ՄԱՏԹԷՈՍ 13
1 Նոյն օրը Յիսուս՝ տունէն ելլելով՝ նստաւ ծովուն եզերքը:
On that day Jesus having come out from the house, was sitting by the sea:
2 Մեծ բազմութիւններ քովը հաւաքուեցան. ուստի ինք նաւ մտաւ ու նստաւ, իսկ ամբողջ բազմութիւնը կայնած էր ծովեզերքը:
and many multitudes were gathered unto Him, so that having gone into a ship, He sat; and the whole multitude stood on the shore.
3 Շատ բաներ խօսեցաւ անոնց՝ առակներով, եւ ըսաւ.
And He spoke many things to them in parables, saying, Behold a sower went out to sow.
4 «Ահա՛ սերմնացան մը գնաց՝ որ սերմ ցանէ: Երբ կը ցանէր, քանի մը սերմեր ինկան ճամբային եզերքը, եւ թռչունները եկան ու լափեցին զանոնք:
And while he was sowing, some seeds fell by the wayside, and the fowls came and ate them up.
5 Ուրիշներ ինկան ժայռոտ տեղերու վրայ, ուր շատ հող չկար, եւ իսկոյն բուսան՝ հողին խորունկութիւն չունենալուն համար.
And others fell among stones, where they had not much earth: and sprang up immediately, because they had no depth of earth:
6 սակայն տօթակէզ եղան երբ արեւը ելաւ, ու չորցան՝ քանի որ արմատ չունէին:
and the sun having risen, they were scorched; and because they had no root, they withered away.
7 Ուրիշներ ալ ինկան փուշերու մէջ. եւ փուշերը բարձրացան ու խեղդեցին զանոնք:
But others fell among thorns; and the thorns sprang up and choked them.
8 Իսկ ուրիշներ ինկան լաւ հողի մէջ, եւ պտուղ տուին՝ մէկը հարիւր, միւսը՝ վաթսուն, միւսը՝ երեսուն:
But others fell in good ground, and gave fruit, some a hundred, some sixty, and some thirty.
9 Ա՛ն որ ականջ ունի լսելու՝ թող լսէ»:
Let him that hath ears to hear, hear.
10 Աշակերտները մօտենալով՝ ըսին իրեն. «Ինչո՞ւ առակներով կը խօսիս անոնց»:
And His disciples coming, said to Him; Wherefore do you speak to them in parables?
11 Ինք ալ պատասխանեց անոնց. «Քանի որ ձեզի՛ տրուած է գիտնալ երկինքի թագաւորութեան խորհուրդները, բայց անոնց տրուած չէ:
He responding said to them, Because it has been given unto you to know the mysteries of the kingdom of the heavens, but to them it has not been given.
12 Որովհետեւ ո՛վ որ ունի, անոր պիտի տրուի ու առատութեան մէջ պիտի ըլլայ. իսկ ո՛վ որ չունի, ունեցածն ալ անկէ պիտի առնուի:
But whosoever has, it shall be given to him, and he shall have more abundantly: but whosoever has not, it shall be taken from him even what he has.
13 Ուստի առակներով կը խօսիմ անոնց, քանի որ տեսնելով՝ չեն տեսներ, ու լսելով՝ չեն լսեր, ո՛չ ալ կը հասկնան:
Therefore I speak to them in parables; because seeing they see not, and hearing they hear not, neither do they understand.
14 Անոնց վրայ պիտի իրագործուի Եսայիի մարգարէութիւնը՝ որ կ՚ըսէ. “Շատ պիտի լսէք՝ բայց պիտի չհասկնաք. շատ պիտի տեսնէք՝ բայց պիտի չըմբռնէք:
And the prophecy of Isaiah is fulfilled unto them, saying, By hearing ye shall hear, and may not understand; and seeing you shall see, and may not perceive.
15 Որովհետեւ այս ժողովուրդին սիրտը թանձրացաւ, եւ իրենց ականջներով ծանր լսեցին ու գոցեցին իրենց աչքերը, որպէսզի աչքերով չտեսնեն, ականջներով չլսեն, սիրտով չհասկնան, եւ դարձի չգան, ու ես չբժշկեմ զանոնք”:
Because the heart of this people is waxed gross, and they heard heavily with their ears, and closed their eyes; lest they may see with their eyes, and hear with their ears, and understand with their hearts, and turn, and I shall heal them.
16 Բայց երանի՜ ձեր աչքերուն՝ որ կը տեսնեն, եւ ձեր ականջներուն՝ որ կը լսեն:
But happy are your eyes, because they see; and your ears, because they hear.
