Teacher, we know that you are truthful and that you teach the truth about what God wants [us to do]. We also know that you do not change what you teach because of what someone says about you, even if it is an important person who does not like what you [IDM] teach.
17 Ուստի ըսէ՛ մեզի, ի՞նչ է քու կարծիքդ. “Արտօնուա՞ծ է տուրք տալ կայսրին՝ թէ ոչ”»:
So tell us what you think [RHQ] [about this matter]: Is it right that we pay taxes to the Roman government [MTY], or not?”
18 Յիսուս՝ գիտնալով անոնց չարամտութիւնը՝ ըսաւ. «Ինչո՞ւ կը փորձէք զիս, կեղծաւորնե՛ր:
But Jesus knew that what they really wanted to do was evil. [They were wanting him to say something that would get him in trouble with either the Jewish authorities or the Roman authorities. So he said to them], “You are (hypocrites/pretending to ask a legitimate question), but you are just wanting [RHQ] me to say something for which you can accuse me.
19 Ցո՛յց տուէք ինծի տուրքին դրամը»: Անոնք դահեկան մը բերին իրեն:
Show me [one of] the coins with [which people pay] the [Roman] tax.” So they showed him [a coin called] a denarius.
20 Ըսաւ անոնց. «Որո՞ւնն են այս պատկերն ու գրութիւնը»:
He said to them, “Whose picture is [on] this [coin]? And [whose] name [is on it]?”
21 Ըսին անոր. «Կայսրի՛ն»: Այն ատեն ըսաւ անոնց. «Ուրեմն ինչ որ կայսրինն է՝ տուէ՛ք կայսրին, եւ ինչ որ Աստուծոյ է՝ Աստուծո՛յ»:
They answered, “[It has the picture and name of] Caesar, [the head of the Roman government].” Then he said to them, “Okay, give to the government what they [require], and give to God what he [requires].”
22 Երբ լսեցին՝ զարմացան, ու թողուցին զայն եւ գացին:
When those men heard Jesus say that, they marveled [that his answer did not enable anyone to accuse him]. Then they left Jesus.
23 Նոյն օրը անոր քով եկան Սադուկեցիները, որոնք կ՚ըսեն թէ յարութիւն չկայ, ու հարցուցին անոր.
During that same day, some Sadducees came to Jesus. [They are a Jewish sect who do not] believe that people will become alive again after they die. They [wanted to] ask [Jesus] a question.
24 «Վարդապե՛տ, Մովսէս ըսաւ. “Եթէ մէկը մեռնի առանց զաւակի, անոր եղբայրը թող ամուսնանայ անոր կնոջ հետ, եւ զարմ հանէ իր եղբօր”:
[In order to discredit the idea that dead people will live again], they said [to him], “Teacher, Moses wrote [in the Scriptures], ‘If a man dies who did not have any children, his brother must marry the [dead man’s] widow in order that she can have a child by him. The child [will be considered] the descendant of the man [who died], [and in that way the dead man will have descendants].’
25 Ուրեմն եօթը եղբայրներ կային մեր քով: Առաջինը ամուսնացաւ ու վախճանեցաւ, եւ զարմ չունենալուն համար՝ իր կինը թողուց իր եղբօր:
Well, there were seven boys in a family [living] near us. The oldest one married someone. He [and his wife] did not have any children, and he died. So the second brother married the widow. [But he also died without having a child].
26 Նմանապէս ալ երկրորդն ու երրորդը՝ մինչեւ եօթներորդը:
The same thing [happened to] the third [brother], and also to the other four [brothers, who one by one married this same woman].
27 Ամենէն ետք կինն ալ մեռաւ:
Last of all, the widow also died.
28 Ուրեմն, յարութեան ատեն՝ այդ եօթնէն որո՞ւն կինը պիտի ըլլայ. որովհետեւ բոլորն ալ ունեցան զայն իբր կին»:
So, at the time when people are raised from the dead, which of the seven [brothers do you think] will be her husband? Keep in mind that they had all been married to her.”
29 Յիսուս պատասխանեց անոնց. «Դուք մոլորած էք. ո՛չ Գիրքերը գիտէք, ո՛չ ալ Աստուծոյ զօրութիւնը:
Jesus replied to them, “You are certainly wrong [in what you are thinking]. You do not know [what is written in] the Scriptures. [You] also do not know [that] God has [the] power [to make people alive again].
30 Քանի որ յարութեան ատեն՝ ո՛չ կ՚ամուսնանան եւ ո՛չ ամուսնութեան կը տրուին, հապա երկինքի մէջ՝ Աստուծոյ հրեշտակներուն պէս են:
The fact is that [the woman will not be the wife of any of them, because] after [God causes all dead] people [to] live again, no one will be married. Instead, [people] will be like the angels in heaven. [They do not marry].
31 Բայց մեռելներուն յարութեան մասին չէ՞ք կարդացեր Աստուծմէ ձեզի ըսուած խօսքը.
