ՄԱՏԹԷՈՍ 13
1 Նոյն օրը Յիսուս՝ տունէն ելլելով՝ նստաւ ծովուն եզերքը:
Naquele mesmo dia, depois de Jesus sair conosco da casa onde estava ensinando, Ele foi para o [lago da] Galileia.
2 Մեծ բազմութիւններ քովը հաւաքուեցան. ուստի ինք նաւ մտաւ ու նստաւ, իսկ ամբողջ բազմութիւնը կայնած էր ծովեզերքը:
Uma grande multidão juntou-se ao redor dele [para ouvi-lo ensinar. Então, para que as pessoas não O apertassem] (OU[, para falar melhor com as pessoas)] Ele entrou em um barco e sentou-se [para ensiná-las]. A multidão ficou em pé na praia [e estava ouvindo].
3 Շատ բաներ խօսեցաւ անոնց՝ առակներով, եւ ըսաւ.
Ele estava contando muitas parábolas a eles. [Uma das parábolas] que Ele ensinou foi esta: “Escutem! Um homem foi [para sua roça e começou a semear/plantar sementes].
4 «Ահա՛ սերմնացան մը գնաց՝ որ սերմ ցանէ: Երբ կը ցանէր, քանի մը սերմեր ինկան ճամբային եզերքը, եւ թռչունները եկան ու լափեցին զանոնք:
Enquanto ele espalhava as sementes, algumas [delas] caíram no caminho. Aí uns pássaros chegaram e comeram essas sementes.
5 Ուրիշներ ինկան ժայռոտ տեղերու վրայ, ուր շատ հող չկար, եւ իսկոյն բուսան՝ հողին խորունկութիւն չունենալուն համար.
Outras [sementes] caíram em [terra] rochosa/onde havia muitas pedras com pouca terra em cima das pedras. Essas sementes brotaram logo, [porque o sol esquentou rapidamente] a pouca terra que tinha.
6 սակայն տօթակէզ եղան երբ արեւը ելաւ, ու չորցան՝ քանի որ արմատ չունէին:
Mas quando o sol brilhou [nessas plantinhas novas, elas] murcharam. Já que as raízes não tinham [terra funda], elas secaram.
7 Ուրիշներ ալ ինկան փուշերու մէջ. եւ փուշերը բարձրացան ու խեղդեցին զանոնք:
Outras [sementes] caíram em [terra onde havia raízes de] espinhos. Os espinheiros cresceram [junto com o trigo] e o sufocaram.
8 Իսկ ուրիշներ ինկան լաւ հողի մէջ, եւ պտուղ տուին՝ մէկը հարիւր, միւսը՝ վաթսուն, միւսը՝ երեսուն:
Mas outras [sementes] caíram em terra produtiva e as plantas produziram muito trigo. Algumas das plantas produziram cem vezes [mais sementes do que foram plantadas]. Outras plantas produziram sessenta vezes [mais sementes do que foram plantadas]. Outras plantas produziram trinta vezes [mais sementes do que foram plantadas].
9 Ա՛ն որ ականջ ունի լսելու՝ թող լսէ»:
Se quiserem entender isso [MTY], pensem com cuidado [sobre o que acabo de dizer”].
10 Աշակերտները մօտենալով՝ ըսին իրեն. «Ինչո՞ւ առակներով կը խօսիս անոնց»:
[Nós, ] discípulos, chegamos perto de Jesus e perguntamos a ele: “Por que é que o senhor fala com a multidão em parábolas?”
11 Ինք ալ պատասխանեց անոնց. «Քանի որ ձեզի՛ տրուած է գիտնալ երկինքի թագաւորութեան խորհուրդները, բայց անոնց տրուած չէ:
Ele [nos] respondeu, dizendo: “Está sendo revelado a vocês [por Deus] {[Deus] está revelando a vocês} o que Ele pretende fazer enquanto governa sobre as vidas das pessoas, coisa que Ele não revelou antes. Mas isso não está sendo revelado {[Deus] não está revelando isso} aos outros.
12 Որովհետեւ ո՛վ որ ունի, անոր պիտի տրուի ու առատութեան մէջ պիտի ըլլայ. իսկ ո՛վ որ չունի, ունեցածն ալ անկէ պիտի առնուի:
Quando uma pessoa [pensar no que eu digo e entender], ela poderá {[Deus] fará com que possa} entender mais. Mas quando uma pessoa não [pensar com cuidado sobre o que eu digo], ela se esquecerá até mesmo do que sabe.