17 Որովհետեւ ճշմա՛րտապէս կը յայտարարեմ ձեզի թէ շատ մարգարէներ եւ արդարներ ցանկացին տեսնել ձեր տեսածները՝ ու չտեսան, եւ լսել ձեր լսածները՝ ու չլսեցին»:
Truly I say unto you, that many prophets and righteous men desired to see those things which you see, and saw them not; and to hear those things which you hear, and heard them not.
18 «Լսեցէ՛ք ուրեմն սերմնացանին առակը:
Therefore hear ye the parable of the sower.
19 Ո՛վ որ կը լսէ թագաւորութեան խօսքը եւ չի հասկնար, չարը կու գայ ու կը յափշտակէ անոր սիրտին մէջ ցանուածը: Ասիկա ա՛ն է՝ որ սերմ ստացաւ ճամբային եզերքը:
Every one hearing the word of the kingdom, and not understanding it, the wicked one comes, and seizes away that which is sown in his heart: he is the one sown by the wayside.
20 Ժայռոտ տեղերու վրայ սերմ ստացողը ա՛ն է, որ կը լսէ խօսքը եւ իսկոյն կ՚ընդունի զայն ուրախութեամբ:
But the one sown upon the rocks, is he who heareth the word, and immediately with joy receives it;
21 Բայց իր մէջ արմատ չունենալով՝ քիչ ժամանակ կը տեւէ, ու երբ տառապանք կամ հալածանք ըլլայ խօսքին պատճառով՝ իսկոյն կը գայթակղի:
but it has no root in him, but is temporary; and tribulation or persecution arising on account of the word, immediately he is offended.
22 Փուշերու մէջ սերմ ստացողը ա՛ն է, որ կը լսէ խօսքը, սակայն այս աշխարհի հոգերն ու հարստութեան խաբէութիւնը կը խեղդեն խօսքը, եւ անպտուղ կ՚ըլլայ: (aiōn g165)
But the one sown among the thorns, is he who heareth the word; and the care of this age, and the deceitfulness of riches, choke out the word, and he becomes unfruitful. (aiōn g165)
23 Իսկ լաւ հողի մէջ սերմ ստացողը ա՛ն է, որ խօսքը կը լսէ ու կը հասկնայ. նաեւ պտուղ կու տայ, եւ կը բերէ՝ մէկը հարիւր, միւսը՝ վաթսուն, միւսը՝ երեսուն»:
And the one having been sown on good ground, is he that heareth the word, and understandeth it; who truly bears fruit, and produces, some a hundred, some sixty, and some thirty.
24 Ուրիշ առակ մըն ալ առաջարկեց անոնց ու ըսաւ. «Երկինքի թագաւորութիւնը նմանեցաւ մարդու մը, որ իր արտին մէջ լաւ սերմ ցանեց:
He put forth another parable to them, saying, The kingdom of the heavens is like unto a man sowing good seed in his field.
25 Մինչ մարդիկ կը քնանային՝ իր թշնամին եկաւ, որոմ ցանեց ցորենին մէջ եւ գնաց:
And while the men slept, an enemy came, and sowed tares in the midst of the wheat, and departed.
26 Երբ խոտը ծաղկեցաւ ու պտուղ բերաւ, այն ատեն որոմն ալ երեւցաւ:
And when the blades sprang up, and produced fruit, then the tares were also made manifest.
27 Ուստի հողատիրոջ ծառաները մօտեցան եւ ըսին անոր. “Տէ՛ր, դուն լաւ սերմ չցանեցի՞ր արտիդ մէջ. ուրեմն որոմը ուրկէ՞ է”:
And the servants of the landlord having come to him said, Sir, did you not sow good seed in your field? whence then hath it tares?
28 Ան ալ ըսաւ անոնց. “Թշնամի մը ըրած է ասիկա”: Ծառաները ըսին իրեն. “Ուստի կ՚ուզե՞ս որ երթանք ու քաղենք զանոնք”:
And he said to them, A hostile man did this. And the servants say to him, Then do you wish that we, having gone, may gather them?
29 Իսկ ան ըսաւ. “Ո՛չ, որպէսզի երբ որոմը քաղէք՝ ցորենն ալ չփրցնէք անոր հետ:
And he says, No; lest gathering the tares together you may at the same time along with them root up the wheat.