But as for dead people becoming alive again, God said something about that. (I’m sure you have read it./Have you not read it?) [RHQ] [Long after Abraham, Isaac, and Jacob had died, God said to Moses],
32 “Ե՛ս եմ Աբրահամի Աստուածը, Իսահակի Աստուածը եւ Յակոբի Աստուածը”: Աստուած մեռելներուն Աստուածը չէ, հապա՝ ողջերուն»:
‘I am the God whom Abraham [worships] and the God whom Isaac [worships] and the God whom Jacob worships.’ It is not dead people who worship God. It is living people who worship him. [Abraham, Isaac and Jacob died long before Moses lived, but God said that they were still worshipping him, so we know their spirits were still alive]!”
33 Բազմութիւնը ասիկա լսելով՝ կ՚ապշէր անոր ուսուցումին վրայ:
When the crowds of people heard [Jesus teach] that, they were amazed.
34 Բայց Փարիսեցիները՝ երբ լսեցին թէ ան պապանձեցուց Սադուկեցիները, տեղ մը հաւաքուեցան,
But when the Pharisees heard that Jesus had answered the Sadducees in such a way that the Sadducees could not [think of anything that they might say to] respond to him, the Pharisees gathered together to [plan what they would say to him]. [Then they approached him].
35 եւ անոնցմէ օրինական մը հարցուց՝ զայն փորձելով.
One of them was a man who had studied well the laws [that God gave Moses]. He wanted to see if Jesus [could answer] his question well [or if he would say something wrong]. He asked him,
36 «Վարդապե՛տ, ո՞ր պատուիրանը մեծ է Օրէնքին մէջ»:
“Teacher, which commandment in the laws [that God gave Moses] is the most important?”
37 Յիսուս ըսաւ անոր. «“Սիրէ՛ Տէրը՝ քու Աստուածդ՝ ամբողջ սիրտովդ, ամբողջ անձովդ եւ ամբողջ միտքովդ”:
Jesus [quoted the Scriptures as he replied], “‘You must love the Lord your God with all [IDM] your (inner being/heart). [Show that you love him] in all that you desire, in all that you feel, and in all that you think.’
38 Ա՛յս է առաջին ու մեծ պատուիրանը:
That is the most important commandment [in the laws that God gave Moses].
39 Եւ երկրորդը՝ ասոր նման. “Սիրէ՛ ընկերդ քու անձիդ՝՝ պէս”:
The next most important commandment [that everyone must surely obey] is: ‘You must love the people you come in contact with as much as [you love] yourself.’
40 Այս երկու պատուիրաններէն կախուած են ամբողջ Օրէնքն ու Մարգարէները»:
These two commandments are the basis of every law [that Moses wrote in the Scriptures] and also of all that the prophets [wrote].”
41 Երբ Փարիսեցիները հաւաքուեցան, Յիսուս հարցուց անոնց.
While the Pharisees were still gathered together [near] Jesus, he asked them,
42 «Քրիստոսի մասին ի՞նչ է ձեր կարծիքը. որո՞ւ որդին է»:
“What do you think about the Messiah? Whose descendant is he?” They said to him, “[He is] the descendant of [King] David.”
43 Ըսին իրեն. «Դաւիթի՛»: Յիսուս ըսաւ անոնց. «Հապա ի՞նչպէս Դաւիթ Հոգիով զայն Տէր կը կոչէ ու կ՚ըսէ.
Jesus said to them, “[If the Messiah is King David’s descendant], then (David should not have called him ‘Lord’ when David was saying [what] the [Holy] Spirit [prompted him to] say./Why did David call the Messiah ‘Lord’ when David was speaking [what] the [Holy] Spirit [prompted him to] say?) [RHQ]
44 “Տէրը ըսաւ իմ Տէրոջս. «Բազմէ՛ իմ աջ կողմս, մինչեւ որ քու թշնամիներդ պատուանդան դնեմ ոտքերուդ»”:
[David wrote this in the Scriptures about the Messiah]: ‘God said to my Lord, “Sit [here beside me] on my right, [the place of greatest honor you] [MTY]. [Sit here] while I completely defeat your enemies [MTY].”’
45 Ուրեմն եթէ Դաւիթ զայն Տէր կը կոչէ, ի՞նչպէս ան իր որդին կ՚ըլլայ»:
So, since [King] David called [the Messiah] ‘my Lord’, ([the Messiah] cannot be [just someone] descended from David!/how can he be [only] the descendant of [King] David?) [RHQ] [He must be much greater than David]!”
46 Ո՛չ մէկը կրնար խօսքո՛վ մը պատասխանել անոր: Այդ օրէն ետք՝ ո՛չ մէկը կը յանդգնէր բան մը հարցնել անոր:
No one [who heard what Jesus said] was able to think of even one word to say to him [in response]. And after that, no one else ever dared to ask him another question [to try to trap him].