13 Ուստի առակներով կը խօսիմ անոնց, քանի որ տեսնելով՝ չեն տեսներ, ու լսելով՝ չեն լսեր, ո՛չ ալ կը հասկնան:
Como resultado, falo aos outros em parábolas, porque embora vejam [o que faço], não percebem [o que significa], e embora ouçam [o que digo], não entendem [o que significa].
14 Անոնց վրայ պիտի իրագործուի Եսայիի մարգարէութիւնը՝ որ կ՚ըսէ. “Շատ պիտի լսէք՝ բայց պիտի չհասկնաք. շատ պիտի տեսնէք՝ բայց պիտի չըմբռնէք:
O que essas pessoas fazem cumpre totalmente o que [Deus mandou] o profeta Isaías [dizer há muito tempo atrás àqueles que não tentaram entender o que Ele dizia]: ‘Vocês ouvirão [o que digo], mas com certeza não entenderão. Vocês continuarão a ver [o que faço], mas certamente não entenderão [o que significa].’ [DOU]
15 Որովհետեւ այս ժողովուրդին սիրտը թանձրացաւ, եւ իրենց ականջներով ծանր լսեցին ու գոցեցին իրենց աչքերը, որպէսզի աչքերով չտեսնեն, ականջներով չլսեն, սիրտով չհասկնան, եւ դարձի չգան, ու ես չբժշկեմ զանոնք”:
[Então Deus disse a Isaías]: ‘Estas pessoas não respondem mais [MTY] [àquilo que me veem fazer e me ouvem dizer a elas]. Elas escutam sem querer [MTY] [àquilo que digo a elas] e não observam [MTY] [o que faço]. Se não fosse assim, perceberiam [MTY] [o que estou fazendo], entenderiam [MTY] [o que digo a elas], se voltariam a mim, deixariam suas vidas de pecado e eu iria salvá-las [de serem punidas por seus pecados] [MET].’
16 Բայց երանի՜ ձեր աչքերուն՝ որ կը տեսնեն, եւ ձեր ականջներուն՝ որ կը լսեն:
Mas quanto a vocês, Deus tem prazer em vocês, porque [SNY] vocês veem [o que eu faço] e [SYN] entendem [o que eu digo].
17 Որովհետեւ ճշմա՛րտապէս կը յայտարարեմ ձեզի թէ շատ մարգարէներ եւ արդարներ ցանկացին տեսնել ձեր տեսածները՝ ու չտեսան, եւ լսել ձեր լսածները՝ ու չլսեցին»:
Notem isto: muitos profetas e pessoas justas [que viveram há muito tempo atrás] desejavam ver o que vocês [me] veem [fazer], mas não viram [milagres como os que estou fazendo]. Eles desejavam ouvir as coisas que vocês estão [me] ouvindo [dizer], mas não ouviram [o que vocês me ouvem dizer]”. [DOU]
18 «Լսեցէ՛ք ուրեմն սերմնացանին առակը:
[Já que Deus quer] que vocês entendam as parábolas que conto, ouçam-[me explicar] a parábola do homem que espalha as [sementes nos vários tipos de solo].
19 Ո՛վ որ կը լսէ թագաւորութեան խօսքը եւ չի հասկնար, չարը կու գայ ու կը յափշտակէ անոր սիրտին մէջ ցանուածը: Ասիկա ա՛ն է՝ որ սերմ ստացաւ ճամբային եզերքը:
Aqueles que ouvem de como Deus governa sobre as vidas das pessoas [e não entendem o que estão ouvindo] são [como] o caminho onde as sementes foram semeadas {onde o agricultor espalhou as sementes}. [Satanás], o Maligno, chega e faz com que eles se esqueçam [MET] do que ouviram [MET].
20 Ժայռոտ տեղերու վրայ սերմ ստացողը ա՛ն է, որ կը լսէ խօսքը եւ իսկոյն կ՚ընդունի զայն ուրախութեամբ:
Outros que ouvem o que digo [e] logo aceitam e ficam alegres, são como a terra que não é funda em cima das pedras. As plantas que brotam nesta terra pedregosa não criam raízes [fundas] e, por isso, vivem por pouco tempo. De modo semelhante, quando alguém trata mal aqueles que aceitam o que digo e os faz sofrer, eles logo desistem [de crer na mensagem de Deus].