30 Թո՛յլ տուէք որ երկուքն ալ միասին աճին՝ մինչեւ հունձքի ատենը”: Եւ հունձքի ատենը պիտի ըսեմ հնձողներուն. “Նախ որո՛մը քաղեցէք ու խուրձ-խուրձ կապեցէ՛ք՝ այրելու համար, իսկ ցորենը ժողվեցէ՛ք իմ ամբարս”»:
Let both grow together till the harvest: and at the time of the harvest, I will say to the reapers, First gather the tares, and bind them in bundles, in order to burn them: and gather the wheat into my barn.
31 Ուրիշ առակ մըն ալ առաջարկեց անոնց եւ ըսաւ. «Երկինքի թագաւորութիւնը նման է մանանեխի հատիկի մը, որ մարդ մը առաւ ու ցանեց իր արտին մէջ:
And He submitted another parable to them, saying; The kingdom of the heavens is like unto a grain of mustard seed, which, a man having taken, sowed in his field;
32 Արդարեւ ան բոլոր սերմերուն ամենէն պզտիկն է, բայց երբ աճի՝ տունկերուն մեծագոյնը կ՚ըլլայ ու ծառ կը դառնայ, այնպէս որ երկինքի թռչունները կու գան եւ կը բնակին անոր ճիւղերուն վրայ»:
which indeed is the smallest of all seeds; and when it grows up, is the greatest of herbs, and becomes a tree, so that the birds of heaven indeed lodge in its branches.
33 Ուրիշ առակ մըն ալ ըսաւ անոնց. «Երկինքի թագաւորութիւնը նման է խմորին, որ կին մը առաւ ու պահեց երեք գրիւ ալիւրի մէջ՝ մինչեւ որ ամբողջը խմորուեցաւ»:
And he spake another parable unto them; The kingdom of the heavens is like unto the leaven, which a woman took, and hid in three measures of meal, until the whole was leavened.
34 Յիսուս առակներո՛վ խօսեցաւ բազմութեան այս բոլոր բաները: Առանց առակի չէր խօսեր անոնց,
Jesus spoke all of these things to the multitudes in parables; and without a parable He was not speaking to them:
35 որպէսզի իրագործուի մարգարէին միջոցով ըսուած խօսքը. «Առակներով պիտի բանամ բերանս, եւ պիտի արտայայտեմ աշխարհի հիմնադրութենէն ի վեր ծածկուած բաները»:
in order that the word spoken by Isaiah, the prophet, saying, I will open my mouth in parables: I will make known the things which have been hidden from the foundation.
36 Այն ատեն Յիսուս արձակեց բազմութիւնը, ու տուն գնաց: Իր աշակերտները մօտեցան իրեն եւ ըսին. «Բացատրէ՛ մեզի արտին որոմներուն առակը»:
Then leaving the multitudes, He came into the house: and His disciples came to Him saying; Explain to us the parable of the tares of the field.
37 Ինք ալ պատասխանեց անոնց. «Լաւ սերմը ցանողը՝ մարդու Որդին է,
And He responding said, The one sowing the good seed is the Son of man;
38 արտը՝ աշխարհն է: Լաւ սերմը թագաւորութեան որդիներն են, բայց որոմը չարին որդիներն են:
and the field is the world; and the good seed, these are the sons of the kingdom; and the tares are the sons of the wicked one,
39 Թշնամին որ ցանեց զայն՝ Չարախօսն է, հունձքը՝ աշխարհի վախճանն է, եւ հնձողները՝ հրեշտակներն են: (aiōn g165)
and the enemy sowing them is the devil: and the harvest is the end of the age; and the reapers are the angels. (aiōn g165)
40 Ուրեմն ի՛նչպէս որ որոմը կը քաղուի ու կ՚այրուի կրակի մէջ, ա՛յնպէս պիտի ըլլայ այս աշխարհի վախճանին: (aiōn g165)
Then as the tares are gathered and burnt up with fire; so it will be in the end of the age. (aiōn g165)
41 Մարդու Որդին պիտի ղրկէ իր հրեշտակները, եւ պիտի հաւաքեն իր թագաւորութենէն բոլոր գայթակղութիւններն ու անօրէնութիւն գործողները,
The Son of man will send forth His angels, and they will gather out of his kingdom all things that offend, and those who do iniquity,
42 եւ պիտի նետեն զանոնք կրակի հնոցին մէջ. հոն պիտի ըլլայ լաց ու ակռաներու կրճտում:
and will cast them into the furnace of the fire: and there shall be weeping and gnashing of teeth.
43 Այն ատեն արդարները պիտի փայլին արեւի պէս՝ իրենց Հօր թագաւորութեան մէջ: Ա՛ն որ ականջ ունի լսելու՝ թող լսէ»:
Then the righteous will shine as the sun in the kingdom of their Father. But let the one having ears, hear.