21 Բայց իր մէջ արմատ չունենալով՝ քիչ ժամանակ կը տեւէ, ու երբ տառապանք կամ հալածանք ըլլայ խօսքին պատճառով՝ իսկոյն կը գայթակղի:
22 Փուշերու մէջ սերմ ստացողը ա՛ն է, որ կը լսէ խօսքը, սակայն այս աշխարհի հոգերն ու հարստութեան խաբէութիւնը կը խեղդեն խօսքը, եւ անպտուղ կ՚ըլլայ: (aiōn g165)
Outros que ouvem o que digo são [como] a terra que contêm [raízes de] espinhos. Eles se preocupam demais sobre como podem prosperar/melhorar a vida. Pensam erradamente que ficarão felizes ganhando muito dinheiro. [PRS] Eles deixam de escutar o que digo. [MET] Como resultado, não fazem o que Deus quer que façam. (aiōn g165)
23 Իսկ լաւ հողի մէջ սերմ ստացողը ա՛ն է, որ խօսքը կը լսէ ու կը հասկնայ. նաեւ պտուղ կու տայ, եւ կը բերէ՝ մէկը հարիւր, միւսը՝ վաթսուն, միւսը՝ երեսուն»:
Mas certas pessoas são [como] a terra boa onde as sementes foram plantadas {onde o agricultor plantou as sementes}. [Assim como as plantas que brotaram nesta] terra produziram muito trigo, certas dessas pessoas [farão muitas coisas que agradam a Deus, outras farão ainda mais coisas que agradam a Deus e algumas farão muitíssimas coisas que agradam a Deus]”.
24 Ուրիշ առակ մըն ալ առաջարկեց անոնց ու ըսաւ. «Երկինքի թագաւորութիւնը նմանեցաւ մարդու մը, որ իր արտին մէջ լաւ սերմ ցանեց:
Jesus também contou à multidão esta parábola [para explicar que, embora] Deus seja rei, [Ele não julgará e castigará todas as pessoas más imediatamente]. Ele disse: “[Deus é como] um proprietário/dono de terra [cujos servos] semearam semente boa de trigo em uma roça.
25 Մինչ մարդիկ կը քնանային՝ իր թշնամին եկաւ, որոմ ցանեց ցորենին մէջ եւ գնաց:
Quando esses servos estavam dormindo [e não estavam guardando a roça], um inimigo do proprietário chegou e semeou sementes de joio/erva ruim no meio das sementes de trigo. Aí ele saiu.
26 Երբ խոտը ծաղկեցաւ ու պտուղ բերաւ, այն ատեն որոմն ալ երեւցաւ:
Depois que as [sementes brotaram] e as plantas verdes [cresceram], as espigas de trigo começaram a formar. Porém, o joio/a erva ruim também cresceu.
27 Ուստի հողատիրոջ ծառաները մօտեցան եւ ըսին անոր. “Տէ՛ր, դուն լաւ սերմ չցանեցի՞ր արտիդ մէջ. ուրեմն որոմը ուրկէ՞ է”:
Então os servos do proprietário chegaram e disseram a ele: ‘Senhor, certamente o senhor [RHQ] [nos deu semente boa e, ] sem dúvida, [RHQ] plantamos sementes boas na sua roça. Então, de onde veio o joio?’
28 Ան ալ ըսաւ անոնց. “Թշնամի մը ըրած է ասիկա”: Ծառաները ըսին իրեն. “Ուստի կ՚ուզե՞ս որ երթանք ու քաղենք զանոնք”:
O proprietário disse a eles: ‘Meu inimigo fez isso.’ Os servos lhe perguntaram: ‘O senhor quer que [arranquemos o joio] e juntemos?’
29 Իսկ ան ըսաւ. “Ո՛չ, որպէսզի երբ որոմը քաղէք՝ ցորենն ալ չփրցնէք անոր հետ:
Então ele lhes respondeu: ‘Não, [não arranquem e juntem o joio. Se fizerem isso], vocês talvez arranquem o trigo também.