44 «Դարձեալ՝ երկինքի թագաւորութիւնը նման է արտի մէջ պահուած գանձին, որ մարդ մը՝ գտնելէ ետք՝ կը ծածկէ, եւ ուրախութենէն կ՚երթայ, կը ծախէ իր ամբողջ ունեցածը, ու կը գնէ այդ արտը»:
The kingdom of the heavens is like unto a treasure having been hidden in a field; which a man having found, concealed; and from his joy he goes and sells all things so many as he has, and buys that field.
45 «Դարձեալ՝ երկինքի թագաւորութիւնը նման է առեւտրականի մը, որ գեղեցիկ մարգարիտներ կը փնտռէ,
Again, the kingdom of the heavens is like unto a man seeking beautiful pearls:
46 եւ շատ պատուական մարգարիտ մը գտնելէ ետք՝ գնաց, ծախեց իր ամբողջ ունեցածը, ու գնեց զայն»:
and having found one pearl of great price, having gone away he sold all things, so many as he had, and bought it.
47 «Դարձեալ՝ երկինքի թագաւորութիւնը նման է ծովը նետուած ուռկանի մը, որ ամէն տեսակ ձուկ կը ժողվէ:
Again, the kingdom of the heavens is like unto a net cast into the sea, and gathering of every kind;
48 Երբ ուռկանը լեցուեցաւ, հանեցին ծովեզերքը եւ նստան, հաւաքեցին լաւերը ամաններու մէջ, իսկ դուրս նետեցին վատերը:
which, when it was filled, drawing up on the shore, and sitting down, they gathered the good into baskets, and threw the bad away.
49 Ա՛յսպէս պիտի ըլլայ աշխարհի վախճանին: Հրեշտակները պիտի ելլեն, արդարներուն մէջէն պիտի զատեն չարերը, (aiōn g165)
So it will be in the end of the age: the angels will go forth, and will separate the wicked from the midst of the righteous, (aiōn g165)
50 ու պիտի նետեն զանոնք կրակի հնոցին մէջ. հոն պիտի ըլլայ լաց եւ ակռաներու կրճտում»:
and will cast them into the furnace of the fire: and there shall be weeping and gnashing of teeth.
51 Յիսուս ըսաւ անոնց. «Հասկցա՞ք այս ամէնը»: Ըսին անոր. «Այո՛, Տէ՛ր»:
Do you understand all these things? They say to Him, Yea.
52 Ան ալ ըսաւ անոնց. «Ասոր համար ամէն դպիր՝ որ աշակերտ եղած է երկինքի թագաւորութեան, նման է տանտիրոջ մը՝ որ իր գանձէն կը հանէ նորն ու հինը»:
And He said to them, Therefore every scribe having been discipled into the kingdom of the heavens is like unto a man who is a landlord, who bringeth out of his treasure things both new and old.
53 Երբ Յիսուս աւարտեց այս առակները՝ մեկնեցաւ անկէ:
And it came to pass, when Jesus finished these parables, He departed thence.
54 Գնաց իր բնագաւառը եւ կը սորվեցնէր անոնց՝ իրենց ժողովարանին մէջ, այնպէս որ անոնք կ՚ապշէին ու կ՚ըսէին. «Ասիկա ուրկէ՞ ունի այս իմաստութիւնը եւ հրաշքները:
And having come into His own country He was teaching them in their synagogue, so that they were astonished, and said, Whence this wisdom and these miracles unto Him?
55 Ասիկա հիւսնին որդին չէ՞. ասոր մայրը Մարիամ չի՞ կոչուիր: Ասոր եղբայրները՝ Յակոբոս, Յովսէս, Սիմոն ու Յուդա,
Is not He the son of the carpenter? is not His mother called Mary? are not His brothers, James, and Joses, and Simon, and Judas?
56 եւ ասոր քոյրերը՝ բոլորն ալ մեր քով չե՞ն: Ուրեմն ասիկա ուրկէ՞ ունի այս բոլոր բաները».
And are not His sisters all here with us? Whence then are these things to Him?
57 ու կը գայթակղէին անոր պատճառով: Բայց Յիսուս ըսաւ անոնց. «Մարգարէ մը առանց պատիւի չէ, բացի իր բնագաւառին եւ իր տան մէջ»:
And they were offended in Him. And Jesus said to them; A prophet is not without honor, except in his own country, and in his own house.
58 Ու շատ հրաշքներ չգործեց հոն՝ անոնց անհաւատութեան պատճառով:
And He did not many mighty works there on account of their unbelief.