30 Թո՛յլ տուէք որ երկուքն ալ միասին աճին՝ մինչեւ հունձքի ատենը”: Եւ հունձքի ատենը պիտի ըսեմ հնձողներուն. “Նախ որո՛մը քաղեցէք ու խուրձ-խուրձ կապեցէ՛ք՝ այրելու համար, իսկ ցորենը ժողվեցէ՛ք իմ ամբարս”»:
Deixem o trigo e o joio crescerem juntos até que colham o trigo. Naquela hora eu direi aos trabalhadores que farão a colheita: ‘Primeiro juntem o joio e amarrem-no em feixes, pois mais tarde vou queimá-lo. Depois colham o trigo [e ponha-o] nos meus depósitos.’”
31 Ուրիշ առակ մըն ալ առաջարկեց անոնց եւ ըսաւ. «Երկինքի թագաւորութիւնը նման է մանանեխի հատիկի մը, որ մարդ մը առաւ ու ցանեց իր արտին մէջ:
Jesus também contou para nós, [discípulos, ] esta parábola: “[O número de] (OU[, a influência de Deus nas vidas das]) [pessoas cujas] vidas Deus governa, [continuará a crescer. Isso é muito] semelhante a sementes de mostarda que um homem planta na sua roça [e que crescem muito].
32 Արդարեւ ան բոլոր սերմերուն ամենէն պզտիկն է, բայց երբ աճի՝ տունկերուն մեծագոյնը կ՚ըլլայ ու ծառ կը դառնայ, այնպէս որ երկինքի թռչունները կու գան եւ կը բնակին անոր ճիւղերուն վրայ»:
Embora as sementes de mostarda [aqui em Israel] sejam das menores de todas as sementes que se plantem, quando as plantas de mostarda crescem, são maiores do que as outras plantas da roça. São tão grandes que os pássaros podem fazer ninhos nos seus ramos.”
33 Ուրիշ առակ մըն ալ ըսաւ անոնց. «Երկինքի թագաւորութիւնը նման է խմորին, որ կին մը առաւ ու պահեց երեք գրիւ ալիւրի մէջ՝ մինչեւ որ ամբողջը խմորուեցաւ»:
Jesus também nos contou esta parábola: “[A maneira em que as pessoas que deixam] Deus governar suas vidas [MET] [podem influenciar o mundo] é assim como o fermento que uma mulher mistura com três medidas de farinha de trigo. Essa pequena quantia de fermento faz a massa toda crescer”.
34 Յիսուս առակներո՛վ խօսեցաւ բազմութեան այս բոլոր բաները: Առանց առակի չէր խօսեր անոնց,
Jesus contou parábolas à multidão para ensinar muitas coisas. Ele sempre falava [HYP] às pessoas usando ilustrações.
35 որպէսզի իրագործուի մարգարէին միջոցով ըսուած խօսքը. «Առակներով պիտի բանամ բերանս, եւ պիտի արտայայտեմ աշխարհի հիմնադրութենէն ի վեր ծածկուած բաները»:
Ao falar assim em parábolas, [Jesus] cumpriu o que foi dito a um dos profetas {o que [Deus disse a um dos] profetas} para escrever [há muito tempo atrás]: Eu falarei [MTY] em parábolas; contarei [parábolas para ensinar] o que é guardado/eu guardo em segredo desde que criei o mundo”.
36 Այն ատեն Յիսուս արձակեց բազմութիւնը, ու տուն գնաց: Իր աշակերտները մօտեցան իրեն եւ ըսին. «Բացատրէ՛ մեզի արտին որոմներուն առակը»:
Depois que Jesus mandou embora a multidão, Ele entrou na casa. Então [nós, ] discípulos, chegamos perto dele e dissemos: “Explique-nos a parábola do joio [que cresceu] no campo [do trigo]”.
37 Ինք ալ պատասխանեց անոնց. «Լաւ սերմը ցանողը՝ մարդու Որդին է,
Então Jesus respondeu: Aquele que semeia a semente boa sou [eu], que desci do céu.
38 արտը՝ աշխարհն է: Լաւ սերմը թագաւորութեան որդիներն են, բայց որոմը չարին որդիներն են:
O campo representa o mundo, [MTY] [onde vivem as pessoas]. As sementes [que cresceram] bem representam as pessoas que deixam que Deus governe as suas vidas. O joio representa as pessoas que fazem o que [o diabo], o Maligno, diz a eles para fazerem.
39 Թշնամին որ ցանեց զայն՝ Չարախօսն է, հունձքը՝ աշխարհի վախճանն է, եւ հնձողները՝ հրեշտակներն են: (aiōn g165)
O inimigo que semeou o joio representa o diabo. O tempo quando o trigo será colhido representa a época quando o mundo acabará. Os que colhem representam os anjos. (aiōn g165)
40 Ուրեմն ի՛նչպէս որ որոմը կը քաղուի ու կ՚այրուի կրակի մէջ, ա՛յնպէս պիտի ըլլայ այս աշխարհի վախճանին: (aiōn g165)
O joio é juntado. Depois é queimado. {Os trabalhadores que fazem a colheita juntam o joio. Depois eles o queimam.} Isso representa [o julgamento das pessoas, que Deus realizará] quando o mundo acabar. [Será assim]: (aiōn g165)
41 Մարդու Որդին պիտի ղրկէ իր հրեշտակները, եւ պիտի հաւաքեն իր թագաւորութենէն բոլոր գայթակղութիւններն ու անօրէնութիւն գործողները,
Eu, aquele que desci do céu, mandarei meus anjos e eles colherão de todas as partes todas as pessoas que fazem com que outras pessoas deixem de crer em mim e todas que desobedecem o que Deus manda.
42 եւ պիտի նետեն զանոնք կրակի հնոցին մէջ. հոն պիտի ըլլայ լաց ու ակռաներու կրճտում:
Eles jogarão essas pessoas no fogo [do inferno]. Ali essas pessoas chorarão e rangerão os dentes, [porque estarão com muita dor]. (questioned)
43 Այն ատեն արդարները պիտի փայլին արեւի պէս՝ իրենց Հօր թագաւորութեան մէջ: Ա՛ն որ ականջ ունի լսելու՝ թող լսէ»:
As pessoas que obedecem ao que Deus manda brilharão [como brilha] o sol no lugar onde [Deus], o Pai delas, governa sobre elas. Se vocês forem realmente sábios, pensarão com cuidado sobre o que acabo de dizer”.
44 «Դարձեալ՝ երկինքի թագաւորութիւնը նման է արտի մէջ պահուած գանձին, որ մարդ մը՝ գտնելէ ետք՝ կը ծածկէ, եւ ուրախութենէն կ՚երթայ, կը ծախէ իր ամբողջ ունեցածը, ու կը գնէ այդ արտը»:
O que as pessoas fazem [quando começam a deixar] Deus governar as suas vidas é como aquilo que o homem faz para conseguir um tesouro. Um tesouro foi escondido por alguém em um campo {Alguém escondeu um tesouro em um campo} [e nunca o desenterrou]. Quando [outro] homem o achou, ele o escondeu, [enterrando-o de novo para que nenhum outro o achasse]. Este homem estava muito feliz [por ter achado algo de grande valor]. Ele foi vender todos os seus bens [para que pudesse conseguir dinheiro suficiente para comprar o campo onde o tesouro estava] e comprou aquele campo [para que pudesse ter o tesouro].
45 «Դարձեալ՝ երկինքի թագաւորութիւնը նման է առեւտրականի մը, որ գեղեցիկ մարգարիտներ կը փնտռէ,
O que as pessoas que deixam Deus governar suas vidas fazem é semelhante àquilo que o comerciante faz quando procura pérolas de boa qualidade [que possa comprar].
46 եւ շատ պատուական մարգարիտ մը գտնելէ ետք՝ գնաց, ծախեց իր ամբողջ ունեցածը, ու գնեց զայն»:
Quando acha uma pérola muito cara [à venda], ele vende todos os seus bens [para obter o dinheiro para comprar aquela pérola]. Depois ele a compra.
47 «Դարձեալ՝ երկինքի թագաւորութիւնը նման է ծովը նետուած ուռկանի մը, որ ամէն տեսակ ձուկ կը ժողվէ:
O que Deus fará às pessoas que dizem falsamente que Ele governa sobre as vidas delas é semelhante àquilo que fazem os pescadores que jogam uma grande rede de pescar no lago. Eles pegam todo tipo de peixe, tanto útil quanto inútil, naquela rede.
48 Երբ ուռկանը լեցուեցաւ, հանեցին ծովեզերքը եւ նստան, հաւաքեցին լաւերը ամաններու մէջ, իսկ դուրս նետեցին վատերը:
Quando a rede está cheia, os [pescadores] arrastam para a praia. Eles se sentam ali e colocam os [peixes] úteis em cestos, mas jogam fora os que não prestam.
49 Ա՛յսպէս պիտի ըլլայ աշխարհի վախճանին: Հրեշտակները պիտի ելլեն, արդարներուն մէջէն պիտի զատեն չարերը, (aiōn g165)
A separação dos peixes é como o julgamento [das pessoas que Deus realizará] quando o mundo acabar. [Isso acontecerá assim]: Os anjos chegarão [ao lugar onde Deus está julgando as pessoas] e separarão as [pessoas] ruins das [pessoas] justas. (aiōn g165)
50 ու պիտի նետեն զանոնք կրակի հնոցին մէջ. հոն պիտի ըլլայ լաց եւ ակռաներու կրճտում»:
Então eles jogarão as pessoas más no fogo do [inferno]. Estas pessoas chorarão e rangerão os dentes [por estarem com muita dor]. (questioned)
51 Յիսուս ըսաւ անոնց. «Հասկցա՞ք այս ամէնը»: Ըսին անոր. «Այո՛, Տէ՛ր»:
[Então Jesus nos perguntou: ] “Vocês entendem todas as parábolas que eu conto para vocês?” Dissemos a Ele: “Entendemos sim, [entendemos essas parábolas]”.
52 Ան ալ ըսաւ անոնց. «Ասոր համար ամէն դպիր՝ որ աշակերտ եղած է երկինքի թագաւորութեան, նման է տանտիրոջ մը՝ որ իր գանձէն կը հանէ նորն ու հինը»:
Então Ele nos disse: “Já que vocês entendem todas estas parábolas, [também entenderão a seguinte parábola: Vocês e] todos os outros que ensinam às pessoas o que Deus [disse sobre como Ele] governa as vidas das pessoas [e que acrescentam isso às coisas que já tinham aprendido], são como o dono de uma casa que tira coisas novas e coisas antigas de seu depósito”.
53 Երբ Յիսուս աւարտեց այս առակները՝ մեկնեցաւ անկէ:
Quando Jesus terminou de [contar] estas parábolas, saiu [conosco] daquela casa.
54 Գնաց իր բնագաւառը եւ կը սորվեցնէր անոնց՝ իրենց ժողովարանին մէջ, այնպէս որ անոնք կ՚ապշէին ու կ՚ըսէին. «Ասիկա ուրկէ՞ ունի այս իմաստութիւնը եւ հրաշքները:
Fomos a [Nazaré], sua cidade natal. [No sábado/dia de descanso dos judeus], Ele começou a ensinar as pessoas na casa de louvor dos judeus. O resultado foi que as pessoas ali ficaram maravilhadas. Mas alguns disseram: “[Sendo Ele um homem comum como nós], —não entendemos como/como é que— [RHQ] Jesus sabe tanto e entende tão bem!/? E—nós não entendemos como/como é que [RHQ] Ele pode fazer [milagres]!/?
55 Ասիկա հիւսնին որդին չէ՞. ասոր մայրը Մարիամ չի՞ կոչուիր: Ասոր եղբայրները՝ Յակոբոս, Յովսէս, Սիմոն ու Յուդա,
Ele é/Não é ele [RHQ] [apenas] o filho do carpinteiro!/? A mãe dele se chama Maria e os irmãos mais novos dele se chamam Tiago, José, Simão e Judas [RHQ]!
56 եւ ասոր քոյրերը՝ բոլորն ալ մեր քով չե՞ն: Ուրեմն ասիկա ուրկէ՞ ունի այս բոլոր բաները».
As irmãs dele também vivem aqui na nossa cidade, não vivem [RHQ]? Então como é que Ele pode fazer todos estes milagres?”
57 ու կը գայթակղէին անոր պատճառով: Բայց Յիսուս ըսաւ անոնց. «Մարգարէ մը առանց պատիւի չէ, բացի իր բնագաւառին եւ իր տան մէջ»:
Como resultado, o povo ficou ofendido [com a ideia de que Ele era o Messias. Por isso], Jesus disse-lhes: “As pessoas honram a mim e a outros profetas [em outros lugares, mas] as pessoas nas nossas cidades natais e até as nossas famílias não nos honram”.
58 Ու շատ հրաշքներ չգործեց հոն՝ անոնց անհաւատութեան պատճառով:
Jesus não fez muitos milagres [ali] porque as pessoas [dali] não creram [que Ele fosse o Messias].
